________________
મનુષ્યભવની દુર્લભતા
૧૫ તે વખતે ઘોર પ્રતિજ્ઞા કરી કે જે હું ખરે ચાણક્ય હોઉં તો નંદ રાજાને સમૂળ ઉમૂળ કરી નાખું.
રાજ્ય યોગ્ય કુંવરને શોધતાં એક વખત તે એક મયૂર પિષકની દીકરી પાસે ગયો, તેને ચંદ્રપાન કરવાને દેહદ થયો હતો. ચાણકયે જન્મતાં જ પુત્રને સેંપી દેવાની શરત કરી યુક્તિથી તેનો દેહદ પૂર્ણ કર્યો. તે એવી રીતે કે, એક છિદ્રયુકત તૃણનું ઘર કરાવ્યું અને એક માણસને ઉપરનું છિદ્ર ઢાંકવા માટે ઉપર બેસાડ્યો. એક થાળમાં ખીર ભરી છિદ્ર નીચે તે . થાળ મુક્યો અને પુત્રીને ચંદ્રનું પાન કરવા કહ્યું. સ્ત્રી પાન કરતી જાય છે અને છાપરા ઉપર બેઠેલો માણસ છિદ્ર ઢાંકતો જાય છે. આવી રીતે તેને દોહદ પૂરો કર્યો.
સંપૂર્ણ કાળે પુત્રને જન્મ થયો ને તેનું નામ ચંદ્રગુપ્ત પાડ્યું. ચંદ્રગુપ્ત બાળવયથી જ રાજા થવાના લક્ષણ બતાવવા લાગ્યો. નાના બાળકોની સભાઓ કરી તેમાં પિતે રાજા થાય, ન્યાય ચૂકવે, ગામગરાસ ભેટ આપે, સજાઓ કરે અને યુદ્ધ પણ કરે. ચાણકય અને ચંદ્રગુપ્ત અનેક સિદ્ધિઓ સાધી પાડલીપુરને ઘેરો નાખીને પડ્યા. - નંદરાજા લડવા આવ્યો અને ચાણક્યના સૈન્યમાં ભંગાણુ પડ્યું. ચાણક્ય ભાગ્યો અને તેને મારવા મારા મેકલ્યા ચંદ્રગુપ્તને કુવામાં સંતાડી પોતે બાવાનો વેશ કરી કાંઠે બેઠે અને મારાઓને કહ્યું કે ચંદ્રગુપ્ત અંદર સંતાઈ ગયો છે. મારાઓ હથીયાર બહાર મૂકી અંદર ઉતરવા ગયા કે લઘુ લાઘવી કળાથી તેઓનાં શસ્ત્રથી જ તેઓને મારી નાખ્યા.
આવી રીતે ચંદ્રગુપ્તને બચાવ્યું અને પોતે પણ બ. ચાણક્ય નીતિશાસ્ત્રમાં બહુ હશિયાર હતો અને યુક્તિ કેમ કરવી, જાળ કેમ પાથરવી અને ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંગમાં પણ પાનાનું કાર્ય કેવી રીતે સાધવું એ તે બહુ સારી રીતે સમજતો-હર્તા.
એક વાર તેણે પર્વત નામના રાજાને પિતાને કરી નંદરાજા
