________________
દાન અને શીલ
ઉપર ફરી આક્રમણ કર્યું. પણ આ વખતે પાડલીપુર ઉપર સીધે ઘેરો ન ઘાલતાં આસપાસના ગામોને સર કરવા માંડ્યાં. આથી નંદરાજા માર્યો ગયો અને ચંદ્રગુપ્ત સિંહાસનારૂઢ થયે, પર્વત રાજા વિષ કન્યાના સંયોગથી મરી ગયો અને તેથી વચ્ચેથી ફાસ ગઈ પાડલીપુરના લોકોને કર બહુ આપવો પડે તેથી પ્રજા અસંતોષી બની ગઈ અને ચંદ્રગુપ્તની પાસે ફરીયાદ કરવા આવી.
ચાણામે વિચાર્યું કે, લોકો અસંતોષી બનશે તો ઉચાળા ભરી ચાલ્યા જશે, આથી તેણે લોકોને કર રહિત ર્યા. પૈસા પ્રાપ્ત કરવાનો એક બીજો ઉપાય ચિંતવતાં તેણે દેવ પાસેથી અજેય પાસા મેળવ્યા. ગામના આગેવાન શેઠીયાઓને બોલાવી તેઓ સાથે ધૂત રમવા માંડયું અને તેમાં પોતે મોટી બીટ મૂકે અને તે તે પ્રમાણમાં બહુ ઓછી વસ્તુ લે.
આવી રીતે હોડ કરતાં પણ સર્વ લોકો તેની સાથે રમતાં હારી જતા પણ ચાણક્ય કોઈ દિવસ હારતો નહિ. આવી રીતે સિદ્ધની પાસેથી મેળવેલ જુગાર રમવાના પાસાના ઉપયોગથી અનેક લોકોને છતીને ચાણક્ય રમત માત્રમાં રાજાનો ભંડાર સોનાથી ભરી દીધો. કદાચ દેવ કૃપાથી ગામને શેઠીયા લકે તે મંત્રીને જીતી લે, પણ જે કમનશીબ પ્રાણુ મનુષ્યભવ હારી જાય છે તે ફરી વાર તેને પ્રાપ્ત કરી શક્તો નથી.
रत्नान्याढय सुतैर्हितीर्य वणिजां देशांतरादीयुखां, पश्चात्तापवशेन तानि पुनरादातुं कृतोपक्रमै; । लभ्यते निखिलानि हुर्घटमिदं दैवाद् घटेत्तत्कवचित् , भ्रष्टो मर्त्यभवात्तथाप्यसुकृती भूयस्तमाप्नोति न ॥५।।
ભાવાર્થ – વસંતપુર નગરમાં ધન્નો નામે એક શેઠ રહેતો હતો. તેને પાંચ પુત્રો હતા. આ શેઠ રત્નની પરીક્ષામાં બહુ કાબેલ હોવાથી તેને રત્ન પરીક્ષક'ના નામથી સર્વ ઓળખતા હતા.
