Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र.श्रु. अ. १० समाधिस्वरूपनिरूपणम् आरम्भे-सावधपचनपाचनादिके सक्ता गृद्धाः (गढिया) गृद्धाश्चाध्युपपना: (विमोक्वहे ) विमोक्षहेतु-मोक्ष कहेतुभूतम् (धम्म) धर्मम्-श्रुतचारित्राख्यम् (ण जाणंति) न जानन्ति-नायबुध्यन्ते इति ॥१६॥
__ 'लोगंमि' इहलोके 'जे केई' ये केऽपि सांख्यशास्त्राऽध्येतारः 'अकिरिय. आया' आक्रिय आत्मा, इति मन्यन्ते । सांख्यमते सर्वव्यापित्वाव-आत्मा निष्क्रियः स्वीक्रियते तदुक्तम्
'अकर्ता निर्गुणो भोक्ता आत्मा कपिल दर्शने। ___ कपिलमते-आत्मनोऽकर्तृत्वमक्रियत्वं भोक्तृत्वं च मन्यते इत्यर्थः । तत्र यदि आत्मा निश्क्रियः स्यात् तदा बन्धमोक्षौ तस्य कथं स्याताम् इत्येवम् 'अन्नेण' अन्येन 'पुट्ठा' पृष्टाः सन्तः 'धुयं' धुतं-मोक्षम् 'आदिसंति' आदिशन्ति-प्रतिपाद. यन्ति । यथा-कथंचित् कुटिलमार्गमाश्रित्य बन्धमोक्षव्यवस्थ मपि सङ्घटयनि अर्थात् आत्मा का मोक्ष होना कहते हैं, वे (सांख्य) आरम्भ समारम्भ में आसक्त हैं, गृद्ध हैं और मोक्ष के कारणभूत धर्म को नहीं जानते हैं॥१६॥ __टीकार्थ--जगत् में कोई अर्थात् सांख्यशास्त्र के अध्येता आत्माको अक्रिय मानते हैं। उनका कहना है कि आत्मा क्रियाहित है, क्योंकि वह सर्वव्यापी है। कहा भी है-'अकर्ता निर्गुणो भोक्ता' इत्यादि। ___'सांख्यदर्शन में आत्मा शुभाशुभ कर्मों का कर्त्ता नहीं है, निर्गुण है, कर्मफल का भोक्ता है।'
इस कथन के अनुसार वे आत्मा को अकर्ता, अक्रिय किन्तु भोक्ता स्वीकार करते हैं । जब उनसे कोई प्रश्न करता है कि आत्मा यदि क्रिया रहित है तो उसे बन्ध और मोक्ष किस प्रकार हो सकता है ? तब वे મતાવલીયો આરંભ સમારંભમાં આસકત હોય છે. તેમાંજ લાગેલા રહે છે. અને મેક્ષના કારણભૂત ધર્મના સ્વરૂપને સમજતા નથી. ૧૬
ટીકાર્થ જગતમાં કઈ અર્થાત સાંખ્ય શાસ્ત્રના અભ્યાસ કરવાવાળા આત્મને અક્રિય-ક્રિયા વગરનો માને છે. તેઓનું કહેવું છે કે આત્મા ક્રિયા परने छ म त सव्यापी छ. ४ह्यु छ है-'अकर्ता निर्गुणो भोक्ता' त्या
સાંખ્ય દર્શનમાં આત્મા શુભ અને અશુભ કર્મને કર્તા નથી, નિર્ગુણ અર્થાત્ ગુણાતીત છે. અને કર્મના ફળને ભોગવવાળે છે.
આ કથન પ્રમાણે તેઓ આત્માને અકર્તા, અક્રિય પરંતુ ભક્તા હોવાનું સ્વીકારે છે. જયારે તેઓને કેઈ એ પ્રશ્ન કરે છે, કે-આભા જો દિયા વિનાને છે, તે તેને બંધ અને મોક્ષ કઈ રીતે થાય છે? ત્યારે તેઓ મોક્ષ
श्री सूत्रांग सूत्र : 3
