________________
જ્યારે ચિત્તમાં ભક્તિતત્ત્વનો ઉદય થાય છે, ત્યારે ભક્તનો મિજાજ આપોઆપ બદલાઈ જાય છે. હમેશાં કોરુંધાકોર રહેતું એનું હૈયું પછી ભીનું ભીનું થઈ જાય છે. એ કવિ ન હોય તોય પછી ઊર્મિશીલ કાવ્યપંક્તિઓ એને ફૂટવા લાગે છે. અને જો એ સહજ કવિ હોય તો તો પૂછવું જ શું? એની ભક્તિધારા પછી આપોઆપ કાવ્યધારા રૂપે વહેવા માંડે છે. અજબ હોય છે ભક્તિનો મિજાજ !
આવી જ કોઈ ઊર્મિલ મિજાજની ક્ષણોમાં કવિ ઋષભદાસે લખ્યું હશે આ પદ : “ક્યું ન ભયે હમ મોર, વિમલગિરિ....” - ભક્તિમાં બે તત્ત્વો ભળી શકે : એક આર્જવ અને બીજું લાડ. આર્જવમઢી ભક્તિનો મિજાજ કેવો હોય તે આપણને કવિ ઋષભદાસના આ પદમાં અનુભવવા મળે છે. પણ પ્રભુ સાથે લાડ કેવી રીતે થાય તે સમજવું હોય તો આ જ પદના અનુસંધાનમાં રચાયેલું, કવિવર ઉપાધ્યાય શ્રીસમયસુંદરજીનું એક પદ ગાવું પડે. | ઋષભદાસના પદની પંક્તિનો જ ઉપાડ ધરાવતા આ પદમાં કવિ પ્રભુને કહે છે કે મોર તિર્યંચ-પંખી ભલે હોય પણ તોય તે પંચેન્દ્રિય પ્રાણી છે. કદાચ તમને મારામાં તેવી પાત્રતા ન જણાય અને મને પંચેન્દ્રિય ન બનાવો, તો કોઈ હરકત નહિ. પરંતુ મને એકેન્દ્રિય જાતિનો જન્મ મળે એવું તો ભગવદ્ ! તમે કરી જ શકો, બલ્ક કરી જ આપો. કેમ કે મને પાકી સમજણ છે કે એકેન્દ્રિયના રૂપમાં અવતરીને પણ તમને ભજી શકાય છે, તમારી ભક્તિ કરી શકાય છે. ખરેખર તો પંચેન્દ્રિય કરતાં વધુ અને સંપૂર્ણ સમર્પણ એકેન્દ્રિયપણામાં જ થઈ શકે છે. માટે સાહેબ ! મને એકેન્દ્રિયનું રૂપ તો આપો !
ભારે આશ્ચર્યજનક યાચના છે આ. આ યાચના આશ્ચર્ય જ નહિ, આઘાત પણ જન્માવે જ. પણ લાડઘેલી ભક્તિ કોને કીધી ? એ આઘાત ન આપે તો જ નવાઈ. આપણે પણ એ નવાઈ છલકાવતાં લાડ માણીએ :
“ક્યું ન ભયે હમ મોર વિમલગિરિ. ક્યું ન ભયે હમ શીતલ પાની સિંગત તરુવર છો; અહનિશ જિનજીકે અંગ પખાલત, તોરત કરમ કઠોર ૧
