Book Title: Yogsar Prakaran
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022236/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvAcArya viracita yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogakSA prakathaNa zabdazaH vivecana * mULa graMthakAra ja prAcIna paramarSi ciraMtanAcArya racitam + AzIrvAdadAtA + vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja tathA padarzanavettA, mAvacanikapratibhAdhArapha rava. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna RtamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ji. pAvI jarUrI vivecanakAra che paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImAjI motA saMpAdikA * suvizAlagacchAdhipati - vyAkhyAnavAcaspati pa.pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA AjJAvartInI pUjya caMdrAnanAzrIjI ma. sA.nA viduSI ziSyA pUjya cArUnaMditAzrIjI ma. sA.nA ziSyA dhyAnarUcitAzrIjI : prakAzaka : saMsAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka bhaDavIrane bheTa Apela che. kAvavA ma. tadevatA bhavana', 5, jene marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, jaLa jAWda7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana * vivecanakAra : paMDitavarya.zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2535 * vi. saM. 2065 - AvRtti : prathama * nakala : 300 vIra saM. 2538 * vi. saM. 2068 - AvRtti : dvitIya * nakala : 300 ****** mUlya : rU. 100-00 H * Arthika sahayoga zrImatI hasumatibena zAMtilAla zAha, (sihora-hAla muMbaI) ha. nIlakamalabhAI, rajanIbhAI, IlAbahena, nItAbahena : mukhya prAptisthAna : tAthI 50 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com 107 * mudraka sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-17. phona H 22174519 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna * amadAvAda : * vaDodarAH gItArtha gaMgA zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, 'darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, - (079) 26604911, 32457410 hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. Email : gitarthganga@yahoo.co.in - (0265) 2391796 (mo.)9825212996 gitarthganga@gmail.com Email: saurin108@yahoo.in * muMbaI : zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, javAharalAla naherU roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. - (022) 25680614, 25787030 (mo.) 9322231116 Email: lalitent@vsnl.com *surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. - (0261) 328723 * BANGALORE : Shri Vimalchandji c/o. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. o (080) (0) 22875262 (R) 22259925 (Mo.) 9448359925 Email : amitygadiya@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA jvelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. * (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. T (0288) 27978513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com *rAjakoTaH zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. X (0281) 2233120 (mo.) 9427168913 Email : shreeveer @hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. prakAzakIya sujJa vAcako! praNAma. aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAMdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakato jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasthajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ' ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU.A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA.e Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono arthAMza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa 2hasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vijJAnAti vidvapnanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosA., phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra 5. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM temaja lekhita saMpAdita pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadRSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA 5. sadgati tamArA hAthamAM ! 6. darzanAcAra 7. zAsana sthApanA 8. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 9. anekAMtavAda 10. praznottarI 11. praznottarI (hindI AvRtti) 12. cittavRtti 13. cittavRtti (hindI AvRtti) 14. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 15. manovijaya ane Atmazuddhi 16. bhAgavatI pravrajyA paricaya Zi 17. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 18. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 19. lokottara dAnadharma " anukaMpA" Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) 25. Status of religion in modern Nation State theory (aMgrejI AvRtti) 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion!!!!! (aMgrejI) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 8. sevo pAsa saMkhesaro (guja.) 9. sevo pAtta saMdesaro (hindI) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2s & gItArtha gaMgA dvArA prakAzita kare che vivecananAM graMtho vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA. 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2, 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUga 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 11. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana : 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabheda dvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekAsiMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSadvAbiMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAAtrizikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavarathApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvAtrizikA-4 zabadazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAtrizikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNahAniMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiaSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakAtrizikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabadazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecanA 46. tArAditrayadvArgizikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttivAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktiAsiMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAiizakA-20 zabdazaH vivecana pa4. yogamAhAtacaDhAviMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutihAviMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdhAviMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezatAnopAyAviMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayatAsiMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4. ka2. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 5. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAiizakA-31 zabdazaH vivecana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67, yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAtriMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 77. navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajjhAya ane nizrcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 - 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 ** 1. dharmatIrtha bhAga-1 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho . 2. dharmatIrtha bhAga-2 ** Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalanA AtmAne mokSanI sAthe yojana kare tevo AtmAno aMtaraMga pariNAma ane te pariNAmane upaSTabhaMka evI kriyA te yoga che. A prakArano yoga dvAdazAMgIrUpa vistArAtmaka che ane teno sAra koIka cirantanAcAryae prastuta graMthamAM Apela che. graMthakArazrIe pAMca prastAvamAM vibhAjana karI AkhA 'yogasAra' graMthanI racanA karI che. (1) prathama prastAva - 'yathAvasthitadevasvarUpopadeza':- A prastAvamAM yathAvasthita devanA svarUpano upadeza batAve che. yogIo jenA dhyAnamAM tanmaya thAya te vItarAga dhyAtavya che. tethI vItarAganA dhyAnathI tanmaya thayela AtmA vItarAgatulya thaIne yoganA prakarSane prApta kare che, mATe sukhanA arthIe vItarAganA pAramArthika svarUpane jANavA sadA yatna karavo joIe. vItarAganuM dhyAna paramapadanuM kAraNa kyAre bane che tenI spaSTatA zloka-3mAM karela che. tethI e prApta thAya ke potAno AtmA vItarAga tulya che e prakAranA sUkSma upayogapUrvaka karAyelA dhyAnathI AtmA vItarAga bane che. mokSanA arthI jIvo paNa sAmyabhAvanA nairmalya vagara vItarAganA pAramArthika svarUpane spaSTa joI zakatA nathI, tema batAvIne sAmyabhAvanA nairmalyanI prAptinA upAya rUpe anaMtAnubaMdhI kaSAyano nAza kAraNa che tema graMthakAre batAvela che. tethI e prApta thAya ke je jIvone saMsAranA paribhramaNanI viDaMbanA sadA spaSTarUpe dekhAya che ane karma vagaranI jIvanI avasthA ja jIva mATe ekAMte sukhakArI che ema sadA spaSTa dekhAya che ane tenA upAyarUpe sarvajJanu vacana che ema sthira bodha thAya che tyAre sva zakti anusAra jinavacananA paramArthane jANavA prayatna kare che. sUkSmabuddhithI jinavacananA 52mArthane jANIne tene sthira kare che ane jinavacanathI AtmAne bhAvita karIne sadA zakti anusAra viratimAM udyama kare che, teone anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM vigamana thayeluM che. te anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI prAthamika sAmya Ave che ane apratyAkhyAnIya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/saMkalanA Adi kaSAyanA vigamanathI vizeSa, vizeSatara sAmya Ave che. ane jyAre saMpUrNa mohano kSaya thAya che tyAre potAnA AtmAmAM rahelA paramAtma bhAva tene spaSTa dekhAya che. tethI zAstrathI bhAvita thaIne karAtA yatnathI jema jema kaSAyo dUra thAya che tema tema AtmAmAM paramAtmabhAva spaSTa thAya che ane jema jema kaSAyonuM prAbalya vadhe che tema tema AtmAno paramAtmabhAva malina thAya che. A paramAtmabhAva pragaTa karavAne anukULa yatna e yoga che mATe mokSanA arthIe mokSanA upAyabhUta yoganI prAptimAM udyama karavo joIe ane yoganI prAptinA arthIe kaSAya ane nokaSAyanA pAramArthika svarUpane zAstravacanathI yathArtha jANIne sadA tenA nAza mATe udyama karavo joIe. vaLI, potAnA vairI evA kaSAyonA nAzamAM AtmA jema jema udyama kare che tema tema sAmyabhAvamAM nizcala thatAM AtmAmAM paramAtmabhAva pragaTe che. tethI prathama bhUmikAmAM potAnAthI bhinna paramAtmA upAya che ane saMpanna bhUmikAvALA mahAtmAne potAno AtmA ja sadA paramAtmArUpe upAsya che. ane jyAM sudhI AtmA paramAtmabhAvane pAmato nathI tyAM sudhI ja pote paramAtmAthI bhinna che. jyAre karmarahita thAya che tyAre ApaNo ja AtmA paramAtmarUpa bane che. ane sarvakarmathI rahita thayA che tevA paramAtmAnI jeo ArAdhanA kare che teone paramAtmA svatulya kare che. ane paramAtmAnI ArAdhanA arthe sadA paramAtmAe batAvela sazAstrono abhyAsa karI tenA paramArthane prApta karI paramAtmAnA vacanathI sadA AtmAne bhAvita karavo joIe, te ja paramAtmAnI AjJA che. vaLI, munio sarva udyamathI paramAtmAnA vacanane parataMtra thaIne sadA paramAtmatulya thavA yatna karavA dvArA paramAtmAnI ArAdhanA kare che ane zrAvako paramAtmatulya thavAnA atyaMta arthI hovA chatAM dravyastava dvArA paramAtmAnI ArAdhanA kare che. je zrAvako paramAtmAnA pAramArthika svarUpane jANIne sadA paramAtmAtulya thavAnA AzayathI dravyastava kare che teo paNa zIdhra sarvakarmono nAza karIne mokSanI prApti kare che, mATe jeonI jeTalI zakti che te pramANe bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karIne sukhane prApta kare che ane bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA karIne duHkhane pAme che. tethI jeo kadAgrahane choDIne paramAtmAnA svarUpane jANavA mATe yatna karanArA che teo buddhanI, viSNunIke Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/saMkalanA anya devonI upAsanA karatA hoya to paNa paramArthathI jinanI ja upAsanA kare che ane jeo paramAtmAnAM pAramArthika svarUpane jANyA vagara "amArA ja deva deva che" e prakAre svIkArIne anyanA devo pratye matsarabhAva dhAraNa kare che teo paramArthathI paramAtmAnAM upAsaka nathI. ane jeo kadAgraha rahita potAnA upAsya devane vItarAga svIkArIne temAM ja tanmaya thavA yatna kare che teo IlikA-bhamarInAM dRSTAMtathI zIghra vItarAgatulya thAya che. 3 (2) bIjo prastAva - 'tattvasAropadeza' :- prathama prastAvamAM 52mAtmA ane paramAtmAnI upAsanA kaI rIte karavI joIe tenuM kaMIka svarUpa batAvyuM. have, vItarAganA svarUpane jANyA pachI tattvano sAra zuM che te batAvavA tattvasAra nAmano bIjo prastAva batAve che. saMsArI jIvono dRSTirAga ja sarva anarthanuM kAraNa che. AthI saMsArathI kaMIka vimukha thaIne paramAtmAnI upAsanA karavA tatpara thAya to paNa saMsArI jIvo sva-sva darzananAM avicA2ka rAgarUpa dRSTirAgathI paramAtmAnI upAsanA karyA vagara bhavabhramaNanI viDaMbanAne pAme che. mATe dRSTirAgavALA jIvo kevA hoya che ? te batAvatAM kahe che - A kALanA doSane kAraNe prAyaH jIvo mohathI haNAyelA cittavALA hoya che, maitrIAdi bhAvothI asaMskRta hoya che tethI paramAtmAnI upAsanA mATe bahArathI yatna karavA chatAM svayaM nAza pAme che ane mugdhajIvono nAza kare che. mATe kalyANanA arthIe maitrIAdi cAra bhAvanAnuM pAramArthika svarUpa jANavuM joIe ane avicAraka svadarzananAM rAgano tyAga karavo joIe ane tattvane jANavA mATe sadA uMghama karavo joIe. tyAM prazna thAya ke tattva zuM che ? tethI tattva batAve che AtmAno sAmyabhAva te ja jIva mATe paramatattva che. mATe mAna-apamAna, niMdAstuti ke DhephA-kAMcana AdimAM ke jIvana-maraNamAM samAna buddhi rAkhIne sAmyabhAvanA svarUpanuM sadA pAramArthika svarUpa vicAravuM joIe; kema ke yoganAM sarva aMgono sAra sAmyabhAva ja che. ane jeo Aje ke kAle kevaLajJAnane pAmaze teo sAmyabhAva vagara kyAreya paNa kevaLajJAnane pAmavAnA nathI mATe sAmyabhAvane pragaTa ka2vA mATe ja sarva udyama karavo joIe. - vaLI, bAhya sarva AcaraNAo paNa jo sAmyabhAvanuM kAraNa na bane to te vyartha che mATe mokSanAM arthIe sarva udyamathI sAmyabhAvamAM yatna karavo joIe. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/saMkalanA vaLI, sattvazALI jIvo ja aMtaraMga sAmyabhAvamAM udyama karI zake che te batAvavA arthe graMthakAra kahe che bahAranA sarve saMyamanA AcAro pALavA sukara che, atizaya tapa karavo paNa sukara che, indriyono nigraha karavo paNa sukara che, paraMtu cittane sAmyabhAvathI vAsita karavuM atiduSkara che; kema ke anAdithI jIvane potAnA mUDha svabhAvane kAraNe potAnAthI sevAtA bAhya AcAra mRta alpaguNo potAne dekhAya che, paraMtu parvata jevA moTA doSo je sAmyabhAvathI viparItabhAvasvarUpa potAnAmAM varte che te dekhAtA nathI. AthI ja dRSTirAganA doSathI jIvo tattvane prApta karI zakatA nathI ane potapotAnA dharmanA AcArone sevIne pote dharma seve che tema mAne che ane anyanA AcArone joIne temane dharmarahita mAne che. mATe sarvadharmanA sArabhUta sAmyane dhAraNa karIne dRSTirAgano tyAga karavo joIe. 4 - (3) trIjo prastAva - 'sAmyopadeza' :- prathama prastAvamAM upAsya 5ramAtmAnuM svarUpa batAvyuM ane te upAsyanI upAsanAmAM bAdhaka evA dRSTirAganA tyAgano upadeza bIjA prastAvamAM batAvyo. have dRSTirAgano tyAga karyA pachI sAmyabhAvanI prApti mATe udyama karavo joIe. tethI trIjA prastAvamAM sAmyabhAvano upadeza Ape che. sAmyabhAva e jIvane mATe sahaja sukharUpa che ane vaiyikasukha kSaNika sukharUpa hovA chatAM rAgAdinI AkuLatAthI tatkAla duHkhane denAruM che ane karmabaMdhanI paraMparA dvArA duHkhanI paraMparAnuM utpAdaka che, chatAM sAmyabhAvanA paramArthane jovAmAM mugdhabuddhivALA jIvo vaiSayikasukhane ja sukharUpa joI zake che. sAmyabhAvanA sukhane sukharUpe joI zakatA nathI, AthI ja sarvasaMgano parityAga karanArA ane sAmyabhAvamAM sukha che tevuM kaMIka jANavA chatAM paNa sAmyabhAvanI sanmukha thatA nathI. mATe sUkSmabuddhithI sAmyabhAva ane asAmyabhAvanA paramArthane jANavA yatna karavo joIe. vaLI, saMsArIjIvomAM je vaibhavasaMpanna indrAdi ke cakravartI Adi che teone paNa je sukha nathI te sukha sAmyabhAvathI pragaTa thAya che; kema ke tattvanA bhAvanathI zAMtarasamAM magna yogIone bAhya padArthonI viSamatA paNa sparzatI nathI. tethI teonA haiyAmAM nirAkuLa cetanArUpa sAmyabhAva sadA varte che. mATe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/saMkalanA 5 sAmyabhAvanA arthIe rAgAdi kaSAyone ane harSa-zokAdi nokaSAyane jItavA mATe sadA udyama karavo joIe. jeonA cittamAM sAmyabhAva varte che teone vAcika-kAyika sarva ceSTAomAM sAmyabhAvanI ja vRddhi thAya che. vaLI, UMghatA hoya ke jAgatA hoya, divasa hoya ke rAtrI hoya, sarva karmomAM sAmyabhAvanA arthI munio sadA sAmyabhAvane anUkuLa ja udyama karatA hoya che. vaLI, zAstra adhyayananI kriyA, saMyamanI sarva kriyA sAmyabhAvanI vRddhino hetu hovA chatAM mUDha jIvo zAstra adhyayana ke saMyamanI kriyAo karIne paNa bAhyabhAvamAM ja sadA varte che. mATe zruta adhyayananI ke saMyamanI kriyAone sUkSmabuddhithI jANIne te kriyAo sAmyabhAvanuM kAraNa thAya te rIte ja mahAtmAoe udyama karavo joIe. vaLI, sAmyabhAvamAM udyama karavAnI icchA karavI te sulabha che, paraMtu udyama ka2vo durlabha che. tethI graMthakAra kahe che ke jema bALaka caMcaLatAthI bahAra jato hoya to goLAdi ApIne tene bahAra jato aTakAvAya che, tema sAmyabhAvanA arthIe zubhadhyAnanA phaLanuM pralobhana batAvI potAnA caMcaLa cittane bAhyabhAvomAMthI vA2Na ka2vuM joIe. jethI sAmyabhAvane anukULa citta niSpanna thAya. vaLI, sAmyabhAva mATe viziSTa yukti batAvatAM kahe che jema bALaka ajJAnane kAraNe A zatru che, mitra che ityAdine jANato nathI tema jJAnI paNa bAhyapadArtho pratye zatru-mitrAdi buddhinAM tyAgathI sarvatra varte che, jethI citta sadA sAmyabhAvamAM varte che. - (4) cotho prastAva - 'sattvopadeza' :- sAmyabhAvathI ja saMsArano aMta thAya che ane sAmyabhAvane ullasita karavA mATe sattvabhAva Avazyaka che. tethI cothA prastAvamAM sattvano upadeza Ape che. tyAM prathama hInasattvavALA jIvo dharmanA adhikArI nathI tema batAvIne hInasattvavALA jIvo je vratAdi grahaNa kare che tenuM paNa samyapAlana karatA nathI tema batAvela che. AthI ja hInasattvavALA jIvo saMyama grahaNa karyA pachI paNa potAnA saMyamabhAvane bhUlIne yathA tathA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 yogasAra prakaraNa/saMkalanA kriyAo kare che ane tevA jIvo koI kriyAothI sAmyabhAvane anukULa leza paNa yatna karI zakatA nathI. ane jeo sattvavALA nathI tevA jIvone guruupadeza, zAstravacana ke bhAvanAo paNa kalyANa tarapha laI javA samartha banatI nathI; kema ke niHsattva jIvo indriyonA viSayothI ane kaSAyothI haMmezA caMcaLa manavALA hoya che. ane jeo sattvAzALI che teo raudra upasargo ane pariSahomAM paNa potAnA sAdhya evA sAmyabhAvathI calAyamAna thatA nathI. ane jeo sattvahIna che teo vratagrahaNa karIne gRhastho sAthe madhu2vacanAdi bolIne kUtarAnI jema hInabhAvane dhAraNa kare che. vaLI, jeo sthira buddhivALA che, dhIra che, gaMbhIra che teo saMpattimAM ke vipattimAM harSa ke viSAdathI bAdhA pAmatA nathI teo sattvavALA che. ane jeo sattvavALA che teo ja sattvanA baLathI sAmyabhAvane prApta karIne siddhine pAme che. (5) pAMcamo prastAva - 'bhAvazuddhijanakopadeza' :- sAmyabhAva mATe AtmAmAM sattvanI AvazyakatA che ane sattvane pragaTa karavA mATe bhAvazuddhinI AvazyakatA che. tethI pAMcamA prastAvamAM bhAvazuddhino upadeza batAve che. jeo dharmanA koI anuSThAna kare temAM mananA-vacananA ane kAyAnA atyaMta dRDha upayogapUrvaka yatna kare tevA munimAM bhAvanI zuddhi pragaTe che. ane jeo A rIte bhAvazuddhimAM udyama kare che teo bhAvazuddhinA baLathI sAttvika bane che ane sAttvika banelA teo paramAtmAnI upAsanA karIne sAmyabhAvane prApta kare che, jenA baLathI aMte mokSane prApta kare che. mana-vacana-kAyAne yogamArgamAM dRDha pravartAvavA arthe zuM karavuM joIe te batAvavA arthe kahe che - jeo potAnA manane mRtaprAyaH kare che, kAyAne mRtaprAyaH kare che ane indriyone mRtaprAyaH kare che teone aMtaraMga pavasukha dekhAya che, jethI teomAM bhAvazuddhi pragaTe che. Azaya e che ke citta, kAyA ane indriyo aticaMcaLa che. ane tenI pravRttio ja jIvane AtmabhAvathI para bAhyabhAvomAM pravartAve che, tethI je Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/saMkalanA yogIo zAstravacanathI cittane bhAvita karIne bAhya viSayomAM javA mATe pravarte nahi tevuM mRtaprAyaH citta kare che ane kAyA jinavacana anusAra saMyamavRddhinA prayojana vagara leza paNa pravarte nahi tevI mRtaprAyaH kare che ane indriyo bAhya sarva viSayomAM utsuktA vagaranI thAya tevI mRtaprAyaH kare che, tevA yogIo bhAvazuddhi dvArA sAmyabhAvamAM udyama karI zake che. mATe yogIe nirarthaka vicArarUpa durgAnano nirodha karavo joIe, zAstrathI aniyaMtrita vacanano nirodha karavo joIe ane kAyAnA cApalyano nirodha karavo joIe. vaLI, bhAvazuddhi mATe yogIe sarvakAryamAM aucityano vicAra karIne pravRtti karavI joIe. jethI aucityanA pAlanathI mohathI anAkuLa thayelo AtmA bhAvazuddhine pAme. vaLI bhAvazuddhi mATe lobhAdi kaSAyono sadA tyAga karavo joIe ane saMtoSa Adi bhAvamAM sadA udyama karavo joIe. vaLI, AtmAne bhAvanAothI bhAvita karIne sadA tattva mArgane abhimukha karavo joIe, jethI jIvamAM sAttvikabhAva pragaTe ane sattvanA baLathI te mahAtmA sAmyabhAvane prApta karIne saMsAranA aMtane prApta kare. chadmasthatAne kAraNe zrI jinezvaradevanI AjJAthI viruddha ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya to trividha trividha micchA mi dukkaDaM. " " - pravINacaMdra khImajI motA tithiH phAgaNa vada-4 2015 tArIkhaH 14-3-2009, zanivAra 302, vimalavihAra, sararavatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prastAvanA II / mAtRhRdayA pU.caMdrAnanAzrIjI ma.sA.nI anujJAthI, jJAnapipAsu guru mahArAja pU. cArUnaMditAzrIjI ma. sA.nI pAvana nizrAmAM zrutanA kAma mATe "gItArtha gaMgA"mAM lAMbo samaya sthiratA karavAnI thaI. pU. guru ma. sA.nI nizrAmAM saMyamajIvananI ArAdhanA karatAM karatAM adhyAtmatattvamarmajJa, niHspRhI, jJAna ekamAtra dRSTivALA paMDitavarya zrI pravINabhAI motA pAse mArA puNyodaye yogasAra" graMthanuM lakhANa karavAnI taka mane prApta thaI. Ama to, A graMthathI huM taddana ajANa hatI, paraMtu mArI dIkSAnA zarUAtanA divasomAM ja pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pUjya munirAjazrI kaivalyajitavijayajI ma. sA. (dIkarA ma. sA.)nI mane dIkSAnA AzIrvAda pAThavatI ciThThI maLI. temAM temaNe khAsa sUcana karela che saMyamajIvanamAM thoDA sthira thAva pachI tamAre "yogasAra" graMthanuM adhyayana karavA yogya che. teozrInI preraNA jhIlI sAdhu jIvananAM AvazyakasUtrono abhyAsa pUro thatAM ja meM "yogasAra" graMtha bhaNavAnuM cAlu karyuM. paraMtu AvA yoganA bhAvothI bhAvita graMtha para koI prAcIna mahApuruSanI TIkA, vagere koI sAhitya na maLatAM meM mArI rIte mULa graMthamAMthI mArA kSayopazama pramANe jeTaluM samajI zakAya eTaluM samajI graMtha pUrNa karyo; chatAM graMthanA amuka amuka zlokoe mArA mana para gherI asara karI. temAM paNa khAsa to sukha-duHkhanuM kAraNa bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana-bhagavAnanI AjJAnuM virAdhana ja che te darzaka - yenAjJA yAvadArAddhA sa tAvallabhate sukham / yAvad virAdhitA yena tAvad duHkhaM labheta saH / / 34-1 / / A zlokathI huM atyaMta prabhAvita thaI ane tyAre ja mane thayeluM ke A graMthanuM gujarAtI vivecana zlokanA zabdone sparzI sparzI anvaya vagere sAthe bahAra paDe to ghaNo lokapakAra thaI zake. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prastAvanA AvI zubhabhAvanA sAthe saMyama jIvananuM pAlana karatA karatA gurumahArAjanI kRpAthI mane zrI pravINabhAI pAse pATha karavAnI taka sAMpaDI. meM "yogasAra" graMtha karAvavAnI vinaMtI karI. jeno svIkAra karI teozrIe graMthanuM vivecanalakhANa karAvavAnuM cAlu karyuM. yogasAra jevo graMtha yoganI bhUmikA pAmelA "yogI" pAse karavAno hoya to keTalo AnaMda Ave ? zrI pravINabhAIno paricaya atre TUMkamAM ApuM to asthAne nahIM ja kahevAya. * paDradarzanavidha, agAdhajJAnanA sAgara sva.munipravara zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita ma. sA.), teozrInA laghubhrAtA, dharmatIrtharakSaka pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI (nAnA paMDita ma. sA.) tathA vidvAna, sauprabhAvI sAdhvIjI pa.pU. cArUnaMditAzrIjI ma. sA. jevA amUlya ratnonI bheTa jainazAsanane je kuLamAMthI sAMpaDI che te kuLamAM ja paMDitavarya zrI pravINabhAI motAno janma thayo che. bAhoza, kuzaLavyavahArajJa, dharmarasika zrI khImajIbhAI motA tathA ratnakalI suzrAvikA lakSmIbAInA parivAramAM AvA tejasvI ratnonA janma thayA che te yogIkuLa ApaNane pUrvanAM yogIkuLonI yAda apAve che. lokaparicayathI atyaMta dUra rahI ekAMtamAM AtmasAdhanA karatAM karatAM zrI pravINabhAI atyAre jIvananA sAtamA dAyakAnA Are pahoMcI gayA che. mane eka sArA jJAnI gItArtha mahAtmAe potAnA zrImukhethI kahela ke "pravINabhAI jevA zrAvako zrIsaMghamAM juja che". A zrAvakanA jIvana para dRSTipAta karIe to ovArI javAya, ekadama alpa jarUriyAto, saMpUrNa svAvalaMbI ane jayaNAmaya jIvana, eka samaya paNa saMsAranI ADI-avaLI vAtomAM pasAra nahi karavAno, Akho divasa "temano jJAnayajJa cAlu ja hoya. potAnA jIvanamAM jayaNAnuM mahatva eTaluM ke, "jayaNA ya dhamajaNaNI, jayaNA dhammasya pAlaNI ceva, - tavavuDhikarI jayaNA, egaMtasuhAvaDA jayaNA:" zlokanuM raTaNa cAlatuM ja hoya. gharamAM rasoIthI mAMDI kacarA-potA vagere tamAma kArya jAte ja karavAnA. potAne paganI takalIpha chatAM anya jIvo para dayAne kAraNe gharamAM ghATI vagere rAkhavAno nahIM. temano pANIno vaparAza Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. yogasAra prakaraNa/prastAvanA joIe to lAge "ghInI jema pANIno upayoga kare che. savAre cha vAgyAthI rAtre dasa vAgyA sudhI eka ja pravRtti sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAone saMpUrNa nirapekSabhAve, niHsvArthabhAve "zAstrAdhyayana" karAvavuM. Aja sudhImAM vividha samudAyanA aneka sAdhu-sAdhvI bhagavaMtane zrI pravINabhAInA zrutajJAnano lAbha maLyo che. temAM paNa emanI pAse "yogagraMthonuM adhyayana karavuM e to jIvanano eka lhAvo che. prastuta graMthanA lakhANamAM emanI vidvatAnI - chAMTa jovA maLe che. mArA para to teozrIno ghaNo upakAra rahyo che. gRhasthapaNAmAM paNa meM emanI pAse pATha karelA che, eTaluM ja nahIM jIvanamAM anekavAra aneka mUMjhavaNomAM teozrIe sAcuM mArgadarzana ApI mane dharmamAM sthira karI che. graMtha paricayaH A graMthanA kartAe prathama zlokamAM ja potAnA graMthanuM nAma ApyuM che. paraMtu potAno paricaya to bAju para paNa potAnuM nAma sudhdhAM paNa kyAMya ApyuM nathI, chatAM graMthanI racanA parathI lAge che ke tenA racayitA yogamArganI parAkASThAnI bhUmikA pAmelA koI "yogIpuruSa' hovA joIe. graMthano mukhya viSaya anAdikAlathI saMsAramAM bhavabhramaNa karI rahelA jIvone paramAtmAnuM svarUpa batAvI paramAtmapadanI prAptinA upAya batAvavAno che - graMtharacanAno kAla paNa nirdeza karAyo nathI paraMtu "jaina sAhityano bRhad itihAsa, bhAga-4" (pAnA naM. 242) AdhAre A graMtha vikramanI 12mI sadI pUrve racAyo hovo joIe. prastuta graMtha pAMca prastAvamAM vibhAjita che. yathAvasthitadevasvarUpopadeza" nAmanA prathama prastAvamAM paramAtmAnuM svarUpa ane tevA svarUpavALA paramAtmA ja paramAtmA kema kahevAya tenuM suMdara vivecana che. AvA paramAtmAnI prAptino upAya khAsa vizeSatApUrvaka batAvatA graMthakAra pharamAve che ke "ApaNo AtmA ja paramAtmA che" paNa atyAre te karmathI malina che ane "sAmyabhAva" dvArA A karma malinatA dUra thAya, nirmalatA pragaTe tyAre AtmAmAM paramAtmAnuM spaSTa darzana thAya che. A sAmyabhAva pragaTAvavAno upAya anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonuM vigamana che. ane sarvamohanA kSayathI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prastAvanA : AtmA saMpUrNa zuddha banatA pUrvamAM aspaSTa jaNAto AtmA spaSTa bane che. A kaSAyonA nAzano upAya bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana che ane te ja jIva mATe hitakArI ane mokSano upAya che. A rIte bhagavAnanI AjJAnuM mahatva batAvatAM chelle tyAM sudhI kahI dIdhuM ke "jeTalI bhagavAnanI AjJAnI ArAdhanA eTaluM sukha ane jeTalI bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA eTaluM duHkha". A rIte bhagavAnanI AjJAnuM mahatva batAvyA pachI sAcA bhagavAnanuM svarUpa batAvatAM rAgadveSathI rahita vItarAga" ja bhagavAna kema tenuM suMdara sthApana karyuM che ane prathama zlokamAM paramAtmA mATe mUkela "rAgadveSavivarjita" vizeSaNanI siddhi karI che. prathama prastAvamAM upAsyadevanuM svarUpa batAvyA pachI kalyANanA arthI jIvo paNa AvA upAsyadevanI upAsanA kema karI zakatA nathI te spaSTa karavA "tattva sAropadeza" nAmano bIjo prastAva kahe che. prastuta prastAvamAM sAcA upAsyadevanI upAsanAmAM avarodhaka "dRSTirAganI anarthatA batAvatAM tyAM sudhI kahyuM ke "paraspara athaDAtA bhAjano jema vinAzane pAme che tema dRSTirAgathI grasta potAnA darzana pratye rAgavALA ane anya darzana pratye dveSavALA jIvo vAda-vivAda dvArA ekAMtavAdano pakSapAta karI paraspara aphaDAya che ane vinAzane pAme che." AvA jIvone rAgadveSa vinA thanAruM tattva je "sAmya" kahevAya che tenI prApti thatI nathI. ahIM paMdaraso tApaso, bharata cakravartI vagerenA dRSTAMta dvArA sAmyatattvanuM mAhAtma batAvatA zlokonuM varNana karI aMte kahyuM ke sAmyanI prApti mATe ja sarva udyama karavo joIe. je rIte rAgAdithI malina mana nirmalatAne pAme te rIte ja manavacana-kAyAnI dareka pravRtti karavI joIe. ahIM zloka-29mAM caMcala cittane vaza karavA yogIoe upayogamAM tatpara rahevuM joIe ema kahI cittane sthira karavAno je upAya batAvyo che tenuM vivecana zrI pravINabhAIe khUba ja suMdara rIte karyuM che, je khAsa mananIya che. aMtamAM samastadharmano sAra "sAmyatattva che ema kahI bAhya dRSTigraha choDI cittane nirmala karavAno upadeza Apyo che. jagatavartI sarvabhAvo pratye "sAmyabhAva pragaTa karavA trIjA prastAvamAM graMthakArazrI "sAyopadeza" pharamAve che. zloka-1mAM sAmyabhAvathI vimukha mUDha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prastAvanA buddhivALA jIvo vaiSayikasukhane icche che ema kahI zloka-4mAM mArmika vAta karI ke sUkSmabuddhivALA jIvo paNa potAnA cittamAM vartatA viSaya-kaSAyanA bhAvonuM vibhAjana karI zakatA nathI. pachInA zlokamAM graMthakArazrIe viSayakaSAyanuM vibhAjana batAvI A rAgAdi bhAvo jIvanA vivekano nAza karanAra che tema kahI zloka-15mAM rAgAdibhAvone jItavA udyama karI rahelA mahAtmAo kevA hoya che tenuM varNana karI sAmyabhAvamAM rahelA yogIo kevA hoya che tenuM suMdara varNana karyuM che. tyArabAda AdyabhUmikAmAM rahelA yogIoe sAmyabhAvamAM javA zuM upAya karavo joIe te batAvI prastAvanI samApti karatAM kahyuM ke paramAtmabhAvamAM layathI sAmyabhAvanI parAkASThA prApta thAya che ane mahAtmA te layane kaI rIte prApta kare che te zloka-30mAM batAvyuM che. vivecanakArazrIe A zlokano gUDhArtha kholI khUba moTo upakAra karyo che. have sAmyanA upadezane avadhAraNa karI koI jIva sAmyabhAvano arthI bane topaNa alpa sattvavALA jIvo potAnuM iSTa sAdhI zakatA nathI. tethI cothA prastAvamAM graMthakArazrI "sattvopadeza Ape che. "satva'no upadeza ApatA pahelA hInasattvavALA jIvo dharmanA adhikArI nathI te eka zloka dvArA batAvI viSaya-kaSAya-pariSaha-upasargane jItavA duSkara duSkara che ane tenAthI paNa atidurjeya evA kAmane paravaza thayelA jIvonI sthitino tAdRza citAra Apyo che. zloka-10thI ra5mAM sAdhuvezamAM rahelA sattvahIna jIvo paNa kevI asAra pravRttio kare che te batAvI sattvazALI munio kevA hoya che tenuM varNana karI sattvazALI jIvo ja siddhine prApta karaze ema kahI chellA zlokamAM sattva mATe udyama karavAno upadeza Apyo che. prastAva-4mAM Apela "sattva'no upadeza sAMbhaLI sattvabhAvanAthI bhAvita thaIne sayamanI kriyA karanArA mahAtmAo paNa bhAvazuddhi kare to ja temanuM saMyamajIvana phaladAyI bane tethI have graMthakArazrI pAMcamA prastAvamAM "bhAvazuddhijanakopadeza" Ape che. ahIM pahelA zlokamAM munine mana-vacanakAyAnI dareka pravRtti sAvadhAna thaI karavAno upadeza ApyA pachI zloka-kamAM cittano nirodha, ayatanAvALA vacanano nirodha ane kAyApalyano nirodha karavAno upadeza Apyo che. A prastAvamAM bhAvazuddhinA upAyarUpa aneka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 yogasAra prakaraNa/prastAvanA zloko mUkyA che ane zrI pravINabhAIe dareka zlokanA gUDhArtha kholI kholI suMdara vivecana karyuM che. munie kevo vacanaprayoga karavo joIe, aucitya, sadAcAranI mahattA tathA khAsa to bhAvazuddhi mATe lobhakaSAyanuM svarUpa ane tenI anarthatA batAvatA zloko vAraMvAra ciMtana-manana karavA lAyaka che. Ama aneka zloko mUkI chellA be zlokamAM "yogasAra" graMthanA bhAvanathI thatuM phala batAvI graMthakArazrI graMthanI samApti kare che. mArI vAta : A graMthanuM adhyayana karavAnI anujJA ApI mane samaya AdinI anukULatA karI ApanAra pU. gurudeva cArunaMditAzrIjI ma. sA.nI huM khUba ja RNI chuM. yatkiMcit RNamukti mATe AvA gurunA guNonuM saMkSepathI anuvAdana mArA ane vAcakonA Atmahita mATe karuM to yogya ja gaNAze. vIraprabhunA prathama sAdhvI caMdanabAlAzrIjI ma.sA.nI pATa paraMparAmAM AjasudhI seMkko ja nahIM hajAro sAdhvIjI bhagavaMto thaI gayA. temAM aneka zAsana prabhAvikA sAdhvI bhagavaMto paNa thaI gayA. paNa thoDA khedanI vAta e che ke pATa paraMparAmAM prabhAvaka sAdhu bhagavaMtono itihAsa jeTalo upalabdha che eTalo itihAsa sAdhvI bhagavaMto viSe upalabdha nathI. prabhu zAsana puruSapradhAna hovAne kAraNe AvuM banyuM hoya topaNa khabara nahIM. paNa vartamAna sAthvI saMsthAmAM paNa evA ghaNAM sAdhvI bhagavaMto che je aneka rIte zAsanakAryamAM vyApRtta che. pUjya guru ma. sA. paNa zutarakSAnA mahAnakAryamAM rata che. chellA lagabhaga paMdara varSathI huM teozrInA paricayamAM chuM. khUba ja ochuM bolavuM, jarUrI bolavuM, kAma pUratuM samitipUrvaka bolavuM ane zrutanA adhyayanamAM lAgyA rahevuM e emanA svabhAvanI khAsa vizeSatA rahI che. "gItArtha gaMgA"nI sthApanAnA zarUAtanA varSomAM je zrutakArya jema ke, mahAna graMthonuM koDIMga, viSayo pramANe vibhAjana, bIjI paNa anya vivecana mATenI mAhitI ekatrita karI noMdhAvI vigeremAM pUjya guru ma. sA.no siMhaphALo che. kalAko sudhI ekAMtamAM besI aneka yoganA graMtho, darzanazAstranA graMthonuM koDIMga karatA joyAM che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogasAra prakaraNa/prastAvanA tAjetaramAM teozrIe aneka graMthonA cArTa banAvyA che. AvA eka cArTano abhyAsa karo to AkhA graMthanuM dohana thaI jAya. tevI ja rIte vividha sUtromAM saMbhavita aneka bhAMgAonA koSTakacArTa paNa teoe taiyAra karyA che. te koSTakano abhyAsa karatAM je te stramAM kayA kayA prakAre, keTalA ane kevA vibhAgo paDe che teno khyAla AvI jAya. Ama vividha zrutanA kAryo teo Aje paNa jAte karI rahyA che. ATaluM jJAna, viziSTha sUjha bUjha chatAM gaMbhIra eTalA ke kyAreya koI prakArano utsaka, jJAna pragaTa karavAnI adhIrAI evuM kazuM emanA jIvanamAM jovA maLe nahi. Ama joIe to strIvedanA udaya sAthe ATalI gaMbhIratA, dhIraja, jJAna chatAM jyAM tyAM na bolavuM, kAma pUratI vAta karavI, vagere guNo keLavavA te nAnIsUnI vAta nathI. paraMtu teozrIne jJAnamAM eTalo rasa rahyo che ke A badhA guNo jIvanamAM sahaja vaNAI gayA che. zrI pravINabhAI jevA paMDita pAse divasonA divaso sudhI darzanazAstronA pATha karatAM ja nahIM paNa pATha mANatAM joyA che. huM teozrInA paricayamAM AvI tyAre zarUAtanA varSomAM to divase TAIma ja na maLe eTale rAtre emanI pAse rahevA jatA topaNa satata jJAnanI vAta. vaLI, zAstranuM jJAna che eTaluM ja nahIM paNa sAthe sAthe jJAnanI pariNati paNa teozrI pAse eTalI ja che. yogagraMthonA pATha karAvatA te daramiyAna vairAgya nItarato dekhAya. pAlItANA cAturmAsa daramiyAna pUjya zrI bApajI ma. sA.nA vaDIla sAdhvIjI bhagavaMtoe vAcanAnI vinaMtI karatA lagabhaga be-traNa vAcanA goThavAyelI. temAM "upamiti" jevA jIvaMta graMthanI vAcanA sAMbhaLatAM zrotAone rasa-AnaMda jaLavAI rahe te to svabhAvika che paraMtu pachI tarata ja "98 bolanuM alpabadutva' jevA zuSka viSayanI vAcanA paNa teo e rIte ApatA ke sAMbhaLanArane saMsAranI asAratAnuM bhAna thayA vinA na rahe. potAnA samudAyamAM paNa teozrIe sAdhvI bhagavaMtone aneka vAcanAo ApI jJAnarasika banAvyA che. karmagraMtha para to eTalI pakaDa che ke khuda pU. mohajitavijayajI ma. sA. (moTA paMDita ma. sA.) paNa kahetAM ke "A tamAro viSaya che" Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yogasAra prakaraNa/prastAvanA pUjya mohajitavijayajI ma. sA. (moTA paMDita ma.sA.) "gItArtha gaMgA'nA kAmanI zarUAta karatA "ahiMsA" viSaya para pUjya guru ma. sA. sAthe besI carcA paNa zarU karelI paraMtu durbhAgye pUjyazrInI tabiyata acAnaka bagaDatAM carcA AgaLa cAlI zakI nahIM. pU. guru ma. sA. uparAMta vaDIla sAdhvI bhagavaMto pU. hitarucitAzrIjI ma. sA. tathA pU. jitamohAzrIjI ma. sA.nI paNa huM RNI chuM. jeoe mArI pAse anya kAmanI apekSA na rAkhatA mane pATha karavAnI anukULatA karI ApI. graMthanA kAcA kAmanuM lakhANa karI ApanAra jJAnarasika suzrAvikA aMkitAbenano sahakAra paNa bhUlAya tema nathI. vaLI, TUMka ja samayamAM saMkalanA - prastAvanA vAMcI aneka sudhArA-vadhArA karI ApanAra suzrAvaka zrI gIrIzabhAIno sahakAra paNa anumodanIya che. - prAMte A graMthanA lakhANa dvArA huM paNa "yogamArgane pAmuM; jJAnIo kahe che ApaNo AtmA anaMtIvAra navaraiveyaka sudhI jaI Avyo chatAM AtmAno uddhAra na thayo; kema ke ApaNA AtmAe yogamArgamAM praveza na karyo. basa, A graMthanA adhyayana dvArA anaMtakAlamAM aprApya evA "yogamArganI mane ane vAcakone prApti thAya ane "yogamArganI AgaLa AgaLanI bhUmikAne sara karatAM karatAM ApaNo AtmA anaMtasukhane prApta kare te ja deva-guru pAse prArthanA karI viramuM chuM. - "jyAdita sarjakIvAnAma' - vi. saM. 2065, phAgaNa vada-4, vyAkhyAnavAcaspati paramapUjya AcArya tA. 14-3-09, zanivAra, bhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI gItArthagaMgA, 5, jaina marcanTa mahArAjanA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya sosAyaTI, pAlaDI, pU. cArUnaMditAzrIjI ma.sA.nI ziSyA sAdhvI amadAvAda-380007. dhyAna rucitAzrIjI ma.sA. Isly ka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 prastAva 1 2. 3. 4. 5. yogasAra prakaraNa/viSayAnukramaNikA OM anukramaNikA viSaya yathAvasthita devanAM svarUpano upadeza tattvasAra upadeza sAmyano upadeza sattvano upadeza bhAvazuddhino upadeza pAnA naM. 1-53 54-101 102-143 144-184 181-238 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka H OM hrI~ arhaM namaH / OM hrI~ zrIzaGkhazvarapArzvanAthAya namaH / OM namaH / pUrvAcArya viracita yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana prathama prastAva yathAvasthitadevasvarUpopadeza praNamya paramAtmAnaM rAgadveSavivarjitam / yogasAraM pravakSyAmi gambhIrArthaM samAsataH / / 1 / / zlokArtha : rAga-dveSathI rahita prakRSTa AtmA svarUpa paramAtmAne namaskAra karIne gaMbhIra arthavALA yogasArane huM saMkSepathI kahIza. 1 bhAvArtha: graMthanA prAraMbhamAM graMthakArazrI yogasArane yoganA sArane, kahevAnI pratijJA kare che ane te yogano sAra AkhA yogamArganA varNana svarUpa che ane teno artha atigaMbhIra hovAthI zabdo mAtrathI tenA arthanI prApti thAya tema nathI. chatAM svabuddhi anusAra zabdonA avalaMbanathI ane sUkSma UhathI kaMIka artha prApta thaI zake tethI te prakAranA sUkSma grahano yatna karavA arthe graMthakArazrI kahe che ke yogano sAra gaMbhIra arthavALo che tethI zrotA paNa te pramANe Uha karIne tenA kaMIka arthane prApta kare. vaLI, yogano sAra AkhA yogamArga svarUpa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-1-2 hovAthI ghaNAM viba thavAno saMbhava che tethI yoganA sAranuM varNana karatAM pUrve yoganA paramaphalane pAmelA evA paramAtmAne namaskAra karIne graMthakArazrI yoganA sArane kahevAnI pratijJA kare che. jethI graMtharacanAmAM AvatA vinono nAza thAya.III zloka : yadA dhyAyati yad yogI yAti tanmayatAM tadA / dhyAtavyo vItarAgastad nityamAtmavizuddhaye / / 2 / / zlokArca - yogI jyAre jenuM dhyAna kare che tyAre tenI sAthe tanmayatAne pAme che te kAraNathI=dhyAna dvArA yogI tenI sAthe tanmayatAne pAme che te kAraNathI, Atmazuddhi mATe vItarAga nitya dhyAna karavA yogya che. zA bhAvArtha pUrvazlokamAM graMthakArazrIe "yoganA sArane kahIza" e pramANe pratijJA karelI ane yogamArga e mukta avasthAnI prAptino mArga che ane mukta thavA mATe vItarAga thavuM Avazyaka che ane vItarAga thavAno upAya vItarAganuM dhyAna che. have vitarAga thavAno upAya vItarAganuM dhyAna kema che? tethI graMthakArazrI kahe che ke yogI jyAre jenuM dhyAna kare che tyAre dhyAnanA viSayarUpa padArtha sAthe tanmaya thAya che. tethI jo vItarAganuM dhyAna karavAmAM Ave to AtmA vItarAganI sAthe tanmaya (vItarAgamaya) avasthAne pAme ane jo AtmA vItarAgamaya avasthAne pAme to avItarAga avasthAmAM baMdhAyela karmono nAza thAya che ane Atmazuddhi prApta thAya che mATe Atmazuddhi arthe nitya vItarAganuM dhyAna karavuM joIe. ahIM prazna thAya ke vItarAganuM nitya dhyAna karavuM hoya to anya sarva pravRtti thaI zake nahIM ane anya sarva pravRtti vinA yogI dehanuM pAlana ke anya ucita AcAra paNa kaI rIte karI zake ? tenuM tAtparya e che ke yogIe AtmAne Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 yogasAra prakaraNa/prathama prastAvoka-2-3 vitarAganA svarUpathI atyaMta bhAvita karIne dareka pravRttinA prAraMbha pUrve vItarAga ane vItarAganA vacananuM smaraNa karIne vItarAganA vacanAnusAra traNa guptipUrvaka sadA sarva ucita kRtyo karavA joIe jethI te sarva ucita pravRttio vitarAgabhAvane pragaTa karavAne anukULa vyApArarUpa bane ane je yogI A rIte sarva ucita pravRttio kare che te kAyikAdi kRtyo karatI vakhate paNa vItarAganA dhyAnavALA ja che; kema ke vItarAganA vacananA smaraNanA niyaMtraNathI vItarAgabhAvane ullasita karavAne anukULa yatna svarUpa ja te mahAtmA kAyikAdi kRtyo kare che.lizA zloka - zuddhasphaTikasaMkAzo, niSkalazcAtmanA''tmani / paramAtmeti saMjJAtaH pradatte paramaM padam / / 3 / / zlokArdha : zuddharasphaTika jevo, niSkalaka karmanA kalaMkathI rahita, potAnA vaDe AtmAmAM=potAmAM, paramAtmA=pote prakRSTa AtmA, che e pramANe jaNAyelo potAno AtmA paramapadane Ape che. IIII bhAvArtha : sarva karmathI rahita je AtmA che te ja prakRSTa AtmA che ane te prakRSTa AtmA zuddhasphaTika jevo nirmala ane sarva kalaMkathI rahita che. saMsArAvasthAmAM paNa potAnA AtmAnuM tevuM svarUpa hovA chatAM karmanA AvaraNane kAraNe te svarUpa abhivyakata thatuM nathI chatAM je mahAtmAne zrutavacananA baLathI, kaMIka UhazaktithI ane kaMIka svAnubhavathI jJAna thAya ke karma ane AtmA be svataMtra padArtha che. A baMnne ekakSetramAM maLelA hovA chatAM karma AtmArUpa banatuM nathI ke AtmA karmarUpa banato nathI. tethI mAruM pAramArthika svarUpa to prakRSTa Atmatulya ja che arthAt paramAtmA tulya ja che ane je mahAtmA zrutanA upayoga dvArA potAnA AtmAmAM rahelA paramAtmA tulya potAnA svarUpane joI zake che te mahAtmAne potAno AtmA paramArthathI zuddha sphaTika jevo, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-3-4 karmanA kalaMkathI rahita bhAse che ane potAnA tevA svarUpamAM zrutanA baLathI te mahAtmA atyaMta upayukta rahe to zrutanA upayoganA baLathI potAnA AtmAmAM raheluM paramAtma svarUpa karmanA AvaraNane bhedIne AvirbhAva pAme che tyAre te mahAtmA mohanA kallola vagaranA potAnA AtmAne vede che ane kevalajJAna pAme che tyAre deha ane karmavALI avasthAmAM paNa arUpI evA potAnA zuddha AtmAne kevalajJAna cakSuthI jue che ane tenA baLathI ja te mahAtmA sarva karmono nAza karI paramapadane prApta kare che. AnAthI e phalita thAya ke potAnA AtmAmAM rahelA paramAtma svarUpane jovAnA sUkSma upayoganA baLathI ja AtmAmAM raheluM paramAtma svarUpa AvirbhAva pAme che. tethI yogano sAra e ja che ke sarva udyamathI aMtaraMga cakSune khullI rAkhI aMtaraMga svarUpane jovA mATe udyama karavo joIe. IIII avatAraNikA: pUrvanA zlokamAM kahyuM ke AtmA vaDe AtmAmAM huM paramAtmA chuM" e pramANe saMjJAta pAmelo=dhyAna dvArA tanmaya pAmelo, potAno AtmA ja paramapadane Ape che. tyAM prazna thAya ke paramapadanA arthI jIvo paNa AtmA vaDe AtmAmAM paramAtmAne kema joI zakatA nathI ane teo kyAre AtmAmAM paramAtmAne joI zake te spaSTa karavA mATe kahe che - zloka : kintu na jJAyate tAvad yAvad mAlinyamAtmanaH / jAte sAmyena nairmalye sa sphuTaH pratibhAsate / / 4 / / zlokArca - paraMtu tyAM sudhI=jyAM sudhI AtmAnuM mAlitya che tyAM sudhI, jaNAtuM nathI=AtmA vaDe AtmAmAM "huM paramAtmA chuM" te pramANe jaNAtuM nathI. sAmyathI sAmyabhAvananA sevananA balathI, nirmalatA thaye chate te=AtmAmAM paramAtmabhAvanuM pratibhAsana, spaSTa thAya che. I4ll Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAvabloka-4-5 bhAvArtha : mokSanA arthI paNa mahAtmAo jyAM sudhI AtmAnA pAramArthika svarUpane jovAmAM samartha evA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvane pAme nahIM ane jyAM sudhI mohathI anAkula evA potAnA svarUpane paramArthathI jovA samartha bane nahIM tyAMsudhI paramArthane jovAmAM bAdhaka evAM karmonuM prAcarya varte che ane karmonu prAcarya varte che tyAMsudhI temanA AtmAmAM mAlinya varte che ane jyAM sudhI AtmAmAM mAlinya vartatuM hoya tyAMsudhI koIka nimittane pAmIne teo paramapadanA arthI thayA hoya topaNa paramArthathI potAnA AtmAmAM rahelA paramAtmabhAvane joI zakatA nathI. AvA jIvo kadAca tevAM tevAM zAstravacano sAMbhaLIne svayaM bolatA hoya ke "ApaNo AtmA paramAtmAtulya che athavA prasaMge bIjAne te prakAre upadeza paNa ApatA hoya to paNa teo mohathI anAkula ane potAnA svarUpamAM vizrAMtine pAmela AtmAnA parama svAthyanA paramArthane jovA samartha banatA nathI. paraMtu kalyANanA arthI evA te mahAtmA zrutano abhyAsa kare, AtmAne zAstravacanothI bhAvita kare ane daDha prayatnapUrvaka saMyamanI kriyAo karIne kAMIka sAmyabhAvane sparze tyAre te mahAtmAnA AtmA uparathI mAlinyabhAva kAMIka ghaTe che ane te mahAtmA sAmyabhAvanA dIrdhakALanA abhyAsa dvArA nirmalatAne pAme che tyAre tenI pAMceya indriyo sahaja prakRtithI saMvarabhAvavALI bane che, citta bAhya padArtho sAthe yojana pAmatuM nathI paraMtu AtmAnA sahaja pAramArthika svarUpane zrutacakSuthI jovA samartha bane che. tevA mahAtmAne potAnA svaparAkrama dvArA AtmAmAM rahela paramAtma svarUpa spaSTa pratibhAsana pAme che ane AvuM spaSTa pratibhAsana asaMgAnuSThAnavALA yogIone thAya che. AvA yogIo asaMgabhAvamAM rahIne zrutanA pArAyaNa dvArA AtmAnA pAramArthika svarUpane jovAnA vyApAravALA thAya che jenA baLathI teomAM rahelo paramAtmabhAva pragaTa thato jAya che. AvA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke sAmyabhAvathI nirmalapaNuM thaye chate AtmAmAM paramAtmabhAva spaSTa pratibhAsa thAya che tethI have AtmAmAM sAmyabhAva kaI rIte pragaTe che ane kaI rIte vRddhi pAme che te spaSTa karavA arthe kahe che - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka H yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-5 tattvanantAnubandhyAdikaSAyavigamakramAt / AtmanaH zuddhikRt sAmyaM zuddhaM zuddhataraM bhavet // 5 // zlokArtha : vaLI AtmAnI zuddhine karanAruM te sAmya=pUrvazlokamAM kahyuM te sAmya, te anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyanA vigamananA kramathI zuddha zuddhatara thAya che. III bhAvArtha: pUrvazlokamAM kahyuM ke sAmyabhAvathI nairmalyabhAva prApta thaye chate AtmAmAM paramAtmabhAvanuM spaSTa pratibhAsana thAya che. have te sAmya zenAthI pragaTa thAya che te batAvatAM kahe che. anaMtAnubaMdhI Adi soLa kaSAyanA nAzanA kramathI AtmAmAM sAmyabhAva pragaTe che ane te pragaTa thayelo sAmyabhAva AtmAnI zuddhine karanAro che ane jema jema soLa kaSAyomAMthI je je kaSAyonuM vigamana thAya che te te pramANe te te sAmya zuddha zuddhatara thAya che. Azaya e che ke AtmAnI mULabhUta prakRti jagatanA sarva padArtho pratye sAmyabhAvane dhAraNa karanArI che ane potAnA svarUpamAM vizrAMta thanArI che. paraMtu karmanA udayane kAraNe jIvomAM kaSAyonI pariNati varte che ane te kaSAyonI pariNatine kAraNe jIva potAnA mULabhUta svabhAvamAM vizrAMta thato nathI ane bAhya padArtho sAthe saMga karIne te te padArtho pratye pakSapAtane dhAraNa kare che tethI temAM sadA asAmyabhAva varte che. je jIvono karmamala kAMIka alpa thayo che te jIvo tattvane abhimukha bane che tyAre AtmAnI mULabhUta prakRti pratye ane tenA upAyo pratye abhimukhabhAvavALA thAya che ane tenA kAraNe te mahAtmAne potAnA mULabhUta svabhAva pratye tIvra pakSapAta thAya che ane bAhyapadArtho pratye je pakSapAtano bhAva hato te dUra thAya che tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAyanA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-5-6 vigamanathI tattvAtattvanA vibhAgane anurUpa mAdhyastha pariNatirUpa sAmyabhAva varte che. tevA mahAtmAone have potAnA koI vacana pratye Agraha nathI paraMtu pUrNa madhyasthatApUrvaka sarvajJae kahelA tattvanA paramArthane jANavA prayatna kare che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI thayelo prathama bhUmikAno sAmyabhAva jIvane potAnA pAramArthika svarUpa pratye pakSapAtavALo banAve che tethI te mahAtmA potAnA pAramArthika svarUpane pragaTa karavA arthe zaktianusAra kramazaH devarita ke sarvaviratinuM pAlana kare che. tenA baLathI krame karIne apratyAkhyAnIyapratyAkhyAnIya kaSAyonuM vigamana thAya che ane te vigamana thavAne kAraNe jagatanA koI bhAvo pratye pakSapAta raheto nathI paraMtu jagatanA sarva bhAvo pratye sAmyabhAva pragaTa thavAne kAraNe AtmAnA nirAkuLa bhAvo pratye ja pakSapAta rahe che ane tevA mahAtmA jema jema saMyamanA ucita anuSThAnanuM sevana karIne potAnA nirlepabhAvamAM sthira-sthiratara thAya che tematema temano sAmyabhAva temanA AtmAnI zuddhine karanAro bane che ane AtmAnI zuddhine karanAro tevo sAmyabhAva jaeNma jema zuddha zuddhatara thAya che tema tema te mahAtmA potAnA sAmyabhAvamAM svairyabhAvane pAme che. ane potAnA sAmyabhAvamAM sthirabhAvane pAmelA yogIone leza paNa bAhya padArthono saMsarga sparzI zakato nathI. tevA yogIone sAmyanA nairmalyane kAraNe potAnA AtmAmAM spaSTapaNe 52mAtmabhAva pratibhAsa thAya che ane tevA mahAtmA paramAtmabhAvamAM tanmayabhAvane pAmIne vItarAga sarvajJa bane che. 1111 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke soLa kaSAyanA vigamananA kramathI sAmyabhAva zuddhazuddhatara thAya che tethI have sAmyabhAvanI zuddhinA kramathI ja AtmAmAM samyaktvAdi guNonI prApti thAya che te batAvavA arthe kahe che - - zloka H sAmyazuddhikrameNaiva sa vizuddhyata AtmanaH / samyaktvAdiguNeSu syAt sphuTaH sphuTataraH prabhuH / / 6 / / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-6-7 zlokArtha H sAmyanI zuddhinA kramathI ja vizuddhine pAmatA evA AtmAnA samyaktvAdi guNomAM te prabhu=potAnA AtmAne pragaTa karavA mATe samartha evo te prabhu, spaSTa spaSTatara thAya che. kA bhAvArtha: je mahAtmA 52ma mAdhyasthabhAvathI tattvAtattvanA vibhAgane anukULa sAmyabhAvane pAme che tyAre te mahAtmAmAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI samyaktvanI prAptine anukULa evo sAmyabhAva pragaTe che ane te vakhate te mahAtmAmAM samyagdarzana, samyajJAna ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanakRta kAMIka sabhyaccAritra varte che. vaLI, te mahAtmA viratinI ucita kriyAo karIne saMvarabhAva tarapha jAya che tema tema anya anya kaSAyonA vigamanathI sAmyabhAvanI zuddhi thAya che. te vakhate te mahAtmAmAM samyagdarzana-samyag jJAna ane samyapcAritra rUpa guNo pUrvokta karatAM spaSTa spaSTatara thAya che ane jema jema sAmyabhAvanI vizuddhine pAmatA evA tenA AtmAmAM samyaktva Adi guNo pragaTe che arthAt samyag darzana- samyag jJAna-samyak cAritra Adi guNo uttarottara nirmala nirmalatara pragaTe che ane tenA kAraNe potAnA AtmA para jenuM prabhutva che tevA te prabhu mahAtmA potAnA pAramArthika svarUpanA viSayamAM spaSTa spaSTatara thAya che tema tema te mahAtmAne AtmAnA svarUpano nirmala bodha spaSTatara thAya che. jenA baLathI potAnA AtmAmAM rahelA 5ramAtmabhAvanAM darzana karIne te mahAtmA vItarAgabhAvamAM tanmaya thavA samartha bane che. avataraNikA - 11911 zloka-6mAM kahyuM ke sAmyanI zuddhinA kramathI prabhu evo te AtmA ratnatrayImAM spaSTa spaSTatara thAya che tethI have te prabhu pUrNa spaSTa kyAre thAya che te batAve che . - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-7 zloka H sarvamohakSayAt sAmye sarvazuddhe sayogini / sarvazuddhAtmanastveSa prabhuH sarvasphuTIbhavet // 7 // C zlokArtha H sarva mohano kSaya thavAthI=vItarAganA dhyAnathI bAramA guNasthAnakamAM sarva mohano kSaya thavAthI, sarvazuddha evo sAmyabhAva hote chate=sarvathA rAganA sparza vagaranuM pUrNa zuddha evuM sAmya hote chate, sayogI kevalI avasthAmAM sarvazuddha AtmA hovAthI=ghAtIrmanA saMpUrNa nAzathI sarva rIte / zuddha AtmA hovAthI, prabhu evo A=potAnA AtmA para prabhutAvALo evo potAno AtmA, sarva spaSTa thAya che=pUrvamAM aspaSTa evo AtmA sarva spaSTa thAya che. IIII bhAvArtha: sAmyabhAvanA baLathI je mahAtmA anaMtAnubaMdhI kaSAyonA vigamanane kAraNe cothA guNasthAnakanI Adya bhUmikAnI ratnatrayIne prApta kare che te vakhate te mahAtmAne mohathI anAkuLa evo potAno sAmyabhAva ja ekAMte hitarUpa dekhAya che ane mohathI Akula evo asAmyabhAva ja saMsAranA sarva anarthonuM bIja dekhAya che tethI samyaktvanI prAptithI te mahAtmA pote sAmyabhAvanI vRddhi mATe sadA vItarAganA vacanane jANavA mATe, jANIne sthira karavA mATe ane sthira thayelA bodha dvArA ucita AcaraNa karIne potAnA sAmyabhAvanI vRddhi karavA udyama kare che. Ama anaMtAnubaMdhInA vigamanathI pragaTa thayelo prAthamika sAmyabhAva uttarottara apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA vigamana dvArA atizaya-atizayatara thAya che ane aMte sarva kaSAyanA vigamana dvArA mohano kSaya thAya che tyAre te sAmyabhAva saMpUrNa zuddha thAya che; kemake pUrvamAM vartato sAmyabhAva tattvanA rAganA sparzavALo hato paraMtu saMpUrNa 2AgadveSanA abhAvavALo na hato ane mohano saMpUrNa kSaya thAya che tyAre sarvathA rAga-dveSanA abhAvane kAraNe pUrNazuddha sAmyabhAva pragaTe che. Avo pUrNazuddha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-7-8 sAmyabhAva pragaTyA pachI bAramA guNasthAnakamAM rahelA te mahAtmA mohanIya sivAyanAM bIjAM paNa traNa ghAtI karmono nAza kare che. tyAre sayogI kevalI avasthAmAM teramA guNasthAnakamAM, te mahAtmAmAM cAre ghAtakarmonI azuddhi dUra thAya che. te vakhate potAnA AtmA para prabhutvavALo evo A prabhu sarva spaSTa thAya che arthAt zloka-ramAM kahevAyeluM tema jyAre te mahAtmA vItarAganuM dhyAna kare che tyAre vItarAga svarUpa potAno AtmA kAMIka spaSTa hato paraMtu sarvathA spaSTa na hoto ane cAra ghAtakarmono kSaya thAya che tyAre sarvathA mohanI AkuLatA vinAno niSkalaMka evo potAno arUpI AtmA te mahAtmAne sarvathA spaSTa thAya che. tenA pUrve te mahAtmA dhyAna dvArA potAnA AtmAne spaSTa karavA udyama karatA hatA ane te dhyAnanA phalarUpa kevalajJAna kALamAM potAno AtmA sarvathA spaSTa thAya che. ILA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke sarva mohanA kSayathI jyAre saMpUrNa zuddha sAmyabhAva Ave che tyAre sayogIkevalI avasthAmAM A AtmA saMpUrNa spaSTa thAya che. tyAM prazna thAya ke saMpUrNa mohanA kSayathI A AtmA kaI rIte pUrNazUddha sAmyabhAvane pAme che? tethI kahe che - zloka : kaSAyA apasarpanti yAvat kSAntyAditADitAH / tAvadAtmaiva zuddho'yaM bhajate paramAtmatAm / / 8 / / zlokArca - kSatti kSamA, Adi guNothI tADana karAyelA kaSAyo jeTalA dUra thAya che teTalo ja zuddha thayelo A AtmA paramAtmabhAvane pAme che. llcil bhAvArtha anAdikALathI anaMtAnubaMdhI Adi soLa kaSAyone vaza thayelo jIva atyaMta asAmyabhAvane dhAraNa karIne saMsAramAM paribhramaNa kare che ane jyAre te Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-8-9 11 AtmAmAM kAMIka viveka pragaTe che tyAre cAra kaSAyanA pratipakSa evA kSAntimRdutA-RjutA-nIrIhatAnA bhAvo dvArA te mahAtmA potAnA kaSAyone dUra kare che ane jeTalA jeTalA aMzamAM tenA kaSAyo dUra thAya che teTalA teTalA aMzamAM zuddha evo AtmA potAnA paramAtmabhAvane prApta kare che. III avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke kSAtyAdibhAvothI tADana karAyelA kaSAyo jeTalA jeTalA dUra thAya che eTalA eTalA aMzamAM A AtmA paramAtmabhAvane pAme che. have, koI mahAtmA kSAtyAdinA baLathI kaSAyonuM tADana karIne kaMIka zuddha thayA hoya tyAre kAMIka aMzathI paramAtmabhAvane pAmyA pachI te pharI paramAtmabhAvano tyAga kaI rIte kare che ? te batAve che paNa zloka H -- apasarpanti te yAvat prabalIbhUya dehiSu / sa tAvanmalinIbhUto jahAti paramAtmatAm / / 9 / / zlokArtha H jIvomAM jeTalA prabalIbhUta thaIne te=kSamAdibhAvo, apasarpaNa pAme che=kaSAyone vaza thavAthI kSamAdi bhAvo dUra thAya che teTalo malinIbhUta evo te AtmA paramAtmabhAvono tyAga kare che. lA bhAvArtha: je mahAtmAo kSamAdi bhAvomAM udyama karIne kaSAyone jeTalA dUra kare che eTalA aMzamAM te mahAtmAmAM paramAtmabhAva pragaTa thAya che ane AvA mahAtmAmAM je kAMI 52mAtmabhAva pragaTyo che te sarva te mahAtmA pramAdane vaza thAya che tyAre dUra thavA mAMDe che. AthI ja agiyAramA guNasthAnakamAM mohanA saMpUrNa upazamathI, paramAtmabhAvane pAmelA te mahAtmA jyAre upazamazreNithI nIce Utare che tyAre jeTalA jeTalA aMzamAM je je bhUmikAmAM te mahAtmAnA kSamAdibhAvo dUra thAya che teTalA teTalA aMzamAM malinIbhUta thayelo evo temano AtmA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-9-10 teTalA teTalA paramAtmabhAvano tyAga kare che. AthI ja upazamazreNithI paDyA pachI te mahAtmA chaThThA guNasthAnakamAM Ave che tyAre teTalo paramAtmabhAvano tyAga thAya che ane koI mahAtmA upazamazreNithI paDIne mithyAtva avasthAne prApta kare to saMpUrNa sAmyabhAva javAthI paramAtmabhAvano sarvathA tyAga thAya che. tethI phalita thAya che ke kSamAdibhAvonA prakarSathI paramAtmabhAva Ave che ane kSAyika kSamAdibhAvomAM pUrNa paramAtmabhAva Ave che. ane kSamAdibhAvonA apasarpaNathI pragaTa thayelo paramAtmabhAva cAlyo paNa jAya che, mATe paramAtmabhAvanA arthI mahAtmAe sadA kSamAdibhAvomAM ja udyama karavo joIe. lA. avatAraNikA - zloka bethI mAMDIne atyAra sudhI yogIpuruSo kaI rIte vItarAgabhAvane prApta kare che ? ane vItarAgabhAvamAM vidaLabhUta kaSAyo prApta thayelA yogamArgano kaI rIte vinAza kare che ? te spaSTa karyuM. have, te sarvanuM nigamata karatAM kahe che te sarvano phalitArtha batAvatAM kahe che - zloka : kaSAyAstanihantavyAstathA tatsahacAriNaH / nokaSAyAH zivadvArArgalIbhUtA mumukSubhiH / / 10 / / zlokArca - te kAraNathI mumukSue mokSamArgamAM argalIbhUta kaSAyo ane tatsahacAriNI te kaSAyonA sahacAri evA nokaSAyo, atyaMta haNavA joIe. ||1|| bhAvArtha - zloka-8mAM kahyuM ke kSamAdi guNothI tADana karAyelA kaSAyo jeTalA aMzamAM dUra thAya che teTalA aMzamAM A AtmA paramAtmatattvane bhaje che-paramAtmatattvane pAme che. vaLI zloka-9mAM kahyuM ke prabala thayelA paNa kSamAdiguNo AtmAmAMthI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-10-11 13 dUra thAya che tyAre te AtmA teTalA aMzamAM paramAtmabhAvano tyAga kare che. tethI e phalita thayuM ke A kaSAyo mokSamArgamAM vidgabhUta che ane tenA=A kaSAyonA sahacArI nokaSAyo che. te kAraNathI mokSe javAnA arthI evA mahAtmAe yogamArgamAM viddhabhUta evA soLa kaSAyo ane tenA sahacArI evA nava nokaSAyone nitarAmu=atyaMta, haNavA yogya che. I/1nA avataraNikA: pUrvazlokamAM kahyuM ke mokSamArganA pramANamAM vidhyabhUta kaSAyo ane lokaSAyone haNavA joIe. tethI have kaSAyone kaI rIte haNavA ? te pahelAM batAve che - zloka : hantavyaH kSamayA krodho mAno mArdavayogataH / mAyA cArjavabhAvena lobhaH saMtoSapoSataH / / 11 / / zlokartha : kSamAthI krodhane haNavo joIe, mArdavanA yogathI mAnane haNavo joIe, ArjavabhAvathI mAyAne haNavI joIe. saMtoSanA poSaNathI lobhane haNavo joIe. [11] bhAvArtha : saMsArI jIvomAM vikalpothI kaSAyo thAya che ane prathama bhUmikAmAM vikalpothI ja kSamAdibhAvo thAya che. jema koI nimittane pAmIne koI puruSane vicAra Ave ke "A mANasa anucita pravRtti kare che" tethI tenI anucita pravRttine kAraNe krodhano vikalpa UThe che. vaLI, koI bAhyapadArtha joI "A padArtha ramya nathI" evo vikalpa thavAthI krodhanA ja avayavabhUta arucino pariNAma thAya che. tethI te te padArthane avalaMbIne te te prakAre krodha, aruci, irSA, dveSa vigerenA vikalpo thAya che. have te krodhanA vikalpanA nAza mATe mahAtmAe Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-11-12 kSamAnA vikalpo karavA joIe arthAt krodha e mArI prakRti nathI vikRti che, krodha sarva anarthanuM bIja che jyAre kSamA e AtmAnA nirAkula svabhAvarUpa hovAthI sarva saMpattionuM kAraNa che. A rIte aneka prakAre kSamAnA vikalpo karavAthI kSamAbhAvanA prakarSathI AtmAmAM krodhanA vikalpo karavAnA anAdikAlanA saMskAro che tenAthI viruddha saMskAronuM AdhAna thAya che ane te viruddha saMskAronA AdhAna dvArA te mahAtmA kSamAbhAvane prApta karaze. te ja rIte mAna, mAyA, lobhanA vikalponA pratipakSI mAdava-Arjava-saMtoSanA vikalpo karavAthI AtmAmAM vadhatA krodhAdi cAra kaSAyo zAMta-zAMtatara avasthAne pAme che ane samAdi cAra bhAvonA saMskAro prakRSTa-prakRSTatara thAya che. jenA baLathI te mahAtmA nirvikalpa avasthAne pAmaze tyAre kSamAdinA vikalpo vagara ja sahajabhAve kSamAdibhAvo vartaze. tyAre krodhAdi cAra bhAvonA saMskAro naSTaprAyaH avasthAne pAmaze ane nirvikalpadazAvALA te kSamAdibhAvo prakarSane pAmI zAyikabhAvanA thaze tyAre te mahAtmAmAM krodhAdi cAre kaSAyonA saMskArono ane cAre kaSAyonA ApAdaka karmono sarvathA nAza thaze. mATe mumukSue samAdibhAvo dvArA kaSAyono nAza karavA yatna karavo joIe. ll11aaaa avataraNikA: zloka-10mAM kahela ke mumukSue kaSAya ane nokaSAyane haNavA joIe. tethI zloka-11mAM kaSAyone kevI rIte haNavA joIe ? te batAvyuM. have nokaSAyone kevI rIte haNavA joIe ? te zloka-1ramAM batAve che - zloka - harSaH zoko jugupsA ca bhayaM ratyaratI tathA / vedatrayaM ca hantavyaM tattvajJairdRDhadhairyataH / / 12 / / zlokArca - tatvanA jANanArAoe daDha gheryathI harSa, zoka, jugupsA, bhaya, rati, arati tathA vedatrayane haNavA joIe. nizA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-12-13 bhAvArtha: jIvomAM anAdinA saMskArone kAraNe te te prakAranA vikalpo dvArA kaSAyonokaSAyo skurAyamAna thAya che. tethI jIvane bAhya anukULa padArthane joI "A padArtha mane anukULa che" evI buddhi thAya che tyAre 'harSa' thAya che athavA anukULa vastunI prApti thAya tyAre rati thAya che. vaLI, A vastu mane pratikUla che evo vikalpa thAya tyAre zoka thAya che ane pratikUla vastunI prApti thAya tyAre ati thAya che. vaLI, jIvane potAnI indriyone je padArtha jugupsanIya lAge te pArtho tarapha jugupsAno bhAva thAya che. vaLI, bAhya padArtho pratye pratibaMdha hovAthI A bAhya padArtho mane iSTa che tevI buddhi thAya che ane te iSTa padArthano nAza thavAnI saMbhAvanA dekhAya to "bhaya" thAya che. vaLI, potAne maLela dehane anurUpa te te nimittone pAmIne te te prakAranA vikAro thatAM vedatrayamAMthI koIka vedano udaya thAya che tyAre te prakAranI kutsita ceSTA ka2vAno abhilASa thAya che. A rIte nokaSAyothI potAno AtmA sadA citra vikalpo dvArA kadarthanA pAme che te prakAre tattvajJapuruSe atyaMta bhAvana karavuM joIe ane dRDha dhairya rAkhIne te harSa-zokAdinA vikalpo cittamAM UThe nahIM ane te sarva bhAvothI nirAkuLa evI potAnI cetanA ja AtmA mATe sukhAkArI che tema bhAvana ka2vuM joIe. A rIte bhAvana karavAthI nokaSAyonA pariNAmo utthita thatA nathI. tethI pUrvamAM nokaSAyo dvArA AtmAmAM je saMskAro AdhAna thayelA te dRDha thatA nathI. vaLI te sarva nokaSAyonA pariNAmothI rahita nirAkula cetanA ja AtmA mATe hitakArI che ema ciMtana karIne daDha prayatnathI AtmAne te te bhAvothI bhAvita karavAthI navenava nokaSAyo kSINa-kSINatara dazAne pAme che. [12 avataraNikA : 15 zloka-11-12mAM kaSAyone ane nokaSAyone kevI rIte haNavA joIe te batAvI have kaSAya ane nokaSAyono nAza thavAthI AtmA ja paramAtmA bane che te batAve che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zloka H yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-13-14 rAgadveSamayeSveSu hateSvAntaravairiSu / sAmye sunizcale yAyAdAtmaiva paramAtmatAm / / 13 / zlokArtha H AMtarvairI evA rAga-dveSamaya A soLa kaSAya ane nava nokaSAya haNAye chate sunizcala sAmyabhAvamAM AtmA ja paramAtmatAne pAme che. II13II bhAvArtha: anaMtAnubaMdhI krodha vagere soLa kaSAya ane harSa-zoka Adi nava nokaSAya AtmAnA pAramArthika nirAkula svarUpano nAza karanAra hovAthI AtmAnA AMtarverI che ane jIvanA bAhya padArtho sAthenA saMzleSane kAraNe utpanna thayelA hovAthI rAga-dveSamaya che; kema ke AtmA karmane paravaza thaI bAhya padArtha sAthe saMga kare che tyAre iSTamAM rAgano ane aniSTamAM dveSano pariNAma thAya che ane te saMganA pariNAma svarUpa ja A soLa kaSAya ane nava nokaSAya che. vaLI, zloka-11 ane 12mAM batAvyuM te prakAre je mahAtmA dRDha yatnathI sarvakaSAya ane nokaSAyano nAza karavA udyama kare che tyAre nAza karavAnA pravRttikAlamAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI je prAthamika sAmyabhAva pragaTela te sAmyabhAva sarvakaSAya ane nokaSAyanA vigamanathI AtmAmAM susthira thAya che. arthAt have AtmAmAMthI te sAmyabhAva kyAreya jAya nahIM tevo sahaja prakRti svarUpa sthira thAya che ane te avasthAmAM pUrvano AtmA ja paramAtmatAne pAme che. arthAt pUrvamAM aprakRSTa AtmabhAva hato tethI kAMIka cetanA hatI te have prakRSTa AtmabhAvarUpa cetanA prApta thAya che. II13 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke kaSAya ane nokaSAya haNAya che tyAre AtmA paramAtmabhAvane pAme che ane jeoe te kaSAyone haNIne paramAtmabhAvane prApta karyo che teonI te suMdara avasthAno bodha jIvone kema thato nathI te batAvavA mATe kahe che -- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-14 zloka : sa tAvad dehinAM bhinnaH samyag yAvana lakSyate / lakSitastu bhajatyaikyaM rAgAdyaJjanamArjanAt / / 14 / / zlokArdha :potAnAthI bhinna evA te-paramAtmA, dehIone saMsArI jIvone, jyAM sudhI samyaga jaNAtA nathI. vaLI, jyAre lakSita thAya che-potAnAthI bhinna evA paramAtmA dehIone paramAtmArUpe jaNAya che tyAre rAgAdi aMjananA mArjanathI aikyane bhaje che saMsArI jIvo te paramAtmA sAthe aikyane prApta kare che. I14ll bhAvArtha : saMsAramAM jIvanI suMdara avasthA paramAtmabhAva svarUpa che ane koI mahAtmAe te suMdara avasthA prApta karI hoya chatAM saMsArI jIvo potAnAthI bhinna evA te paramAtmAne paramAtma svarUpe joI zakatA nathI. tethI, AtmAnI AvI suMdara avasthA jagatamAM vidyamAna hovA chatAM potAnI aparamAtmadazAne dUra karavA yatna karatA nathI ane aparamAtmadazAne kAraNe ja karmo bAMdhIne cAragatirUpa saMsAranI kadarthanAne pAme che. have, koI yogya jIvane jyAre potAnAthI bhinna evA te paramAtmAnuM svarUpa dekhAya che tyAre teo vicAre che ke kharekhara A mahAtmA dhanya che jeNe mohanI saMpUrNa AkuLatA vinAnI suMdara avasthAne prApta karIne saMsAranI sarva kadarthanAono aMta karyo che. te jIva paNa te prakAranuM paramAtmAnuM svarUpa jaNAvavAthI paramAtmAnI upAsanA karIne potAnAmAM vartatA rAgAdinA aMjananuM mArjana karIne te paramAtmA sAthe aikyane pAme che ane te aikyabhAvanA baLathI pote paNa kaI rIte paramAtmAne pAme che te graMthakArazrI svayaM AgaLanA zlokamAM batAve che. ahIM vizeSa e che ke yogya jIvo potAnAthI bhinna evA paramAtmAne prAthamika bhUmikAmAM kAMIka jANI zake che ane jyAre teone samyagdarzanaguNanI prApti thAya che tyAre sarva upadravothI rahita ane sarvathA mohathI anAkula evA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-14-15 paramAtmAnuM pAramArthika svarUpa teone dekhAya che. have, te jIva mATe atyArasudhI jagatamAM bhogasAmagrI prayatna sAdhya hatI tene badale have paramAtmabhAva prayatnasAdhya bane che. AvA jIvo potAnAthI bhinna evA paramAtmAnA pAramArthika svarUpanuM vAraMvAra AlaMbana laIne te paramAtmAe batAvelA zAstravacananuM avalaMbana laIne potAne mATe sAdhya evo potAno paramAtmabhAva pragaTa karavA udyama kare che ane te udyamanA baLathI jyAre apramattaguNasthAnakane pAme che tyAre teo nirAlaMbana dhyAnamAM Ave che. te vakhate rAgAdi bhAvonA ajananA mArjanathI paramAtmabhAva sAthe aikyane bhaje che=aikyane prApta kare che. jenA baLathI alpakAlamAM ja teo paramAtmatulya bane che jenuM svarUpa graMthakArazrI AgaLanA zlokamAM spaSTa kare che. II14ll avataraNikA: je jIvo potAnAthI bhinna evA paramAtmAne paramAtmarUpe jANe che ane sAdhanA dvArA paramAtmA sAthe ekyabhAvane pAme che tyAre tenA phalarUpe teone zuM prApta thAya che te batAve che - zloka - yAdRzo'nantavIryAdiguNo'tivimalaH prabhuH / tAdRzAste'pi jAyante karmamAlinyazodhanAt / / 15 / / zlokArca - je pramANe anaMtavIryAdi guNavALA ativimala prabhu che-potAnAthI bhinna evA paramAtmA che, tema te jIvo paNa paramAtmA sAthe dhyAna dvArA aikyabhAvane pAmelA tevA te jIvo paNa, karmamAlinsanA zodhanathI tevA thAya che. I15ll bhAvArtha - je jIvone potAnAthI bhinna evA paramAtmA AtmAnI kevI suMdara avasthAne pAmelA che tevo bodha thAya che ane paramAtmAnI upAsanA karIne saMcitavIryavALA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-15-16 thAya che tyAre teo asaMgabhAvadazAne pAme che. asaMgabhAvadazAne pAmelA evA teono AtmA dhyAna dvArA paramAtmA sAthe aikyabhAvane pAme che. ane dhyAna dvArA paramAtmA sAthe aikyabhAvane pAmelA evA te jIvo krame karIne moharUpI karmamalano saMpUrNa nAza karIne tevA ja thAya che=jevA anaMtavIryAdi guNavALA ativimala te paramAtmA che. AnAthI e phalita thAya che ke paramAtmAne paramAtmA svarUpe jANIne upayoga dvArA sadA te svarUpamAM tanmaya thanArA jIvo alpakALamAM mohanIya ane ghAtakarmono nAza karIne vItarAga sarvajJa svarUpa bane che ane aMte karmabaMdhanA kAraNa evA mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya-yoga ema pAMca kAraNano anukrame cothA, chaThThA, sAtamA, bAramA ane caudamA guNasthAnake abhAva karIne zailezIavasthAne pAme che jenA phalarUpe te mahAtmAo paramAtmA jevA ja saMpUrNa zuddha bane che. II1paNA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke paramAtmAnI sAthe ekatAne pAmelA teo paramAtmA tulya thAya che. have, saMsArI jIvo ane muktaAtmAo paraspara kevA che te batAvavA arthe kahe che - zloka : AtmAno dehino bhinnAH karmapaMkakalaMkitAH / adehaH karmanirmuktaH paramAtmA na bhidyate / / 16 / / zlokArtha : karmarUpI kAdavathI kalaMkita dehadhArI evA AtmAo bhinna che=paraspara bhinna bhinna svarUpavALA che. adehI, karmathI mukta paramAtmA bhedane pAmatA nathI=paraspara bhedane pAmatA nathI. II16mAM bhAvArtha :saMsAravartI jIvo karmarUpI kAdavathI kalaMkita che ane dehadhArI che tevA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-16, 17-18 dehadhArI evA sarva AtmAo paraspara bhinna bhinna svarUpavALA che. karmane kA2Ne sarva jIvonA dehano AkAra, raMga vigere bhinna bhinna che. vaLI, mohanA pariNAmane kAraNe dareka jIva caitanyarUpe samAna hovA chatAM darekanA adhyavasAya, prakRtio, bhinna bhinna prakAre che. te sarvamAM kAraNa tenI vicitratAnA niyAmaka bhinna bhinna karyo che. karmathI mukta thayelA AtmAo deha vagaranA che tethI svasva vyakti rUpe bhinna hovA chatAM 5ramAtmA svarUpe teomAM koI bheda nathI. tethI sarva siddhanA AtmAo pUrNa jJAnamaya, pUrNa sukhamaya AdibhAvothI sarvathA samAna che mATe paramAtmAmAM paraspara koI bheda nathI. II16aa avataraNikA : have, sarva siddha AtmAomAM kaI apekSAe paraspara bheda nathI te dRSTAMta sahita be zlokamAM spaSTa kare che zloka H - saMkhyayA'nekarUpo'pi guNatastveka eva saH / anantadarzanajJAnavIryAnandaguNAtmakaH / / 17 / / jAtarUpaM yathA jAtyaM bahurUpamapi sthitam / sarvatrApi tadevaikaM paramAtmA tathA prabhuH / / 18 / / (yugmam) zlokArtha : saMkhyAthI aneka rUpavALA evA paNa te=paramAtmA, guNathI anaMtadarzanaanaMtajJAna-anaMtavIrya-anaMtaAnaMda guNAtmaka eka ja che. I[17] je pramANe jAtarUpa=suvarNa, bahurUpe raheluM paNa=kuMDalAdi aneka AkAramAM raheluM paNa jAtya che=eka jAtivALuM che te pramANe prabhu evA paramAtmA sarvatra paNa=siddhazilAnA dareka sthAnomAM paNa, tyAre ja= sarvakarmathI mukta thAya che tyAre ja eka che. 18 bhAvArtha: siddhanA AtmAo saMkhyAthI aneka rUpavALA che=potapotAnA vyaktitvathI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-17-18, 19 saMkhyAmAM anaMta che tethI anekarUpa che, topaNa anaMtadarzana-anaMtajJAna-anaMtavIrya, anaMtaAnaMda guNasvarUpe te paramAtmA eka ja che=saMsArIjIvonI jema aneka nathI paraMtu eka ja che. jema zuddha thayeluM suvarNa kuMDala, mugaTa, kaDAM, Adi aneka AkArarUpe raheluM chatAM suvarNajAtithI koI visadazatAvALuM nathI paraMtu sarva suvarNa samAna guNavALuM che tema sarva karmathI mukta thayelA potAnA AtmA para prabhutva che jemane evA paramAtmA siddha avasthAmAM sadA eka ja che. arthAt jema kuMDala, mugaTa, kaDAM Adi anekarUpe raheluM chatAM guNothI suvarNa samAna che. tema siddhanA AtmAo bhinna bhinna Atmapradeza ne bhinna bhinna avagAhanArUpe saMsthita hovA chatAM guNasvarUpe sarvadA sadaza che, koI visadazatA nathI. tethI pUrNa AtmasvarUpe teo eka svarUpavALA che. A prakAre siddhanA AtmAnI upasthiti karavAthI AtmAnuM pAramArthika pUrNasukhamaya-jJAnamaya-AnaMdamaya-nirAkula svarUpa jaNAya che. ahIM vizeSa e che ke sarva siddhanA jIvomAM pUrNa sukhamayatA na hoya to jema saMsArIjIvo potAnI sukhamaya avasthAmAM adhika adhika sukha mATe kAMIka ne kAMIka prayatna kare che tema siddhanA jIvo paNa anaMtavIryavALA, pUrNajJAnavALA hovAthI adhika sukha mATe prayatna karata ane paraspara vaiSamyane pAmata. paraMtu temanAmAM koI viSamatA nathI tethI ja jaNAya che ke teomAM sukhanI pUrNatA che. AvA pUrNasukhamaya paramAtmAnA svarUpane pragaTa karavA mATe temane te svarUpe ja jANavA joIe ane jANIne temAM tanmaya thavA udyama karavo te ja temanI prAptino upAya che. ll17-18 avataraNikA - pUrvamAM siddha avasthAmAM sarva paramAtmA eka svarUpavALA che te batAvyuM. have te eka svarUpavALA paramAtmA kevA svarUpavALA che te batAve che - zloka : AkAzavadarUpo'sau cidrUpo nIrujaH zivaH / siddhikSetragato'nanto nityaH zaM paramaznute / / 19 / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva,zloka-19-20 zlokArca - AkAzanI jema arUpavALA evA A=paramAtmA, cirUpa che=jJAnarUpa che, niruja che=roga rahita che, ziva che upadrava vagaranA che, siddhakSetramAM rahela anaMta che ane nitya paramasukhane bhogave che. II19II bhAvArtha - siddhanA AtmAo saMkhyAthI aneka che ane te sarva AkAzanI jema rUpa, rasa, gaMdha vagere pugalanA guNothI rahita che mATe arUpI che. AkAza jaDa che jyAre siddhanA AtmAo cikUpa jJAnamaya che, saMsArIjIvo dehavALA che tethI dehakRta dravyarogavALA che ane karmavALA che tethI karmakRta bhAvarogavALA che. jyAre siddhanA jIvo deha ane karmathI rahita hovAthI dravya ane bhAvaroga vagaranA che. vaLI, zivarUpa che=deha ane karmanA abhAvane kAraNe koIpaNa prakAranA bAhya upadrava vagaranA che. siddhakSetramAM rahelA che, saMkhyAthI anaMtA che athavA molamAM sadA rahenArA hovAthI aMta vagaranA che tethI aMnata che ane svarUpathI eka che evA te paramAtmA nitya prakRSTa sukhane bhogave che. tethI sukhanA arthIe paramAtmA tulya banavA mATe zloka-11 ane 12mAM kahyuM tema kaSAya ane nokaSAyane haNavA prayatna karavo joIe e prakAre saMbaMdha che. I/1lI. avarataNikA: pUrvanA zlokamAM paramAtmAnuM svarUpa batAvyuM. have paramAtmAnI ArAdhanAthI paramAtmA tulya batAya che te batAve che - zloka : yenaivArAdhito bhAvAt tasyAsau kurute zivam / sarvajantusamasyAsya na parAtmavibhAgitA / / 20 / / zlokArca - je puruSa vaDe bhAvathI=paramAtmAnA pAramArthika svarUpanA bodhapUrvaka Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAvabloka-20 23 tasvarUpa pratye vadhatA jatA bahumAnanA bhAvathI, ArAdhita evA A= paramAtmA, tenA=ArAdhanA karanAra puruSanA, zivane kare che-kalyANane kare che. sarvajanu pratye samapariNAmavALA evA Amane=A paramAtmAne, para ane AtmA e prakAranI vibhAgitA nathI te prakAre vibhAjana nathI. II20I bhAvArtha - pUrvamAM varNana karAyelA svarUpavALA paramAtmAnA svarUpane upasthita karIne je mahAtmAne tevA svarUpavALA paramAtmA pratye bahumAnabhAva varte che ane bahumAnabhAvane kAraNe jenuM citta satata temanA guNothI vAsita che te mahAtmA bhAvathI te paramAtmAnI ArAdhanA karanArA che. ane je mahAtmA bhAvathI AvA paramAtmAnI ArAdhanA kare che teonuM te paramAtmA kalyANa kare che. A paramAtmA ArAdhakanuM kalyANa kema kare che ? tethI kahe che - sarva jIvo pratye sama pariNAmavALA evA te paramAtmAne "A para che" ane "A huM chuM" te prakArano vibhAga nathI tethI temanA dhyAnathI sarvajantanuM kalyANa thAya che. ahIM vizeSa e che ke paramAtmA vitarAga svarUpa che ane vItarAgane jagatanA tamAma bhAvo pratye samabhAva hoya che tethI sarva jIvo pratye paNa samabhAva hoya che. mATe jema saMsArI jIvone potAnA ane para vacceno vibhAga che tevA vibhAgano pariNAma paramAtmAne nathI ane tevA svabhAvavALA paramAtmAnuM dhyAna karavAthI AtmAmAM paNa sarvajIvo pratye tevo ja tulyabhAva pragaTe che ane sarvajIvo pratye Atmatulya buddhi kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che; kema ke sarva jIvo pratye sva-paranA vibhAganI buddhithI jIvamAM rAga-dveSa varte che ane tethI karmabaMdha ane sarva akalyANanI prApti thAya che ane tenAthI viruddha evA sarvajIvo pratyenA samapariNAmathI te karmo nAza pAme che jethI AtmAne kalyANanI prApti thAya che. mATe kahyuM ke A paramAtmAnI bhAvathI ArAdhanA karavAthI sarvakalyANanI prApti thAya che ane bhAvathI paramAtmAnI ArAdhanA karavAthI sarvakalyANanI prApti thAya che tethI upacArabhASAthI "paramAtmA sarvakalyANa kare che" e prakArano vyavahAra che. vastutaH paramAtmA svayaM kAMI karatA nathI paraMtu paramAtmAne avalaMbIne thato jIvano bhAva ja sarvakalyANanuM kAraNa che. I20nA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogasAra prakaraNa/prathama prastAvoka-ra1 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke je mahAtmA paramAtmAnI bhAvathI ArAdhanA kare che tenuM paramAtmA kalyANa kare che tethI have A paramAtmA kaI rIte bhAvathI ArAdhita thAya te batAve che - zloka : kRtakRtyo'yamArAddhaH syAdAjJApAlanAt punaH / AjJA tu nirmalaM cittaM kartavyaM sphaTikopamam / / 21 / / zlokArca - vaLI, ADAnA pAlanathI kRtakRtya evA A paramAtmA, ArAdhAyelA thAya. vaLI, sphaTikanI upamA jevuM nirmala cita kartavyarUpa AjJAnuM paramAtmAnI AjJA che. rA bhAvArtha - pUrvazlokamAM kahyuM ke paramAtmAnI ArAdhanAthI sarvakalyANanI prApti thAya che. tethI have kahe che ke kRtakRtya evA bhagavAna temaNe batAvela AgamavacananA pAlanathI ArAdhAyelA thAya che. Azaya e che ke, paramAtmA mohano nAza karyA pachI kevalajJAna prApta kare che tyAre kRtakRtya thayelA che arthAt saMsAramAM AtmAnA hitArthe je kAMI kartavya che tevuM kRtya teoe karI lIdheluM che; kema ke AtmA mATe zatrurUpa mohano nAza ja kartavya che ane te mohano nAza temaNe karI lIdhela che. ane te mohano nAza karIne kevalajJAna pAmelA te paramAtmAe potAnA tulya thavAnA upAya rUpe sanmArga batAvyo te sanmArga upara cAlavAno yatna karavo te ja paramAtmAnI AzA che. je mahAtmAo paramAtmAnA vacanAnusAra temane batAvela sanmArganuM sevana kare che teo bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karanArA che ane jeo bhagavAnanI AjJAnuM pAlana kare che teo vaDe kRtakRtya evA A paramAtmA ArAdhAyelA thAya che. ahIM vizeSa e che ke paramAtmAe je jIvonI je prakAranI bhUmikA che te bhUmikA anusAra te jIvo mana-vacana-kAyAthI je kRtya sevI zake te jIvone te Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-21, 22-23 ra5 te kRtyo sevavAnAM batAvyAM che. tethI saMsAravartI koIpaNa jIvane bodha thAya ke A paramAtmAnI AjJAnuM ja ArAdhana karavA yogya che. AvA jIvo paramAtmAnA vacananA baLathI ke yogya gurunA upadezanA vacananA baLathI paramAtmAnI AjJAnuM pAlana kare to te jIvo AdyabhUmikAmAM hoya ke uparanI bhUmikAmAM hoya paNa svabhUmikA anusAra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karanArA bane che ane teonuM avazya kalyANa thAya che. paramAtmAnI AjJAnA pAlanathI teonuM kalyANa thAya che ema kahyA pachI zlokanA uttarArdhathI kahe che "sphaTikanI upamA jevuM nirmala citta karavuM joIe" e pramANe bhagavAnanI AjJA che. AnAthI e phalita thAya che ke jIvone pUrvamAM varNana karyuM tevA paramAtmAnA svarUpano bodha thAya ane tenA kAraNe sthira buddhi thAya ke mAre A bhagavAnanI bhAvathI ArAdhanA karavI che te jIvo pote je bhUmikAmAM hoya te bhUmikAnA bhagavanAnA vacanane grahaNa karIne bhagavAnanI AjJAnuM pAlana kare tyAre teonuM citta bhagavanAnanI AjJAthI raMjita thayeluM hovAthI sphaTika jevuM nirmala varte che ane te AjJAnA pAlananA baLathI ja uttarottaranI AjJAnuM pAlana karIne paramAtmAnI Asanna-Asannatara bane che. AvA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI bhagavAna ArAdhita thAya che ane te bhagavAnanI AjJA paramArthathI dvAdazAMgInA vacana svarUpa che. have, dvAdazAMgImAMthI sArabhUta evI bhagavAnanI AjJAne grahaNa karIne be zloko vaDe te AjJAne batAve che - zloka : jJAnadarzanazIlAni poSaNIyAni sarvadA / rAgadveSAdayo doSA hantavyAzca kSaNe kSaNe / / 22 / / etAvatyeva tasyAjJA karmadrumakuThArikA / samastadvAdazAMgArthasArabhUtA'tidurlabhA / / 23 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-22-23 zlokArtha H "jJAna, darzana ane zIla sarvadA poSaNa karavA yogya che ane rAgAdi doSo kSaNe kSaNe haNavA yogya che" ATalI ja temanI AjJA= paramAtmAnI AjJA, karmarUpI vRkSa mATe kuThArikA, samasta dvAdazAMgInA arthanA sArabhUta ati durlabha che. II22-23|| bhAvArtha: pUrvazlokamAM kahyuM ke sphaTika jevuM nirmala citta karavuM te bhagavAnanI AjJA che tethI jijJAsA thAya ke sphaTrika jevuM nirmala citta kaI rIte thAya ? tenA mATe upAya batAve che : jJAna, darzana ane cAritrarUpa zIlanuM haMmezAM poSaNa karavuM joIe ane rAga-dveSa doSone kSaNe kSaNe haNavA joIe. je mahAtmAnuM citta AvuM nirmala thAya temanuM citta sphaTikanI upamAM jevuM che. bhagavAnanI AjJA yogamArganA prAraMbhathI mAMDIne yogamArganI niSThA sudhI sarva yogamArgane kramasara sevI aMte yoganirodhamAM vizrAMta thanArI che. topaNa ratnatrayInuM poSaNa karavuM joIe ane rAga-dveSano nAza karavo joIe ATalI ja temanI AjJA AtmAnA karmarUpa vRkSa mATe kuThAra=kuhADA, jevI che ane AkhI dvAdazAMgInA arthanA sArabhUta che. ane bhagavAnanI A AjJA ja jIvone mATe ati durlabha che. tethI prAthamika bhUmikAnI ATalI AjJA jeone prApta thaI nathI teo kadAca ghaNAM zAstronuM adhyayana kare, mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa kare ke aneka prakAranAM kaSTone jIvanamAM svecchAe svIkArI le topaNa durlabha evI A AjJAnI prApti vinA anya sarva pravRtti niSphaLa bane che. ahIM vizeSa e che ke AtmAnuM pAramArthika svarUpa kevalajJAna ane kSAyika samyagdarzana svarUpa che, AtmAnuM pAramArthika zIla svapariNAmamAM sthiratArUpa che ane A prakAranA jJAna-darzana-cAritranA pariNAmane abhimukha evA kSAyopazamikabhAvanA jJAna-darzana-cAritra saMsArI jIvane pragaTa thAya che je prakarSane pAmI siddha avasthAmAM pUrNa avasthAnA bane che. tethI kalyANanA arthIe siddha avasthAmAM vartatA jJAna-darzana-cAritrane anukULa evA jJAna Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-22-23 darzana-cAritranA pariNAmane sadA poSavA joIe ane saMsAranA kAraNabhUta evA rAga-dveSarUpI doSone kSaNe kSaNe haNavA joIe. e prakAre bhagavAnanI AjJA che. vaLI, je jIvone prAthamika bhUmikAnuM paNa samyagdarzana pragaTyuM che te jIvone ati durlabha evI paNa A AjJA prApta thAya che. AthI ja samyagdaSTi jIvo svabhUmikA anusAra navuM navuM zruta adhyayana kare che ane potAnAmAM pragaTa thayelA samyagdarzananI zuddhinA upAyonuM sevana kare che. AvA samyagdRSTine aviratino udaya hoya topaNa anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI potAne je zIla prApta thayuM che tene uttarottara vadhAravA prayatna kare che. A rIte nirmalacittavALA samyagdaSTi jIvo potAnI bhUmikA anusAra avazya ratnatrayIne poSe che. vaLI, anAdikAlathI saMsAranA bhAvone sevIne bAhya padArthone avalaMbIne potAne je rAga-dveSanA bhAvo thAya che te doSone haNavA mATe sadA udyama karanArA che; kema ke nirmala locanavALA evA samyagdaSTi jIvone saMkSepathI batAvAyelI A bhagavAnanI AjJA buddhimAM sthira thayelI che. tethI ja potAnAmAM vartatI aviratine paNa kramasara ghaTADavA yatna kare che ane svabhUmikA anusAra ratnatrayInI vRddhi mATe yatna kare che ane bhagavAnanI ATalI ja AjJA karmarUpI vRkSa mATe kuThAra jevI che; kema ke nirmala ddaSTi pAmelA samyagdaSTi jIvo ATalI ja AjJAnA baLathI satata udyama karIne uttarottaranI AjJA prApta karavAnA udyamavALA thAya che tethI temanA AtmA para lAgelAM karmo kSINa kSINatara thaI rahyAM che ane samyagdaSTine prApta thayelI ATalI AjJA AkhA dvAdazAMgInA arthanA sArabhUta che; kema ke A ja AjJAne avalaMbIne tenA vistAra svarUpa dvAdazAMgI che. tethI sArabhUta evI durlabha AjJA jeone prApta thAya che teo zaktinA baLathI dvAdazAMgInuM adhyayana karIne durlabha evI AjJAne saphaLa karIne uttara-uttaranI bhUmikAne avazya pAme che. 27 ahIM vizeSa e che ke zloka-22mAM batAvI eTalI ja bhagavAnanI AjJA nathI. paraMtu mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga svarUpa saMsAranAM pAMce kAraNono uccheda ka2vAnI bhagavAnanI AjJA che ane saMsAranAM pAMce kAraNonA uccheda mATe ja munio svazakti anusAra zruta bhaNe che, aneka prakAranA saMyamanA AcAro seve che. A rIte AcArone sevI sevI AgaLa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 | yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-22-23, 24-25-26 AgaLanI bhUmikAthI saMpanna thAya che tyAre uttara-uttaranA AcArone svIkAre che ane zaktinA saMcayanA baLathI jyAre mithyAtva vagere saMsAranAM pAMce kAraNono uccheda karI yoganirodha avasthAne pAme che tyAre bhagavAnanI pUrNa AjJAne prApta kare che ane tenA phaLarUpe sarvakarmano nAza karI siddha avasthAne prApta kare che. tethI bhagavAnanI sarva AjJA to ati durlabha che ja paNa zloka-22mAM batAvelI samyagdaSTine prAthamika bhUmikAmAM prApta thatI AjJA paNa jIvone ati durlabha che. tethI samasta dvAdazAMgInA sArabhUta evI A AjJA jeone maLI nathI teo zrAvakAcAra, sAdhvAcAra pALe, zAstro bhaNe topaNa Atmahita sAdhI zakatA nathI ane jeone sArabhUta evI A AjJA prApta thaI che teo sArabhUta evI A AjJAnA baLathI uttarottaranI AjJA prApta karIne aMte pUrNa AjJAnuM pAlana karIne pUrNa AjJAnA phalarUpe siddhaavasthAne pAme che. ll22-23NI avataraNikA : zloka-22-23mAM bhagavAnanI sArabhUta evI AjJAnuM svarUpa batAvyuM. have pachInA traNa zlokothI jeoe A sArabhUta AjJAnuM pAlana karyuM teonuM hita thayuM ane jeoe A sArabhUta AjJAnuM pAlana karyuM nahIM teonuM ahita thayuM te batAve che - zloka : vizvasya vatsalenApi trailokyaprabhuNApi ca / sAkSAd viharamANena zrIvIreNa tadA kila / / 24 / / ta eva rakSitA duHkhabhairavAd bhavasAgarAt / iyaM yaiH svIkRtA bhaktinirbharairabhayAdibhiH / / 25 / / yaistu pApabharAkrAntaiH kAlazaurikAdibhiH / na svIkRtA bhavAmbhodhau te bhramiSyanti duHkhitAH // 26 // (trirvizeSama) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-24-25-26 zlokArca - vizvanA vatsala, gailokanA prabhu, sAkSAt viharamAna evA vIra bhagavAna vaDe paNa tyAre teo ja duHkhathI bhairava evA bhavasAgarathI rakSaNa karAyA. je bhaktinirbhara abhayakumArAdi vaDe A AjJA svIkAra karAI. vaLI pApabhara AkrAMta evA je kAlasorikAdi vaDe A AjJA svIkArAI nahIM teo duHkhane pAmelA bhavasamudramAM bhamaze. I/ra4-25-26 bhAvArtha : viraprabhu jyAre A pRthvItala para vicaratA hatA tyAre cAra ghAtakarmono kSaya karIne potAnA upara prabhutva meLaveluM hovAthI traNa lokanA prabhu hatA tethI tevA prabhu traNa loka mATe upAsya bane che. kevalajJAnane pAmelA-vItarAga evA prabhu sarva jIvo pratye vAtsalyabhAvavALA hatA; kema ke vitarAga thayA pachI teomAM vartatI zuklalezyA jagatanA jIvamAtranA hitane anukULa yatna karAvanAra che. AvA vIraprabhu sAkSAt viharamAna hatA tyAre paNa te bhagavAna pratye jeone bhakti thayelI tevA abhayakumAra Adie zloka-22mAM batAvelI temanI AjJAno svIkAra karelo; kema ke samyaktanI prApti pachI te mahAtmAne ratnatrayI sadA poSaNIya che ane rAgAdibhAvo haNavA jevA che evI sthirabuddhi hoya che. AthI ja saMsAramAM hatA tyAre paNa abhayakumAra svazakti anusAra ratnatrayInI prAptimAM udyama karatA hatA ane kaSAyonuM unmelana karatA hatA ane jyAre zaktino saMcaya thayo, ane ucita saMyoga prApta thayA tyAre saMyama grahaNa karIne pUrva karatAM paNa vizeSa prakAranI AjJAnuM pAlana karIne duHkhamaya evA bhavasAgarathI rakSaNane pAmyA ane sarvArthasiddha vimAnamAM gayA. bIjI bAju, bhagavAnane pAmyA chatAM je kAlasIrika Adi pApI jIvoe bhagavAnanI AjJAno leza paNa svIkAra karyo nahIM teo A manuSyabhavamAM klezo karIne duHkhI thayA ane AgaLa paNa bhavarUpI samudramAM bhaTakaze. AnAthI e phalita thAya che ke sAkSAt bhagavAna maLe to paNa zloka-22mAM batAvelI AjJAthI ja bhavano vistAra thAya che ane sAkSAt bhagavAna maLyA nathI teo paNa bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laI zloka-22mAM batAvelI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-24-25-26, 27 dvAdazAMgInA sArabhUta AjJA svIkAraze teo ja uttarottaranI bhUmikAne pAmI A bhavasAgarathI sadA rakSita thaze, ane jeo A bhagavAnanI AjJA pAmyA nathI teo te kAlasaurika vagerenI jema saMsAramAM bhaTakanArA che ja, ane kadAca bAhyathI dharma anuSThAna sevaze topaNa yathAtathA dharmanuM sevana karIne saMsAramAM bhaTakanArA ja thaze. II24-25-26aa avataraNikA : 30 zloka-21mAM kahyuM ke AjJAtA pAlanathI paramAtmA ArAdhAyelA thAya che. tyAra pachI saMkSepamAM te bhagavAnanI AjJA zuM che te zloka-22mAM batAvyuM. pachI, te AjJAnI ArAdhanAthI ja jagatanA jIvonuM hita thAya che ane AjJAnI virAdhanAthI jagatanA jIvonuM ahita thAya che tenI atyArasudhI spaSTatA karI. have, bhagavAnanI AjJA ekAMte hitakArI che te batAvavA arthe kahe che zloka H - sarvajantuhitA''jJaivA''jJaiva mokSaikapaddhatiH / caritA''jJaiva cAritramAjJaiva bhavabhaJjanI / / 27 / / zlokArtha H sarvajaMtune hita karanArI AjJA che. AjJA ja mokSanI eka paddhati che=mokSaprAptino eka upAya che, AcarAyelI AjJA ja cAritra che, AjJA ja bhavano bhaMga karanArI che. IIII bhAvArtha: zlokamAM pharI pharI "AjJA" zabdano prayoga AjJAnA atyaMta mahattvanA sthApana arthe che. (1) sarvajaMtune hita karanArI AjJA ja che : bhagavAnanI AjJA jagatanA sarva jIvonuM hita karanArI che. abhavyonuM hita thatuM nathI temAM kAraNa teo bhagavAnanI AjJAno svIkAra ja karatA nathI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 yogasAra prakaraNa/prathama prastAvabloka-27 jagatamAM koI paNa jIva bhagavAnanI AjJAno svIkAra kare ane temanuM hita na thAya tevuM traNa kAlamAM saMbhave nahIM. mATe sarvajaMtune hitakArI evI bhagavAnanI AjJA che. vartamAnamAM je jIvo potAnI bhUmikA anusAra bhagavAnanI AjJAnuM pAlana kare che teo uttara-uttaranI bhUmikAne pAmIne uttara-uttaranI AjJAnuM pAlana karanArA bane che ane aMte pUrNa AjJAnuM pAlana karIne siddhaavasthAne avazya pAmaze. acaramAvartI jIvo tathA abhavyanA jIvo bhagavAnanI AjJAne abhimukha ja thatA nathI tethI teonuM hita thatuM nathI. vastutaH te bhagavAnanI AjJAno doSa nathI paraMtu te jIvomAM vartato karmanA prAcaryano prabhAva che ke teone bhavano utkaTa rAga che ane bhavano utkaTa rAgavALA evA te jIvo bhavanA ucchedane anukULa evI bhagavAnanI AjJA tarapha rucivALA thatA nathI. A jIvo kvacit bahArathI saMyama pALatA hoya topaNa teonA saMyamanuM pAlana Aloka ke paralokanA bhautika sukha mATe hoya che ke anAbhogathI hoya che. paraMtu bhagavAnanA vacanAnusAra bhavanA nisvAra arthe hotuM nathI. ane tethI ja teonuM hita thatuM nathI, bAkI jeone A bhava saMtrAsarUpa jaNAya che ane jeo bhavanA ucchedanA artha thAya che teone bhavanA ucchedanuM kAraNa evI bhagavAnanI AjJA ruce che ane AvA jIvo svazakti anusAra bhagavAnanI AjJAnuM pAlana kare to te bhagavAnanI AjJA avazya temanuM hita karanArI bane che. (2) AjJA ja mokSano upAya che? mokSa e jIvanI sarva karmarahita avasthA che ane mokSamAM rahelA jIvo dravyathI sarvasaMga vagaranA che ane bhAvathI paNa koI padArtha pratyenA saMgavALA nathI. AvA mokSanI prAptino upAya saMsAra avasthAmAM vartatI saMganI pariNatino uccheda che. saMsAramAM anAdithI jIvanI aMtaraMga saMganI pariNati che jenAthI citta saMzleSavALuM varte che ane tenA kAraNe saMsArI jIva bAhya padArthono saMga karI bAhya saMgamAM AnaMda lenArA bane che. te saMganA pariNAmathI karmano saMcaya karI cAra gatimAM bhramaNa kare che. bhagavAnanI AjJA saMganA ucchada arthe che tethI ja jeone bhagavAnanI AjJA pratye rAga thAya che teono rAga saMsAranA uccheda Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-27 pratye pravarte che. tethI je rAga saMsAranI vRddhinuM kAraNa hatuM te ja rAga saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane che. ane jema jema saMga vagaranI avasthA pratyeno rAga vadhe che tema tema te mahAtmAno saMsArano rAga kSINakSINatara thAya che ane saMsArano ucchedano rAga ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa bane che; vastutaH asaMgabhAvanuM pAramArthika jJAna e ja samyajJAna che, asaMgabhAvanI pAramArthika ruci e samyagdarzana che ane asaMgabhAvane pragaTa karavA mATeno udyama te pAramArthika cAritra che. tethI je mahAtmAo bhagavAnanI AjJAnA rAgathI satata AjJAmAM udyama kare che teo svabhUmikAnA asaMgabhAvane pAmIne uttarottaranA ratnatrayInI pariNatirUpa mokSamArgane sevanArA che jenA phaLarUpe teo avazya mokSane pAmaze. tethI bhagavAnanI AjJA ja mokSano eka upAya che. (3) AcarAyelI bhagavAnanI AjJA ja cAritra che. AjJAnuM mahattva batAvatAM kahe che ke svabhUmikA anusAra AcarAyelI bhagavAnanI AjJA ja cAritra che, kema ke je jIvo bhagavAnanI AjJA anusAra udyama kare che te cAritrarUpa che ane bhagavAnanI AjJA anusAra je jIvo kaSAyane haNavAmAM udyama kare che te paNa cAritrarUpa ja che. AjJAne sevanArA mahAtmAo AjJAnA rAgathI ratnatrayImAM udyama kare che ane kaSAyonA veSathI kaSAyone haNavAmAM udyama kare che ane te rAga-dveSa ratnatrayImAM rAgarUpe ane bhavanA kAraNa rUpa kaSAya pratye dveSa rUpe varte che tyAre te jIvonI AcaraNA jIvanA zuddha svarUpane pragaTa karavAne anurUpa vyApAravALI hovAthI cAritra ja che. (4) bhagavAnanI AjJA ja bhavano bhaMga karanArI che. bhavanAM kAraNa mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yogo che ane bhagavAnanI AjJA yoganirodhane lakSya karI svabhUmikA anusAra bhavanA kAraNano uccheda karI yoganirodhane anukULa udyama karavA rUpa che. tethI je mahAtmAo svabhUmikA anusAra bhagavAnanI AjJA seve che teo AjJAnA prakarSathI ja yoganirodhane prApta karaze ane bhavano nAza karaze. mATe bhagavAnanI AjJA ja bhavano bhaMga karanArI che. garabA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-28 avataraNikA H zloka-21mAM kahyuM ke AjJApAlanathI A paramAtmA ArAdhAyelA thAya che tethI tyAra pachI bhagavAnanI AjJA zuM che te batAvyuM ane te AjJAnA svIkArathI jIvo kevI rIte rakSita thAya che te batAvyuM. tyArapachI te AjJA ja ekAMte hitakArI che te zloka-27mAM batAvyuM. have, te AjJAnuM pAlana jIvo kevI rIte karI zake che te batAvavA arthe kahe che - 33 zloka H iyaM tu dhyAnayogena bhAvasArastutistavaiH / pUjAdibhiH sucAritracaryayA pAlitA bhavet / / 28 / / zlokArtha H vaLI, A=bhagavAnanI AjJA, dhyAnayogathI, bhAvasAra evA stutistavanothI, pUjAdithI, sucAritranI carcAthI pAlita thAya che. II28 // bhAvArtha: pUrvamAM kaheluM ke bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI bhagavAna ArAdhita thAya che. tethI have bhagavAnanI ArAdhanA kaI kaI rIte thaI zake che te spaSTa karatAM kahe che - bhagavAnanA pAramArthika svarUpano zAstravacanathI yathArtha bodha karIne te svarUpane buddhirUpI cakSu sAme upasthita karIne citta temAM ekAgra bane tyAre paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna prApta thAya ane A dhyAnamAM paramAtmAnI karmakAya avasthAnI ane tattvakAya avasthAnI upasthiti karAya che. mahAtmA jyAre samavasaraNamAM birAjamAna aSTaprAtihArya yukta, sarvAtizayarUpavALA athavA apAyApagama Adi cAra atizayavALA paramAtmAnA svarUpamAM tallInatAne pAme tyAre dhyAnayogathI paramAtmAnI AjJAnuM pAlana thAya che. have, je mahAtmAne tevI vizeSa zaktino saMcaya nathI thayo tevA mahAtmAo paNa bhagavAnanA pAramArthika svarUpanI upasthiti thAya tevA bhAvasabhara stuti ke tevA svarUpe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-28-29 bhagavAnanI stavanA kare to, tenAthI bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che; kema ke svabhUmikA anusAra vItarAganA guNone avalaMbIne vItarAgatAne anurUpa udyama karavA svarUpa ja bhagavAnanI AjJA che ane tevo udyama dhyAnayogathI thaI zake che athavA bhAvasabhara stutistavathI paNa thaI zake che. A bhAvastava thayo. vaLI, zrAvako bhagavAna pratyenI bhaktinA atizayathI uttama dravyo dvArA bhagavAnanI pUjA kare tenAthI paNa bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che, kema ke zrAvakone uttamadravya pratye rAga varte che ane te uttamadravyanuM sAphalya temane bhagavAnanI bhaktimAM jaNAya che tethI uttama dravyonA avalaMbanathI bhagavAnanI bhakti karIne potAno vItarAga pratyeno rAga utkarSavALo kare che. te rIte paNa bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che. vaLI, sarvasaMgano tyAga karyo che tevA traNa guptinA sAmrAjyavALA susAdhuo sarva cAritrAcAranI kriyAo kare che te cAritrAcAranA pAlanathI paNa bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che, kema ke cAritranI sarva AcaraNAo saMsAranA bhAvono tyAga karIne vItarAganA vacanAnusAra zuddha saMyamamAM javAnA udyama svarUpa che. tethI, jema jema mahAtmA cAritranI kriyAo kare che tema tema te mahAtmA asaMgabhAvane anukULa saMcitavIryavALA thAya che. tethI asaMgabhAvanA udyama svarUpa bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che. 28 avataraNikA : zloka-21mAM kahyuM ke A paramAtmA AjJApAlanathI ArAdhita thAya che. tyAra pachI bhagavAnanI AjJA zuM che ane bhagavAnanI AjJAnuM pAlana zuM che tenI atyArasudhI spaSTatA karI. have, avyaprakAre bhagavAnanI AjJA kevI rIte Asadhita thAya che te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : ArAdhito'stvasau bhAvastavena vratacaryayA / tasya pUjAdinA dravyastavena tu sarAgatayA / / 29 / / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-29-30 zlokArya : vatacaryAthI bhAvatavarUpe A paramAtmA ArAdhita thAya, vaLI tenI pUjAdi dvArA vyastavarUpe sarAgapaNAthI bhagavAna ArAdhita thAya. IIII bhAvArtha : A paramAtmA bhAvavathI ane dravyastavathI ema be prakAre ArAdhita thAya che. have, bhAvarUvarUpe paramAtmA kevI rIte ArAdhita thAya che te spaSTa karavA arthe kahe che : traNa guptinA sAmrAjyavALA je mahAtmA sarvasaMgano tyAga kirIne vitarAganA vacananuM avalaMbana laIne vItarAgabhAvanI vRddhi thAya te rIte bhagavAnanA vacananA niyaMtraNathI mana-vacana-kAyAnI dareka ceSTAo pravartAve che te mahAtmA vratacaryAnuM pAlana kare che ane te vratacaryAnA pAlana dvArA paramAtmA bhAvarUvarUpe ArAdhita thAya che. paraMtu, je zrAvakone vitarAgano vItarAgabhAva atyaMta iSTa che chatAM vItarAga thavA mATe sarva udyamathI yatna karI zake tevA saMcitavIryavALA nathI mATe temane indriyonA anukULa ramya padArtho pratye icchA pravarte che tethI prasaMge prasaMge bhogAdimAM paNa pravRtti kare che. Ama chatAM, vivekI zrAvaka vicAre che ke uttama evA dravyono bhogamAM upayoga thAya che te mAtra kSaNika AlhAda karanAra che jyAre A uttama sAmagrIthI bhagavAnanI bhakti karavAmAM Ave to te sarvakalyANanuM kAraNa che. tethI te uttama sAmagrI dvArA bhagavAnanI pUjA vagere karIne tathA susAdhunI bhakti vagere karIne vItarAga pratyeno rAga vadhAre che ane A rIte sarAgathI dravyastavarUpe paramAtmA ArAdhita thAya che; kema ke uttama dravyothI paramAtmAnI ArAdhanA karavAthI jema paramAtmA ArAdhita thAya che tema paramAtmAnI sarva AjJAnuM pAlana karanAra susAdhunI uttamadravyothI bhakti karavAthI paNa paramAtmA ArAdhita thAya che. ATalA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke vatacaryAthI bhAvAstavarUpe vItarAga ArAdhita thAya che ane pUjAdi dvArA sArAgathI vItarAga ArAdhita thAya che. tyAM prazna Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-30 thAya ke vItarAganI ArAdhanA to vItarAga thavA mATenA yatna svarUpa ja hoI zake. sarAgathI karAyelI ArAdhanA kaI rIte kalyANanuM kAraNa bane? tethI kahe che - zloka : cintAmaNyAdikalpasya svayaM tasya prabhAvataH / kRto dravyastavo'pi syAt kalyANAya tadarthanAm / / 30 / / zlokArca - cintAmaNi Adi kA evA cintAmaNi Adi tulya evA, temanA prabhAvathI karAyelo dravyastava paNa zrAvaka dvArA karAyelo dravyastava paNa, tenA arthIonA=vItarAgatAnA atha evA zrAvakonA, svayaM kalyANa mATe thAya che. I[30 bhAvArtha - cintAmaNi, kalpavRkSa vagere acetana padArtha che tethI te koIne kAMI ApavAnI icchAvALA nathI chatAM temano tevA prakArano svabhAva hovAne kAraNe samyapha prakAre ArAdhAyela ciMtAmaNi, kalpavRkSa tenA ArAdhakane iSTa phaLa Ape che. te ja rIte vItarAga koInI ArAdhanAthI koInA pratye toSa pAmatA nathI ke koInI anArAdhanAthI koInA pratye roSa pAmatA nathI topaNa cintAmaNi vagerenI jema temanI ArAdhanA karanAranuM temanA prabhAvathI svayaM kalyANa thAya che. arthAtu vitarAgatAnA arthI zrAvako dravyastavathI te paramAtmAnI ArAdhanA kare to tenAthI vItarAga toSa thaIne kAMI karatA nathI topaNa vItarAganA prabhAvathI ja svayaM teonuM kalyANa thAya che. ahIM kahyuM ke zrAvaka vaDe karAyelo "dravyastavoDapi" vitarAgatAnA arthI zrAvakanA kalyANa mATe thAya che. tyAM "api" zabdathI e prApta thAya che ke vitarAgatAnA artha evA sAdhuo je bhAvastava kare che tenAthI to teonuM kalyANa thAya ja che paNa sarAgabhAvathI karAyelA dravyastavathI paNa zrAvakonuM kalyANa thAya che. A30mAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-31 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke vItarAgatAnA arthI evA zrAvakone mATe dravyastava paNa kalyANa mATe thAya che tethI have dravyastava kaI rIte kalyANa mATe thAya che te spaSTa kare che - zloka - svargApavargado dravyastavo'trApi sukhAvahaH / hetuzcittaprasattestat kartavyo gRhiNA sadA / / 31 / / zlokArca - citanI prasattino hetu cittanI pavitratAno hetu, svarga ane apavargane mokSane, denAro evo dravyastava ahIM paNa vartamAnanA bhAvamAM paNa, sukha denAro che te kAraNathI gRhasthoe sadA karavo joIe. ll11aaaa bhAvArtha - zrAvakono dravyastava paNa kaI rIte kalyANanuM kAraNa bane che te spaSTa karatAM batAve che ke mokSanA arthI evA paNa zrAvako bhoga pratyenA rAgavALA hovAthI dhanArjana ane bhogAdinI pravRtti karavA chatAM jyAre uttama dravyothI bhagavAnanI bhakti kare che tyAre teonuM citta pavitra bane che; kema ke bhogAdinI pravRttithI AkuLa thayeluM citta mohadhArAnI vRddhivALuM hoya che Ama chatAM te zrAvaka jyAre uttamadravyathI bhagavAnanI bhakti kare che tyAre bhagavAna pratyenA bahumAna bhAvane kAraNe teonuM citta vItarAganA guNothI raMjita bane che ane tenA kAraNe teono dravyastava cittanI pavitratAno hetu bane che. vaLI, dravyastava kAlamAM uttamadravyathI bhagavAnanI bhakti karavAno je rAgano pariNAma che te rAganA pariNAmathI baMdhAyeluM puNyAnubaMdhI puNya uttama evA devabhavanI prApti karAvaze ane devabhavanI prAptimAM paNa teone vItarAga pratyeno rAga ullasita thaze jethI devabhavamAM paNa bhagavAnanI, susAdhunI bhakti karIne te mahAtmA sarvaviratinI zaktino saMcaya karaze ane krame karIne mokSane pAmaze. A rIte zrAvakapaNAmAM levAyelo dravyastava cittanI pavitratAno hetu che. tathA svarga Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 _ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-31, 32-33 apavarganA phalane ApanAro che eTaluM ja nahIM paNa mohathI vyAkuLa thayeluM citta bhagavAnanI bhakti karIne svasthatAne pAmatuM hovAthI vartamAnamAM paNa sukhane ApanAra che. mATe gRhasthoe sadA dravyastava karavo joIe. |31aaaa avataraNikA - pUrvazlokamAM dravyastava gRhasthane kaI rIte kalyANanuM kAraNa che te batAvyuM. have, virativALA evA zrAvakane te dravyastava kaI rIte saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane che te batAvavA arthe be zlokothI kahe che - zloka : bhaved viratirapyasya yathAzakti punaryadi / taH pratiH siMda: nirmatharna prati rUA. zrAvako bahukarmApi pUjAdyaiH zubhabhAvataH / dalayitvA'khilaM karma zivamApnoti satvaram / / 33 / / zlokArca - jo Ane zrAvane, yathAzakti virati paNa hoya to karmanA nirmathana pratye prakSarita siMha che zagunA nAza mATe sanmukha thayela siMha che ane tevo zrAvaka bahukarmavALo paNa saMcita thayelAM ghaNAM karmavALo paNa, zubhabhAvathI pUjAdi vaDe akhila sakala, karmano nAza karIne satvara mokSane pAme che. ll32-33. bhAvArtha pUrvazlokamAM kahyuM ke gRhastha je dravyastava kare che te svarga-apavargane ApanAro che ane vartamAnamAM paNa sukhane ApanAro che. AnAthI e prApta thAya ke dravyastavamAM sarAgapaNuM hovAne kAraNe te paraMparAe mokSane denAro che ane sAkSAt svarganuM kAraNa che. have, je zrAvaka potAnI zaktine gopavyA vinA viratimAM yatna kare che te zrAvaka karmanA nirmathana mATe tatpara thayela siMha samAna che; kema ke te zrAvakanA cittamAM saMsArano uccheda ja eka lakSya che ane tenA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-32-33 39 upAyarUpa viratimAM udyama kare che. ane sarvaviratinI zaktino saMcaya thayo nathI chatAM sarvaviratinI zaktino saMcaya karavA ja potAnI bhUmikA anusAra dezavirati pALIne uttarottaranI dezivarati mATe zaktino saMcaya kare che. ane te zrAvaka siMhanI jema parAkrama karIne karmano nAza karavA tatpara thayelo che. Avo zrAvaka pUrvanAM saMcaya karAyelAM ghaNAM karmavALo hoya to sarvaviratinI prAptimAM vighna thAya evAM karmo vidyamAna hovAthI A bhavamAM kadAca sarvavirati grahaNa na paNa karI zake topaNa pratidina uttama sAmagrIthI bhagavAnanI pUjA kare che ane vicAre che ke bhAvastavanA upAyarUpe ja bhagavAne A dravyasatvanuM vidhAna karela che mATe zaktinA prakarSathI huM dravyastava karuM ane tenA dvArA pratidina cittane vItarAganA guNothI vAsita karuM ke jethI sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya. A prakAranA zubhabhAvathI te zrAvaka pratidina dravyastava karIne paNa potAnA AtmAmAM sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che. Avo zrAvaka alpakAlamAM akhila karmanesamasta karmane, dalIne zIghra mokSane pAme che. mahAvidehakSetramAM tIrthaMkaranA samavasaraNamAM koIka dasa devatAo AvIne bhagavAnanI bhaktithI bhagavAna sanmukha nRtya karyuM. teonuM daivI teja joIne samavasaraNamAM beThela cakravartIe bhagavAnane prazna karyo ke "bhagavan ! A devo koNa hatA ? ane teonuM ATaluM teja kema hatuM ?" tenA uttara rUpe tIrthaMkara paramAtmAe kahyuM ke A dasa devo pUrvabhavamAM dasa bhAIo hatA ane teo paccIsa lAkha varSa sudhI trikAla paramAtmAnI pUjA karatA hatA. ane niraticAra dezazivaritanuM pAlana karI aMte anazana karI sattara sAgaropamanA AyuSyavALA deva thayA che ane pUrvabhavamAM je trikAlapUjA karI tenA prabhAve teone devabhavamAM A prakAranI adbhuta kAMti prApta thaI che. tyArapachI cakravartIe prazna karyo ke have pachI teo kyAM jaze ? tenA uttararUpe tIrthaMkara paramAtmAe kahyuM ke ahIMthI cyavIne A dase devo mahAvidehamAM jaI mokSamAM jaze. A dRSTAMtathI e phalita thAya ke dase bhAIoe pUrvabhavamAM yathAzakti viratinuM pAlana karyuM mATe karmanA nirmarthana prati prakSarita siMha hatA ane trikAlapUjAnA zubhabhAvathI akhila karmane dalIne te zIghra mokSane pAmaze. II32-33ll Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-34 avataraNikA - zloka-28mAM kahyuM ke dhyAnayogAdi dvArA bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya che. tyArapachI zloka-29mAM kahyuM ke muni bhAvastavathI bhagavAnanI ArAdhanA kare che ane zrAvaka dravyastavathI bhagavAnanI ArAdhanA kare che. tyArapachI zrAvakano dravyastava paNa kevI rIte mokSanuM kAraNa bane che tenI spaSTatA karI. have, AjJA ArAdhanA ane AjJA virAdhanA kRta phalA batAve che - zloka : yenAjJA yAvadArAddhA sa tAvallabhate sukham / yAvad virAdhitA yena tAvad duHkhaM labheta saH / / 34 / / zlokArca - jeo vaDe je sAdhu ke zrAvaka vaDe, jeTalI AjJA ArAdhana karAI te teTalA sukhane pAme che ane jenA vaDe=je sAdhu ke zrAvaka vaDe, jeTalI AjJA virAdhana karAI te teTalA duHkhane pAme che. I3II bhAvArtha je sAdhuo apramAdabhAvathI saMyamamAM udyama kare che teo svabhUmikA anusAra bhagavAnanI pUrNa AjJAnuM ArAdhana kare che ane je zrAvako sarvaviratinA atyaMta khapI che paNa sarvavirati svIkAravAnI zakti nathI tethI svabhUmikA anusAra apramAdabhAvathI dezaviratinA pAlanapUrvaka dravyastava dvArA ArAdhanA kare che teo paNa bhagavAnanI pUrNa AjJAnuM ArAdhana kare che. phakta sAdhu uparanI bhUmikAnI bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karanArA hovAthI zIvra mokSasukha meLave che. ane sAdhunI apekSAe zrAvakanI pUrvanI bhUmikAnI ArAdhanA hovAthI kAMIka vilaMbathI mokSasukha pAme che. topaNa bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karanAra sAdhu ke zrAvaka jyAMsudhI saMsAramAM che tyAMsudhI sadgationI paraMparA dvArA aMte mokSa prApta kare che. vaLI, sAdhu ke zrAvaka bhagavAnanI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-34-35 41 AjJAnuM kAMIka ArAdhana karatA hoya chatAM pramAdane vaza bhagavAnanI AjJAnuM jeTaluM virAdhana kare che teTalAM duHkhone prApta kare che. AnAthI e phalita thAya ke svabhUmikA anusAra saMyamamAM udyama karanAra sAdhu ke svabhUmikA anusAra dravyastavamAM udyama karanAra zrAvaka paNa pramAdane vaza thaI jeTalA aMzamAM zakti chatAM bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karatA nathI paraMtu sevAtAM anuSThAnomAM doSo seve che ke svamati anusAra bhagavAnanAM vacano yathAtathA yojana kare che ane tenA dvArA jeTalA pramANamAM bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA kare che teTalI kadarzanA pAme che. jema sAvadyAcArya AjJAnI ArAdhanA dvArA saMsAra parimita karI ekAvatArI banyA chatAM utsUtrabhASaNa karIne bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA karI to anaMta saMsAranA paribhramaNanI prApti thaI. ||34|| avataraNikA : bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI kaI rIte mokSanI prApti thAya che te spaSTa kare che - zloka H sadA tatpAlane lInaiH paramAtmA''tmanA''tmani / samyak sa jJAyate jJAto mokSaM ca kurute prabhuH / / 35 / / zlokArtha H sadA tenA pAlanamAM=bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM, lIna evA mahAtmAo vaDe AtmAmAM AtmA vaDe te paramAtmA samyak jaNAya che ane jJAta evA te prabhu=AtmAmAM jJAta evA te paramAtmA, mokSane kare che. II35II bhAvArtha: AtmA vItarAgabhAvathI vAsita thAya tevA prakAranI mana-vacana-kAyAnI ucita pravRttio satvanA prakarSathI karavI tevI bhagavAnanI AjJA che. je sAdhuo ke Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-35-36 zrAvako sadA vItarAganA vacananuM smaraNa karIne citta satata vItarAganA vacanathI bhAvita thAya e rIte zakti anusAra, apramAdabhAvathI sarva ucita pravRttio kare to teo sadA bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM lIna che. AvA AtmAo jANe che ke jevuM paramAtmAnuM svarUpa che tevuM ja mAruM svarUpa che paNa atyAre te svarUpa karmathI AvRtta che. phakta paramAtmAnA vacananA avalaMbanathI mArA AtmAmAM raheluM paramAtmAtulya svarUpa zAstravacananA baLathI mAre jANavuM joIe jethI karmathI AvRtta paNa tevAM svarUpano potAne bodha thAya. ane je mahAtmAo A rIte sadA bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM udyama karanAra che teone potAnA AtmAmAM paramAtmAtulya potAnuM svarUpa samyapha rIte dekhAya che. ane zrutanA baLathI jema jema te svarUpa te mahAtmAne potAnAmAM spaSTaspaSTatara jaNAya che tema tema potAnA AtmAmAM jJAta evA te prabhu potAno karmathI mokSa kare che. arthAt paramAtmAnA svarUpamAM lIna thayelo upayoga ja ta--tibaMdhaka karmanA nAza dvArA paramAtma svarUpane pragaTa kare che. AnAthI e phalita thAya ke prathama bhUmikAmAM potAnAthI bhinna evA paramAtmA kevA svarUpavALA che eno pAramArthika bodha karavAmAM Ave che ane temanA vacana anusAra ucita pravRtti karIne saMpanna thayelA mahAtmA zrutacakSuthI potAnA AtmAmAM rahelA paramAtmabhAvane jovA mATe udyama kare che. ane jema jema te mahAtmAne te paramAtmabhAva spaSTa-spaSTatara dekhAya che tema tema te mahAtmA temAM lIna thAya che. ane jema jema te mahAtmA paramAtmabhAvamAM lIna thAya che tema tema AtmAmAM vartatA paramAtmabhAvanA pratibaMdhaka evA jJAnAvaraNIya Adi ghAtakarmo kSINa-kSINatara thAya che tethI kramasara potAno paramAtmabhAva pragaTa thAya che. IIupA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM lIna evA mahAtmA vaDe AtmAmAM ja paramAtmA jaNAya che ane jJAta evA te paramAtmA mokSane kare che. A paramAtmA bhinna bhinna darzanomAM bhinna bhiva zabdothI vAcya che topaNa dareka zabdothI vAcya paramAtmA eka ja che te batAvavA arthe kahe che - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-36-37 zloka - buddho vA yadi vA viSNuryadvA brahmAthavezvaraH / ucyatAM sa jinendro vA nArthabhedastathApi hi / / 36 / / zlokArca - buddha athavA viSNu athavA brahma athavA Izvara athavA jinendra te AtmAmAM paramAtmArUpe jJAta evA te, kaho topaNa arthathI bheda nathI. II36mAM bhAvArtha : je mahAtmAo bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM lIna che teone potAnA AtmAnuM svarUpa paramAtmatulya jaNAya che ane te paramAtmAne A buddha che athavA A viSNu che athavA A brahmA che athavA A Izvara che athavA A jinendra che te pramANe kahevAmAM Ave to paNa temAM koI arthabhedanI prApti nathI paraMtu sarva karmakalaMkathI rahita evA zuddha AtmAnI ja prApti che; kema ke paramAtmAnA pAramArthika svarUpane batAvanArA buddhAdi zabdono bheda karavAmAM Ave eTalA mAtrathI paramAtmAnA svarUpano bheda prApta thato nathI paraMtu mohanA kalaMkathI rahita evuM je AtmAnuM svarUpa che te ja paramAtmA che. buddha, viSNu vagere zabdo to te paramAtmasvarUpanA vAcaka che. 3aaaa avataraNikA - vaLI, jeo eka ja paramAtmAnA vAcaka tevA buddha vagere zabdone grahaNa karIne paraspara vikhavAda kare che paraMtu buddha vagere zabdo dvArA AtmAnA zuddha svarUpane vAcyarUpe grahaNa karatA nathI te teonuM ajJAna ja che te batAve che - zloka : mamaiva devo devaH syAt tava naiveti kevalam / matsarasphUrjitaM sarvamajJAnAnAM vijRmbhitam / / 37 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-37-38 zlokArtha H mArA ja deva deva che=meM svIkAryA te buddha ke viSNu Adi koI eka deva ja deva che. tArA vaDe svIkArAyelA anya deva deva nathI. e pramANe kevala matsarathI sphurita thayeluM ajJAnI jIvonuM sarva vikRmbhita che=kzana karAyeluM che. II37II bhAvArtha: koIpaNa darzanamAM rahelA jIvo mArgAnusArI buddhithI yogamArganuM sevana karatA hoya to teo svabhUmikA anusAra paramAtmAnI AjJAnuM pAlana kare che. Ama chatAM te te darzanamAM rahelA paNa jIvo vicAre che ke amArA deva ja upAsyarUpa deva che, paraMtu potAnAthI anya dvArA svIkArAyelA deva vAstavamAM deva nathI. A prakAranAM temanAM vacano svamata pratyenA avicAraka rAgane kAraNe ane anya mata pratye IrSyAthI pragaTa thayelAM ja sarva vacana che. vastutaH jeo vItarAga avasthAnA arthI che teo to saMsArathI atIta avasthAvALA devane ja deva rUpe svIkAre che. AthI ja, saMsArathI atIta avasthAnI upAsanA karanArA yogIo avicAraka rIte mArA-tArAno pakSapAta karatA nathI paraMtu tattva zuM che te jANavA ja prayatna kare che ane tevA yogIone upAsanAnA viSayabhUta paramAtmA bhinna bhinna zabdathI vAcya hoya topaNa svarUpathI eka ja che evo bodha thAya che. II37nA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke "mArA deva ja deva che, tArA nahIM" e ajJAnIonuM vacana che. have, jJAnI puruSo Avo=mArA-tArAno, vivAda karatA nathI te batAve che zloka : yathAvasthitavijJAtatatsvarUpAstu kiM kvacit / vivadante mahAtmAnastattvavizrAntadRSTayaH ? / / 38 / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-38-39 zlokArca - yathAvasthita vijJAta tasvarUpavALA paramAtmAnA svarUpavALA ane tatvamAM vizrAna daSTivALA evA mahAtmAo zuM kyAreya vivAda kare che? arthAt vivAda karatA nathI. ll38 bhAvArtha - jeonI mArgAnusArI mati che teone saMsAranuM svarUpa jIvanI kadarthanA rUpa jaNAya che. ane saMsArathI atIta avasthA jIvanI vAstavika avasthA jaNAya che. vaLI, AvI avasthAne pAmavAno upAya tevI avasthAne pAmelA paramAtmA che evo mArgAnusArI bodha che tevA jIvo paramAtmAnA yathAvasthita vijJAta svarUpavALA che ane tevA jIvo to tattvanI prAptimAM ja vizrAnta dRSTivALA hoya che mATe sadA vicAre che ke saMsArathI atIta avasthAnI prAptino upAya zuM che tene yathArtha jANavo joIe ane tene pragaTa karavA mATe ja sarva udyama karavo joIe. AvA jIvo tattvanI prApti arthe svAra darzananI carcAo kare tyAre paNa karyuM darzana paripUrNa vItarAga tattvane batAvanAra che ane kayuM darzana vItarAga tattvane batAvanAra nathI tenI ja vicAraNA kare che paraMtu pote svIkArelA buddha Adi devo ja deva che ane anyae svIkArelA jinendra Adi devo deva nathI te prakAre vicAryA vinA nirNaya karI koI darzanavAdI sAthe vivAda karatA nathI. AvA jIvo svadarzanamAM rahelA hoya topaNa tattvanA ja pakSapAtIo che ane paradarzanamAM paNa tattvane sparzanArAM je vacano che teno ja svIkAra kare che; kema ke AvA mahAtmAnI dRSTi tattvaprAptimAM ja vizrAnta hoya che. AthI ja mArA-tArAno bheda karIne jeo vivAda kare che teono te ajJAnano ja vilAsa che ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. ll38 avataraNikA : zloka-35mAM kahyuM ke bhagavAnanI AjJAnA pAlatamAM lIna puruSo vaDe AtmAmAM ja paramAtmA sabhya jaNAya che. pachI zloka-36mAM kahyuM ke te ' Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-39-40 paramAtmA ja buddha, viSNu vagere zabdothI vAcya che. AmAM koI arthabheda nathI. have, AvA paramAtmAnuM svarUpa zuM che te spaSTa karavA kahe che - zloka : svarUpaM vItarAgatvaM punastasya na rAgitA / rAgo yadyatra tatrAnye doSA dveSAdayo dhruvam / / 39 / / zlokA - vaLI, temanuM saMsArathI atIta avasthArUpe rahelA paramAtmAnuM, svarUpa vItarAgatA che. rAgitA nathI. je kAraNathI jyAM rAga che tyAM dveSAdi anya doSo nakkI che. [39] bhAvArtha : saMsArathI atIta avasthAnI prApti arthe upAsya, buddha Adi zabdothI vAcya evA paramAtmAnuM svarUpa vItarAgatA ja che paNa rAgitA nathI. ahIM prazna thAya ke upAsya deva bhakto pratye rAgavALA che tema svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - je kAraNathI je puruSamAM rAga varte che te puruSamAM dveSAdi doSo nakkI hoya che ane rAgAdi doSothI vyApta evA puruSanI upAsanA karavAthI saMsArathI para avasthAnI prApti thAya nahIM. mATe jeone saMsArI avasthA viDaMbaNArUpa jaNAya che ane tenAthI para evI avasthA ja upAsyarUpe jaNAya che tevA jIvo to saMsArathI para avasthAne pAmelA evA vItarAganI ja upAsanA kare che. ane te upAsanAnA baLathI pote paNa vItarAga bane che ane saMsAranI viDaMbaNAthI mukta thAya che. II3II avataraNikA: pUrvazlokamAM kahyuM ke AtmA mATe vItarAga ja upAsya hoI zake ane rAgIne upAsya tarIke svIkAravAmAM Ave to tyAM dveSAdi doSonI paNa avazya prApti thAya. tethI have, tevA doSovALA deva upAsya bane nahIM te batAvavA arthe kahe che - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/zloka-40-41 zloka H 47 tairdoSairdUSito devaH kathaM bhavitumarhati ? | itthaM mAdhyasthyamAsthAya tattvabuddhyA'vadhAryatAm / / 40 / / zlokArtha H tevA doSothI dUSita=rAgAdi doSothI dUSita, evA (deva) deva thavA mATe kevI rIte yogya che ? arthAt deva thavA mATe yogya nathI. e pramANe madhyasthapaNAnuM AlaMbana laIne tattvabuddhithI vicAravuM joIe. II40]I bhAvArtha: graMthakArazrI kahe che ke upAsyanA viSayamAM "A mArA deva upAsya che, paranA deva upAsya nathI." tevA pakSapAtano tyAga karIne madhyastha buddhinuM AlaMbana laIne upAsyanA viSayamAM "tattva zuM che ?" tene jonArI nirmala buddhithI vicAravuM joIe ke jeo rAgAdi doSothI dUSita che teo devarUpe upAsya kevI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM. mATe jeo vItarAga che, rAgAdi doSa vagaranA che teo ja kalyANanA arthI jIvo mATe upAsya deva che ane te devane koI buddha kahe, koI viSNu kahe, eTalA zabdabheda mAtrathI koI virodha nathI paraMtu upAsyadevanA vItarAga svarUpamAM koI bheda svIkArI zakAya nahIM arthAt rAgI-dveSI paNa upAsya tarIke svIkArI zakAya nahIM paraMtu vItarAga ja upAsya che, anya nahIM te svIkAravuM joIe. il40nA avataraNikA : vItarAgadeva ja upAsya che ane vItarAga nathI teone upAsya tarIke svIkArI zakAya nahIM, tene ja dRDha karavA arthe kahe che - 1 zloka H yadvA rAgAdibhirdoSaiH sarvasaMklezakArakaiH / dUSitena zubhenApi devenaiva hi tena kim ? / / 41 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-41-42 zlokArca - athavA sarvasaMklezane karanArA, rAgAdi doSo vaDe dUSita evA zubha paNa te deva vaDeHlokonA hitane karanArA evA zubha paNa te deva vaDe zuM? arthAt tevA devanI upAsanAnuM koI prayojana nathI. AjanA bhAvArtha: rAgAdi doSo AtmAne sarva prakAranA klezo karanArA che ane tevA rAgAdi doSothI dUSita devagatimAM rahelA ane lokone sukha karanArA evA paNa koI deva hoya je potAnI upAsanA karanArA lokone bhautika sukha-sAmragI ApatA hoya topaNa tevA devanI upAsanA koI kAmanI nathI. AvA devanI upAsanAthI kadAca bhautika sukhonI prApti thAya topaNa sarva saMklezane karanArA evA rAgAdibhAvono to uccheda thAya ja nahIM. mATe tevA devonI upAsanA "jIvane saMsAranI viDaMbaNAthI mukta karavAnuM kAraNa banatI nathI." A kAraNe ja tevA devonI upAsanA vyartha che. I4nA avataraNikA - have, vItarAgatI upAsanA ja kema saphaLa che te batAvavA arthe kahe che - zlokaH vItarAgaM yato dhyAyan vItarAgo bhaved bhavI / ilikA bhramarI bhItA dhyAyantI bhramarI yathA // 42 // . zlokArca - je kAraNathI bhavamAM rahelA jIvo vItarAganuM dhyAna karatA vItarAga thAya che. je pramANe bhamarIthI bhaya pAmelI IyaLa bhamarInuM dhyAna karatI bhamarI thAya che. ITI bhAvArtha - bhamarIo navI bhamarIonI niSpatinA AzayathI iyaLone lAvIne DaMkha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/zloka-42-43 49 daIne mATInAM gharo karIne temAM pUre che. ane bhamarI tenI AjubAju guMjArava kare che tyAre bhamarInA DaMkhanA kAraNe bhaya pAmelI iyaLo satata bhamarInuM dhyAna kare che arthAt hamaNAM bhamarI mane DaMkha mAraze te prakA2nA bhayathI bhamarInuM dhyAna kare che ane te dhyAnamAM ja mRtyu pAmelI te iyaLa potAnA zarIramAM ja bhamarIrUpe utpanna thAya che. A dRSTAMta anusAra bhavathI bhaya pAmelA jIvo bhavathI 52 avasthAne pAmelA evA vItarAganuM dhyAna karatAM pote ja vItarAga thAya che. AthI ja munio mana-vacana-kAyAnI koIpaNa ceSTA karatAM hoya tyAre vItarAganA vacananuM smaraNa karI vItarAge kaI rIte mana-vacana-kAyAne pravartAvavAnI AjJA karI che tenuM smaraNa karI kAyikAdi sAmAnya kriyA paNa vItarAganA vacana anusAra kare che. A rIte sarva kRtyakAlamAM te mahAtmAnA cittamAM vItarAganuM smaraNa varte che ane kriyAkAlamAM paNa vItarAganA vacananA smaraNapUrvaka dRDha yatna varte che jenA baLathI te mahAtmA alpakAlamAM vItarAga bane che. rAjA avataraNikA : zloka-41mAM kahyuM ke sarvasaMklezane karanArA rAgAdi doSothI dUSita evA zubha paNa devanA dhyAnathI koI prayojana nathI. have, tevA devanI upAsanAnuM kema koI prayojana nathI te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka H rAgAdidUSitaM dhyAyan rAgAdivivazo bhavet / kAmukaH kAminIM dhyAyan yathA kAmaikavihvalaH / / 43 / / zlokArtha H rAgAdithI dUSita evA devanuM dhyAna karato puruSa rAgAdi vivaza thAya che. je pramANe kAminInuM dhyAna karato kAmuka puruSa kAma eka vizvalavALo thAya che. II43 / / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-43-44 bhAvArtha je jIvo AtmakalyANa arthe rAgAdivALA evA zubhadevanI upAsanA kare che arthAtuM jenI upAsanAthI upAsakane teo phaLa Ape che tevA rAgAdi devanI upAsanA kare che tevA jIvo rAgAdithI dUSita evA devanuM dhyAna karatA potAnA rAgAdi bhAvone vadhAre che. tethI te devanI upAsanAthI kadAca koI bhautika lAbha thato hoya topaNa rAgAdinI vRddhine kAraNe saMsAranA paribhramaNa rUpa anarthanI ja prApti thAya che. emAM dRSTAMta ApatAM kahe che ke kAmanI vRttivALo koI puruSa kAminInA=strInA svarUpanuM ciMtana kare to tenAthI tene kAmanI eka vilhalatA ja prApta thAya che. tema rAgI devanI upAsanAthI eka rAganI ja vRddhi thAya che. mATe upAsya rUpe deva to rAgAdi rahita vItarAga ja hoI zake, anya koI nahIM. jaal avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke rAgAdi dUSita evA devanuM dhyAna karavAthI rAgAdinI vRddhi thAya che. tyAM koIne prazna thAya ke rAgAdinI vRddhi thAya to zuM vAMdho ? tethI kahe che - zloka - rAgAdayastu pApmAno bhavabhramaNakAraNam / na vivAdo'tra ko'pyasti sarvathA sarvasaMmateH // 44 / / zlokArdha : pApI evA rAgAdi bhavabhramaNanuM kAraNa che temAM koI paNa vivAda nathI; kema ke sarva prakAre sarvanI saMmati che-mokSanA upAsaka evA sarva darzanakAronI saMmati che. II44 bhAvArtha - rAgAdi dUSita evA devonI upAsanA karavAthI rAgAdi bhAvo vRddhi pAme che; kema ke evA rAgAdi bhAvovALA puruSa pratyeno AdarabhAva potAnAmAM paNa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-44-45 te rAgAdi bhAvonA pakSapAtanA saMskAronuM AdhAna kare che ane rAgAdi bhAvo AtmAne kleza karanArA hovAthI pAparUpa che ane pAparUpa evA te rAgAdi bhAvo jIvane karmabaMdha karAvIne bhavabhramaNanuM kAraNa bane che. . upara batAvelI mAnyatAmAM koI darzanano vivAda nathI; kema ke mokSamArgano upadeza ApanArA sarva darzanakAro rAgAdine sarva prakAre bhavabhramaNanA kAraNa tarIke ja svIkAre che mATe rAgAdi doSathI dUSita deva kyAreya upAsya bane nahIM paNa vItarAga deva ja upAsya bane. AjanA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke rAgAdi bhavabhramaNanA kAraNa che tethI have rAgAdithI viparIta=vItarAga bhAvanuM dhyAna karato puruSa vItarAga thato karmothI mukAya che te batAve che - zloka : vItarAgamato dhyAyana vItarAgo vimucyate / rAgAdimohitaM dhyAyana sarAgo badhyate sphuTam / / 45 / / zlokArtha : AthI rAgAdi bhavanAM kAraNo che AthI, vItarAganuM dhyAna karato evo vItarAga puruSa karmothI mukAya che. rAgAdi mohitanuM dhyAna karato sarAga puruSa karmathI spaSTa baMdhAya che. II4paNA bhAvArtha - mArgAnusArI dRSTivALA jIvone saMsAra janma-jarA-mRtyu Adi aneka klezothI pUrNa dekhAya che ane tevA kleza vagaranI jIvanI muktAvasthArUpa uttama avasthA ja prAptavya dekhAya che. AvA jIvone A muktAvasthA pAmelA vitarAga che tevo bodha thAya tyAre te mahAtmA sadA vItarAganuM dhyAna kare che arthAt vitarAganA vacananuM smaraNa karIne vitarAga thavAnA upAyabhUta sarvasaMyamanA anuSThAna kare che. A anuSThAnanA prAraMbhamAM vItarAganA vacananuM smaraNa hoya che ane Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/bloka-45-46 anuSThAna sevanakAlamAM vItarAga banavAnuM lakSya hoya che. ane te lakSyane baddha thaIne anuSThAna seve che tyAre te mahAtmA vItarAganA dhyAnamAM upayukta hoya che. tethI te vakhate svayaM vItarAga nahIM hovA chatAM tadarthano jJAtA ane tadarthamAM upayukta puruSane vItarAgarUpe svIkAranAra nayanI dRSTithI te vItarAga che. AthI ja ghaTaarthano jJAtA ane ghaTaarthamAM upayukta evo mANavaka bhAvaghaTa kahevAya che. e dRSTAMtathI vItarAgano dhyAtA mahAtmA bhAvathI vItarAga kahevAya che. ane je bhAvathI vItarAga hoya te avItarAga bhAvathI baMdhAyelAM karmothI mukta thAya che ane je jIvo rAgAdithI mohita ane devagatimAM rahelA sarAgI devonuM dhyAna kare che teo karmathI spaSTa baMdhAya che. Azaya e che ke, rAgAdithI mohita evA devonI upAsanA karanAra jIvone te devonA bhogavilAsamaya jIvanano moha che ane uttama bhogasAmagrI ane uttama devIzakti pratyeno rAga che tethI jyAre teonI bhakti kare che tyAre paNa teno rAgano upayoga te bhogasAmagrI, te daivIzakti pratye ja skurAyamAna thAya che mATe te karmathI baMdhAya che. japA avataraNikA - prathama prastAvanuM nigamata karatAM aMte kahe che - zloka - ya eva vItarAgaH sa devo nizcIyatAM tataH / bhavinAM bhavadambholiH svatulyapadavIpradaH // 46 // zlokArya :tethI=prastuta adhikAramAM spaSTatA karI ke vItarAga ja upAsya che ane vItarAganuM dhyAna karato puruSa vItarAga thAya che ane karmathI mukAya che tethI, je vItarAga che te ja deva bhavyajIvonA bhavarUpI parvatano nAza karavA mATe vaja samAna ane svamulyapadavI ApanArA che e pramANe nizcaya karavo. II46ll Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/prathama prastAva/sloka-46 bhAvArtha: 53 saMsAranuM utpattisthAna rAgAdirUpa avItarAgabhAva che ane vItarAgabhAvamAM udyama karavAthI avItarAgabhAvathI baMdhAyelAM karmono kSaya thAya che. mATe je puruSe potAnAmAM vItarAgabhAva pragaTa karyo che te puruSa ja AtmA mATe upAsya deva che, anya koI nahIM. AvA upAsyadevanI upAsanA karavAthI ja bhavano uccheda thAya che, mATe bhavijIvonA bhavarUpI parvatano nAza karavA mATe indranA vajra samAna vItarAga che. vaLI vIMtarAganuM AlaMbana laI upAsanA karavAthI jIva svayaM vItarAga thAya che tethI vItarAgadeva upAsakane sva tulya padavI ApanArA che, mATe te deva ja upAsya che anya nahIM te pramANe buddhimAna puruSoe nirNaya karavo joIe. II46] prathama prastAva samApta Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva,zloka-1 dvitIya prastAva che tattvatAropadeza pUrva prastAva sAthe joDANa - pUrva prastAvamAM upAsyadeva kevA hoya tenuM svarUpa batAvyuM. have kalyANanA arthI, paraloka mATe udyama karanArA paNa jIvo pUrvamAM batAvyuM tevA svarUpavALA devanI upAsanA kema karI zakatA nathI arthAt kadAca jainadharmane kaMIka samajelo hoya topaNa paramArthathI tevA devanI upAsanA kema karI zakatA nathI te spaSTa karavA arthe "tattva sAropadeza" pharamAve che - zlokaH sarve'pi sAmprataM lokAH prAyastattvaparAGmukhAH / klizyante svAgrahagrastA dRSTirAgeNa mohitAH // 1 // zlokArca - vartamAnamAM prAyaH sarva paNa loko tatvathI parAmukha, svaAgrahathI grasta, daSTirAgathI mohita kalezane pAme che. III bhAvArtha vartamAnano kAla tIrthaMkara Adi atizaya jJAnInA virahavALo kAla che. tevA kAlamAM AtmakalyANa mATe udyama karanArA jIvo paNa prAyaH sva sva mAnyatAmAM AgrahavALA dekhAya che. ane teomAM sva sva mAnyatA pratyeno avicAraka rAga pravarte che tethI teo daSTirAgathI mohita che. AvA jIvo saMsArano uccheda karavAno mArga zuM che tenA paramArthane jANavArUpa tattvathI parAkSukha che tethI AtmakalyANa arthe ke paralokArpe tapa-saMyamanI bAhyakriyAo karatA hoya, vaLI anyadarzanamAM rahelA hoya ke jaina darzanamAM rahelA hoya to paNa moTAbhAganA jIvo tattvathI parAkSukha hovAne kAraNe klezane ja prApta kare che paraMtu AtmakalyANane prApta karI zakatA nathI. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-1-2 Azaya e che ke vItarAganA vacananA paramArthane jANavAne abhimukha bhAva vagaranA te jIvo kadAca bAhyathI jainazAsanane pAmyA hoya topaNa paramArthathI jinavacananA tattvane jANavA udyama karatA nathI. teo je kAMI saMyamanI AcaraNAo kare che ke tyAgAdinuM sevana kare che te sarve paNa dRSTirAganA doSathI dUSita hovAne kAraNe tenA dvArA paNa asAra evAM tuccha phaLone prApta karIne saMsAranA paribhramaNarUpa klezane prApta kare che. tethI pUrva prastAvamAM batAvelA upAsya evA devanI upAsanA karI zakatA nathI ema saMbaMdha che. III avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke dRSTirAgathI mohita evA jIvo kleza pAme che tethI daSTirAganI anarthakAritA batAvavA arthe kahe che - zloka : dRSTirAgo mahAmoho dRSTirAgo mahAbhavaH / dRSTirAgo mahAmAro dRSTirAgo mahAjvaraH / / 2 / / zlokArya : daSTirAga mahAmoha che, daSTirAga mahAbhava che, daSTirAga mahAmAra che vinAzane karanAra che, daSTirAga mahAjavara che. zA bhAvArtha :"daSTirAga=tattvanI prApti pratye pratibaMdhaka evo svamAnyatAno rAga." saMsArIjIvomAM anAdithI mahAmoha varte che ane A mahAmohane kAraNe ja saMsArIjIvone bhogavilAsamaya saMsArI avasthA ja suMdara lAge che. te sivAya anya tattvano teo vicAra karatA nathI ane te mahAmohane kAraNe ja anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa kare che. tevA paNa jIvo koIka nimittane pAmIne paralokArthe udyama karavA taiyAra thAya to paNa sva sva pakSa pratye baddha avicAraka rAga pravartato hovAthI te rAgane kAraNe upAsya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-2-3 devanuM svarUpa, upAsyadevanAM vacanono paramArtha teo kyAre paNa prApta karI zakatA nathI. teoe kadAca jainadharmano svIkAra karyo hoya to paNa vIraprabhue je vItarAga thavAno mArga batAvyo che te mArganA paramArthane jANavAnuM choDIne sva sva mAnyatA anusAra bhagavAnanAM vacanone joDIne potAno atatva pratyeno rAga ja dRDha kare che. Ama tattvAtattvano vicAra karavAmAM te dRSTirAga atyaMta mUMjhavaNa karato hovAthI teomAM vartato dRSTirAga "mahAmoha" rUpa che. vaLI, daSTirAganA kAraNe teono bAhya tyAga paNa bhavanA ucchedanuM kAraNa banato nathI paNa bhavabhramaNanI vRddhinuM kAraNa bane che. mATe dRSTirAga mahAbhava che=dIrghakALa sudhI bhavonI paraMparA calAve tevo che. eTaluM ja nahi AvA dRSTirAgavALA jIvo dharma karIne paNa durgationI paraMparAne prApta kare che mATe teomAM vartato dRSTirAga mahAmAra che=jIvane atyaMta mAranAra che. vaLI A dRSTirAga mahAvara che; kema ke dehamAM vartato jvara to sAmAnya azAtAnI pIDA kare che, ane kadAca prakarSavALo hoya to ekabhavanA mRtyunuM kAraNa bane che paNa tenAthI vadhAre kAMI karato nathI. jyAre dRSTirAga to mahAjvara che AtmAmAM pragaTato evo moTo bhAvaroga che. jenA kAraNe dRSTirAgavALA jIvo ghaNA bhavo sudhI aneka prakAranI janma-maraNanI kadarthanAo prApta karaze. A prakAranuM dRSTirAganuM bhayaMkara svarUpa batAvIne graMthakArazrI yogya jIvone daSTirAga choDavA jevo che te prakAre upadeza Ape che. AzA avataraNikA - pUrvazlokamAM daSTirAga kevo anarthakArI che ? te batAvyuM. have A kALamAM to A daSTiAganuM sAmrAjya varte te ucita ja che te prakAre vyaMgyabhASAthI kahe che - zloka : patitavya na sarve prAyaH nAgumAvataH pApo matsarahetustad nirmito'sau satAmapi / / 3 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-3 zlokArca - kAlanA anubhAvathI prAyaH sarva jIvoe paDavuM joIe=daSTirAgamAM paDavuM joIe. te kAraNathI saMtomAM paNa=paralokArce sAdhanA karanAra evA jIvomAM paNa, matsarano hetu, pApI evo A nirmita che. ll II ja satApamAM SaSTI vibhakti saptamInA arthamAM che. bhAvArtha vartamAnamAM duHSamA nAmano pAMcamo Aro varte che je dharma mATe bahu sAro kAla nathI. paraMtu kharAba kAla che ane A kAlanA anubhAvathI sarvajIvoe prAyaH dRSTirAgamAM paDavuM joIe. to A kAlane zAstrakAroe kharAba kAla kahyo che te sArthaka thAya. jo badhA jIvo dRSTirAgano tyAga karIne tattvanA rAgavALA thAya to jagatamAM A kAlano anubhAva kaI rIte potAnuM svarUpa batAvI zake ? mATe kaTAkSa bhASAmAM graMthakArazrI kahe che A kAlamAM prAyaH badhA jIvoe dRSTirAgamAM yatna karavo joIe. ahIM "prAyaH" zabdathI e batAve che ke kharAba kAlamAM paNa keTalAka yogya jIvo A dRSTirAgathI mukta che ane AthI ja A pAMcamo Aro kharAba hovA chatA chaThThA ArA jevo sarvathA dharma rahita nathI. topaNa moTAbhAganA jIvo A kAla pramANe dRSTirAgamAM yatna kare e kAlane anurUpa ucita che. tethI pApI evo A dRSTirAga dharmaparAyaNa jIvomAM paNa nirmANa thayelo che ane potapotAnI mAnyatA karatAM bhinna mAnyatAo pratye A dRSTirAga matsarano hetu bane che. A kAraNe potAnI mAnyatAthI bhinna mAnyatA tattvane sparzanArI hoya topaNa tenA pratye dveSa karIne AvA jIvo tattvanA vaiSI bane che. tethI bAhya rIte saMyamanI AcaraNAo, tapAdi kare chatAM dRSTirAganA baLathI tattvano dveSa karIne saMsAranA dIrgha paribhramaNane prApta kare che ane Avo pApI dRSTirAga kAlanA anubhAvathI nirmANa karAyelo che. Ama batAvIne vivekI jIvone A kAlamAM dRSTirAgathI bacavA mATe atyaMta jAgRta thavAno upadeza graMthakArazrI Ape che. IkA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-4 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke kAlanA anubhAvathI prAyaH badhA jIvoe daSTirAgamAM paDavuM ucita che. tethI tyAgIomAM paNa A daSTirAga prApta thAya che. have bAhya tyAga karanArA chatAM daSTirAgamAM paDelA jIvo kevA che te batAve che - zloka - . mohopahatacittAste maitryAdibhirasaMskRtAH / svayaM naSTA janaM mugdhaM nAzayanti ca dhig hahA / / 4 / / zlokArca - mohathI upahata citavALA=svadaSTi pratyenA bAhya rAgarUpa mohathI haNAyelA citavALA, maitrI vagere bhAvothI asaMta evA upadezako svayaM nAza pAmelA che ane mugdhajanono nAza kare che. dhim hahA=hA! hA! khedanI vAta che ke te dhikakAra pAtra che. I4 - bhAvArtha : kAlanA doSane kAraNe jeo tattvAtattvanA vibhAgano yatna choDIne sva sva pakSamAM mUDhatAthI rAga dharAve che teonuM citta mohathI haNAyeluM che. vaLI, jagatanA jIvonI hitaciMtA Adi karAve tevA metrIbhAvathI asaMskRta che. AthI ja upadeza ApIne jagatanA jIvone svapakSanA rAgI banAve che paNa tattvanA rAgI banAvatA nathI. eTaluM ja nahi, pote dRSTirAgavALA hovAthI tattvanA rAgI evA guNavAna mahAtmAnA guNone joIne pramoda thato nathI paraMtu potAnA matathI viruddha che mATe temanA guNonI paNa niMdA kare che. vaLI, tattvanI vicAraNAmAM mUDha hovAthI potAnA AtmAnI karuNA nathI teone vaLI anyajIvonI karuNA kyAMthI hoya? tethI teo dRSTirAgathI upadeza ApIne anyano vinAza kare che. vaLI, AvA upadezako ayogya jIvonI upekSA karanAra nathI paraMtu teonI ayogyatAnI vRddhi thAya tevo dRSTirAga pedA karAvIne teono adhika vinAza kare che. AthI teo maitrI Adi cAra bhAvothI sarvathA rahita che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-4-5 ChS A kAraNe, bAhya saMyamanI AcaraNA pALIne paNa AvA upadezako atattvano rAga karIne svayaM nAza pAmelA che ane mugdha jIvo je mugdhatAthI paNa dharmane abhimukha thayA che tevA jIvo yogya upadezakane pAmIne tattvane pAme tevA hatA tevAno paNa AvA upadezako upadeza dvArA dRSTirAga sthira karIne vinAza kare che. tethI te dRSTirAgane dhikkAra thAva ! // 4 // avataraNikA : pUrvazlokamAM batAvyuM ke dRSTirAgavALA jIvo maitrI vagere bhAvothI asaMskRta che. have, koIne vicAra Ave ke te upadezako paNa svayaM bAhya tyAga kare che, bIjAne tyAgano upadeza Ape che, du:khI jIvo pratye sthUlathI karuNA kare che ane svapakSavALA guNavAnanI prazaMsA paNa kare che. tethI teo maitrI AdithI rahita che tema kema kahI zakAya ? tenA samAdhAna arthe maitrI AdinuM pAramArthika svarUpa batAve che zloka H pare hitamatimaitrI muditA guNamodanam / upekSA doSamAdhyasthyaM karuNA duHkhamokSadhIH / / 5 / / zlokArtha H paramAM hitanI mati maitrI che. guNanuM modana=pramoda muditA che, upekSA doSamAM madhyasthapaNuM che, karuNA duHkhathI mokSanI buddhi che. II5 / / bhAvArtha: maitrI e snehano pariNAma che ane jema AtmAne potAnA pratye jevo sneha hoya tevo snehano pariNAma bIjA pratye thAya te maitrI che ane jene potAnA AtmA pratye sneha hoya tevo sneha sarva jIvo pratye hoya to sarva jIvo pratye hitanI buddhirUpa maitrIno pariNAma che. paraMtu dRSTirAgavALA jIvo potAnA AtmAne ja Thage che tethI teone potAnA AtmAnA hitanI paNa mati nathI to paranA hitanI mati kevI rIte hoI zake ? arthAt hoI zake niha. mATe Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-5 daSTirAgavALA jIvomAM paranA hitanI matirUpa maitrI saMbhavI zake nahi, ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. muditA bhAvanA guNanA pramodarUpa che. tethI siddhanA guNo, vItarAganA guNo, ane vItarAganA guNonI prAptinA upAyabhUta evA che je guNo je je jIvomAM dekhAya teone joIne jeone pramoda thAya teo pramodabhAvavALA che. jema saMsArI jIvone suMdara rUpa, suMdara vaibhava joIne pramoda thAya che tema guNarAgI jIvone mokSane anukUla evo nAno paNa guNa jyAM dekhAya tyAM pramoda thAya che. daSTirAgavALA jIvo guNanA ja pakSapAtI nathI tethI svadarzanano avicAraka rAga dharAve che tevA jIvo svapakSamAM koI bAhya tapAdi ke bAhya AcaraNA karanArAnI kadAca anumodanA kare to paNa svapakSanA rAgathI ja temanI anumodanA kare che. parapakSamAM rahelAnA guNo pratye teone dveSa varte che; kema ke svapakSathI viruddhapakSavALA je kAMI kare te sarva nirarthaka che tevI sthira mati teonI hoya che. mATe dRSTirAgavALA jIvone mokSane anukULa pAramArthika guNo pratyeno pramodabhAva nathI ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. bIjAnA doSo joIne te jIvo pratye dveSa thAya to te AtmAno anucita pariNAma che. tenA nivAraNa arthe yogIo ayogya jIvomAM koI anivartinIya doSa dekhAya topaNa dveSa karatA nathI. paraMtu madhyasthabhAva dhAraNa kare che. dRSTirAgavALA jIvone potAnI mAnyatAthI viparIta mAnyatAvALA pratye upekSA vartatI nathI paraMtu haMmezAM matsarabhAva varte che. tethI dRSTirAgavALA jIvo dharmapravRtti karatA hoya, upekSAbhAvanAthI AtmAne bhAvita karatA hoya topaNa teonA cittane upekSAbhAvanA sparzatI nathI. paraMtu dRSTirAgane kAraNe paradarzana pratye matsarabhAva ja varte che. duHkhIonAM duHkha joIne temanA duHkhane dUra karavAnI buddhi karuNAbhAvanA svarUpa che. Adya bhUmikAnA jIvo koInAM zArIrika ke mAnasika duHkho jue to teonA haiyAmAM karuNA pragaTe che ane vicAre che ke zuM karuM ke jethI A jIvonA duHkhanI pIDA dUra thAya ? ane zakti anusAra duHkha dUra karavAno prayatna paNa kare che. vaLI, zArIrika rIte ke sAMyogika rIte sukhI jIvo saMsAranI pravRtti karIne pApa bAMdhe che ane tenA phalarUpe cAra gatinA paribhramaNanI kadarthanA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-pa-1 u1 pAmaze tevuM jaNAvavAthI yogIone teo pratye karuNA thAya che jethI vicAre che ke zuM karuM jethI A lokone tattvanI prApti thAya ane saMsAranI viDaMbanAothI teonuM rakSaNa thAya ? dRSTirAgaLA jIvo kadAca kyAreka koI bAhyathI duHkhI jIvone joI AvI karuNA buddhi kare topaNa teone dRSTirAgane kAraNe potAnA AtmAnA duHkhanI ja ciMtA nathI, tethI anyajIvone paNa viparIta upadeza ApIne duHkhanI paraMparA ja UbhI kare che. tethI teo tattvathI karuNAnA pariNAma vinAnA che. AthI ja pUrvazlokamAM kahyuM ke dRSTirAgavALA jIvo maitrI Adi bhAvanAthI asaMskRta cittavALA che. ApaNA avataraNikA - pUrvazlokamAM sAmAnyathI maitrI Adi cAra bhAvanAnuM svarUpa batAvyuM. have te cAra bhAvanAnA viSayabhUta jIvo koNa che te batAve che - zloka : maitrI nikhilasattveSu pramodo guNazAliSu / mAdhyasthyamavineyeSu karuNA duHkhadehiSu / / 6 / / zlokArca - sarva jIvomAM maitrI, guNazAlIomAM pramoda, avinayIomAM=ayogya jIvomAM mAdhyastha ane duHkhadehavALAomAM=pIDAkArI evA dehadhArI jIvomAM karuNA. Isll. bhAvArtha - maitrIbhAvanAH vivekI jIvo maitrI Adi cAra bhAvothI AtmAne vAsita kare che ane te maitrIno viSaya sarva jIvo che. jenA haiyAmAM sarva jIvo pratye maitrI hoya tene potAnuM ahita karanAra jIvo pratye paNa dveSa buddhi thatI nathI ane potAnA svArtha khAtara anyanA hitanI upekSA thatI nathI. paraMtu sarva jIvo viSayaka hitaciMtAno pariNAma varte che. pramodabhAvanA siddhanA jIvo paripUrNa guNavALA che ane te guNonI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-6-7 prAptine abhimukha saMsAravartI tIrthakaro parAkASThAnA guNavALA che ane tIrthakaroe batAvelA mArga para cAlanArA susAdhu, zrAvaka ke samyagu dRSTi jIvo mokSamArgane anukULa sva sva bhUmikAnA guNone dhAraNa karanArA che. vaLI, koIpaNa darzanamAM rahelA bhadraka prakRtivALA apunabaMdhaka jIvo saMsArathI vimukha thaIne je kAMI dayA vagere zubhabhAvo kare che te sarva mokSane anukUla guNo che ane je jIvone guNono pakSapAta che tevA jIvone koIpaNa jIvamAM mokSane anukUla mArgAnusArI guNa dekhAya to pramoda thAya che. je guNanA rAga svarUpa che. pramodabhAvanAno viSaya sarva jIvo nathI paNa phakta guNiyala jIvo che, jyAre maitrIbhAvanAno viSaya sarva jIvo che. madhyasthabhAvanAH keTalAka ayogya jIvo anucita pravRtti karanArA hoya che ane teonI anucita pravRtti joIne je jIvone teo pratye dveSa thAya che te dveSa karmabaMdhanuM kAraNa che; kema ke vAstavika rIte mokSane pratikULa evA potAnA anucita bhAvo pratye dveSa karavAnI vidhi che. anyajIvonA anucita bhAvo joI A saMsAranuM karmajanya svarUpa che e pramANe bhAvana karIne teo pratye dveSa ke rAga na thAya tevo madhyasthabhAva dhAraNa karavo joIe. je madhyasthabhAvanA svarUpa che. A madhyasthabhAvanAno viSaya guNiyala jIvo ke sarva jIvo nathI paraMtu anivartanIya doSavALA jIvo che. karuNAbhAvanAH zArIrika, mAnasika ke karmanI viDaMbanAta duHkhavALA dehadhArI jIvo pratye karuNA karavAthI hRdaya dayALu thAya che. A karuNAbhAvanAno viSaya zArIrika Adi duHkhavALA jIvo che. sarva jIvo nathI temaja guNavAna jIvo ke ayogya jIvo paNa nathI. phakta koI jIvomAM koIka doSa vartato hoya ane prayatnathI te doSa dUra thAya tevuM jaNAya tyAre karuNAbuddhithI tenA hita mATe prayatna thAya che, paraMtu anivartinIya doSavALA jIvo karuNAbhAvanAno viSaya nathI. IIkA avataraNikA : pUrvamAM maitrI Adi cAra bhAvanAo ane teno viSaya batAvyo. have, dharmanI niSpattimAM maitrI Adi bhAvo kAraNa che te batAve che - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uka yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-7-8 zloka - dharmakalpadrumasyaitA mUlaM maitryAdibhAvanAH / yairna jJAtA na cAbhyastAH sa teSAmatidurlabhaH / / 7 / / zlokArca - A=pUrvamAM varNana karAI te maitrI Adi cAra bhAvanA, dharmakalpavRkSanuM mUla che. jeonA vaDe te jJAta nathI=maitrI Adi cAra bhAvanAo jJAta nathI ane abhyasa nathI, teone te dharma, ati durlabha che. III bhAvArtha dharma e svabhUmikA anusAra ucita pravRtti karAvIne AtmAnA svabhAvarUpa evA pUrNadharmanuM kAraNa che. siddha avasthAmAM jIvanA svabhAvarUpa kArya dharma che ane tenuM kAraNa evo dharma e yogamArganA Asevana rUpa che je svabhUmikA anusAra ucita pravRtti rUpa che ane te dharma kalpavRkSa jevo che. jema kalpavRkSa yugalikone sukhamaya jIvananuM kAraNa bane che tema saMsAravartI jIvo dvArA sevAyelo dharma saMsArI jIvone sadgatinI paraMparA sarjI mokSanuM kAraNa bane che. mATe dharma kalpavRkSa jevo che. AvA kalpavRkSa jevA dharmane AtmAmAM niSpanna karavo, tenI uttarottara vRddhi karavI, te sarvanuM kAraNa A maitrI Adi cAra bhAvanAo che; kema ke A maitrI Adi cAra bhAvanAothI vAsita thayelo jIva sarvatra ucita pravRtti karanAro bane che. A rIte ucita pravRtti karavA svarUpa dharmanI niSpattimAM aMgarUpa A maitrI Adi cAra bhAvanAo che. ane jeoe A maitrI Adi cAra bhAvanAone jANI nathI athavA jANyA pachI A bhAvanAone abhyasta karI nathI tevA jIvone dharma atidurlabha che. dRSTirAgavALA jIvoe A cAra bhAvanAone jANI nathI ane abhyasta paNa karI nathI tethI ja sva-paranuM akalyANa kare che. IILA avataraNikA : zloka-4mAM kahyuM ke dRSTirAgavALA jIvo maitrI Adi cAra bhAvanAothI asaMskRta che, tyAra pachI zloka-5, 6mAM maitrI Adi cAra bhAvanAonuM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-8, 9-10 svarUpa ane teno viSaya batAvyo ane zloka-7mAM jeoe maitrI Adi cAra bhAvanAothI cittane vAsita karyuM nathI teone dharma durlabha che tema batAvyuM. have dRSTirAgavALA jIvo kaI rIte viparIta jonArA che te batAve che - zloka H aho vicitraM mohAndhyaM tadandhairiha yajjanaiH / doSA asanto'pIkSyante pare santo'pi nAtmani // 8 // zlokArtha H aho ! kheda arthaka avyaya che. mohanuM aMdhapaNuM vicitra che je kAraNathI ahIM=jagatamAM, tenAthI aMdha evA loko vaDe=mohathI aMdha evA loko vaDe, paramAM achatA doSo paNa dekhAya che ane AtmAmAM= potAnAmAM vidhamAna paNa doSo dekhAtA nathI. IIII bhAvArtha: mithyAtvanA udayathI thayeluM aMdhapaNuM aneka prakAranI vicitratAvALuM che tethI mithyAtvanA udayathI jIvone guNavAna jIvomAM paNa doSo dekhAya che ane potAnAmAM vidyamAna paNa doSo dekhAtA nathI tethI tevA jIvomAM kevo viparyAsa varte che te svayaM graMthakArazrI AgaLa batAve che. avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke dRSTirAgavALA jIvomAM vartatA mohatA aMdhapaNAnuM vicitrapaNuM che tethI have dRSTirAgI jIvo mohanA aMdhapaNAthI kaI rIte vicAre che te batAve che . zloka H madIyaM darzanaM mukhyaM pAkhaNDAnyaparANi tu / madIya AgamaH sAraH parakIyAstvasArakAH / / 9 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-9-10 tAttvikA vayamevAnye bhrAntAH sarve'pyatAttvikAH / iti matsariNo dUrotsAritAstattvasArataH ||10||(yugmm) zlokArdha : mAruM darzana mukhya che-meM svIkAreluM darzana tattvane sparzanAruM che. vaLI, para darzana pAkhaMDo cheetatvane sparzanArA nathI. mArA vaDe svIkArAyeluM Agama sAra che. vaLI parakIya evA Agamo asAra che. ame ja tAtvikatatvane sevanArA, chIe. anya sarve atAtvika bhrAMta che. e prakAre daSTirAgavALA jIvo matsarI, tattvanA sArathI dUra utsArita= dUra pheMkAyelA che. II9-10mAM bhAvArtha: je jIvo saMsAranA bhogone choDIne kalyANanA mArge AvelA che teo paNa dRSTirAganA doSathI dUSita mativALA hoya tyAre tattvAtattvanA vibhAga vagara svamati anusAra ke svajanmathI prApta evuM darzana svIkAre che paraMtu tattvanA pakSapAtathI kayuM darzana sadarzana che enI jijJAsA paNa dharAvatA nathI ane mAne che ke ApaNuM darzana tattvane batAvanAruM che mATe ApaNuM darzana mukhya che. vaLI, AvA jIvo potAnA darzananI mukhyatAne jovAmAM paNa pote potAnI abhiniviSTa mati anusAra ja potAnA darzananA padArthone sArarUpe sthApana kare che. ane bIjAnAM darzana pAkhaMDI che tema mAnIne te te darzanamAM rahelA tattvane sparzanArAM vacanone jovAne badale svamAnyatAnI sAthe virodhavALAM vacanone grahaNa karIne tene asArarUpe sthApana karavA prayatna kare che. vaLI, vicAre che ke ApaNuM svIkAreluM Agama ja sAra che. parakIya Agama asAra che. paraMtu sva AgamamAM ke para AgamamAM tattvane sparzanArA vacano kyA che teno vibhAga karavA prayatna karatA nathI. vaLI, dRSTirAgavALA jIvo mAne che ke ame ja tAttvika=pAramArthika yogamArgane sparzanArA chIe. anya sarve atAttvika che=potAnAthI bhinna mAnyatAvALA tattvabhUta yogamArgane sevanArA nathI paraMtu atattvabhUta yogamArgane seve che tevA bhramavALA che. A prakAranA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-9-10, 11 sva-parano vibhAga karIne paranA pratye matsaravALA evA dRSTirAgavALA jIvo che tethI muktimArga anusAra evA koI paNa darzananA tattvane sparzanArAM vacanonA sArathI rahita evA teo kadAgrahanI matine kAraNe tattvamArgathI dUra pheMkAyelA che. AthI ja pUrvazlokamAM kahyuM te pramANe teo potAnA AtmAmAM rahelA dRSTirAgane jotA nathI ane pAradarzana ke paradarzanane sevanArAomAM je tattvamArganuM sevana che te doSarUpa nahi hovA chatAM tene doSarUpe jue che. ll9-1nA avataraNikA: koIpaNa darzanamAM rahelA daSTirAgavALA jIvo kevA matsaravALA hoya che te pUrvanA be zlokamAM batAvyuM. have, tevA dRSTirAgavALA jIvo paraspara anya daSTirAgavALA jIvo sAthe athaDAIne kaI rIte vinAza pAme che te batAve che - zloka : yathA''hatAni bhANDAni vinazyanti parasparam / tathA matsariNo'nyonyaM hI doSagrahaNAd hatAH / / 1 / / zlokArca - je pramANe paraspara aphaLAyelA bhAMDo bhAjano, vinAza pAme che te pramANe matsaravALA evA daSTirAgI jIvo doSanA grahaNathI=parapakSanA doSanA grahaNathI, paraspara haNAyelA vinAzane pAme che. ll11TI bhAvArtha - je pramANe che ke adhika bhAMDa=bhAjana paraspara athaDAya to vinAza pAme tema dRSTirAgavALA jIvo potapotAnA darzana pratye rAgavALA ane anya darzana pratye matsaravALA thaIne paradarzananA doSane grahaNa karavAmAM yatna karIne paraspara vAda-vivAda dvArA aphaDAya che ane potAnI mAnyatA ekAMtathI dUSita hovAne kAraNe anyanA vacanathI haNAya che ane pratipakSI paNa ekAMta mAnyatAvALo Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-11-12 hovAthI potAnI mAnyatAnI yukti ApI tenI mAnyatA haNe che. A rIte baMnne pakSonI mAnyatAo dRSTirAgavALI hovAthI ekAMtavAdano pakSapAta karIne paraspara aphaDAya che ane teonA vacananA baLathI te baMne mAnyatAo jarjarita thAya che, paNa koI satyapakSanuM sthApana thatuM nathI. 11 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke daSTirAgavALA jIvo paraspara vAda-vivAda karIne haNAya che. have dRSTirAgavALA jIvo tatvane jovAmAM kaI rIte mohAMdha che te batAve che - zloka : paraM patantaM pazyanti na tu svaM mohamohitAH / kurvantaH paradoSANAM grahaNaM bhavakAraNam / / 12 / / zlokArca - bhavanuM kAraNa evuM paradoSonuM grahaNa karatAM mohathI mohita evA dRSTirAgavALA jIvo pAta pAmatA evA parane jue che paraMtu svane jotA nathI. II1aaaa bhAvArtha - dRSTirAgavALA jIvo svamAnyatA pratye baddharAgavALA hoya che tethI temanI sAme svamAnyatAmAM baddharAgavALA pratipakSa mAnyatAvALA koI jIvo Ave tyAre te pratipakSI potAnI ekAMta mAnyatAno Agraha rAkhIne kaI rIte tattvane joI zakato nathI te dRSTirAgavALA jIvone dekhAya che. paraMtu para dvArA apAyelA doSo potAne kaI rIte prApta thAya che te mohathI mohita thaIne jotA nathI. AthI tattvane jovAne badale paranA doSonuM grahaNa pote karI rahyo che te bhavanuM kAraNa che ane tenAthI potAno vinAza thaze teno vicAra karyA vagara mohathI mohita thaIne yuktiyukta padArtho na jovA dvArA pote paNa vinAza tarapha jaI rahyA che te joI zakatA nathI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-12-13 Azaya e che ke koIpaNa jIvomAM koIpaNa doSa hoya to te doSane joI tenA pratye dveSa karavAthI potAnAmAM guNa to pragaTato nathI ja paraMtu potAno matsarI svabhAva ja daDha thAya che. AthI, zAstrakAro paramAM rahelA mokSamArgane anukULa guNa jovAmAM udyama karavAnuM kahe che ane mokSamArgamAM cAlanArA jIvamAM je anya doSo dekhAya che tenI upekSA karavAnuM kahe che. kvacit tenA hitanI ciMtAthI doSane joI tene kADhavAno ucita yatna thAya to te doSarUpa nathI paNa teonA te doSane joI matsarabhAva thAya to potAnI ja matsarI prakRtinI vRddhi thAya che. mATe paranA doSane jovAnI dRSTine zAstrakAroe bhavanuM kAraNa kahyuM che. Ama chatAM, dRSTirAgavALA jIvo potAnAthI bhinna mAnyatAvALA jIvo je mArgathI viraddha AcaraNa kare che tene jue che ane kahe che ke A lokonI AvI anucita pravRtti kaI rIte dharma banI zake? e pramANe loko AgaLa kahIne teone hIna batAve che. paraMtu pote pratipakSI evA anyonA doSone grahaNa karanArI kSudra dRSTivALA thaIne ane potAnI avicAraka dRSTirAganI dRSTine nahi jotAM mohathI mohita evA teo potAnI paranA doSa jovAnI pravRttithI potAno saMsAra vadhI rahyo che tenI ciMtA karatA nathI. A sarva daSTirAgano ja addabhuta vilAsa che. vizA avataraNikA : atyArasudhI daSTirAgathI dUSita jIvo kaIrIte Atmahita sAdhI zakatA tathI te batAvIne dRSTirAganA tyAgano upadeza Apyo. have, tattvanI prAptinA arthIe zuM karavuM joIe jethI AtmahitI prApti thAya te prakArano upadeza Ape che - zloka : yathA parasya pazyanti doSAn yadyAtmanastathA / saivAjarAmaratvAya rasasiddhistadA nRNAm / / 13 / / zlokArtha :je prakAre jIvo paranA doSo jue che te prakAre jo potAnA doSone Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SG yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-13 jue to manuSyone te ja svadoSanuM avalokna ja, ajarAmaratvanI siddhi mATe rasasiddhi che. II13mAM ja sarva seva-mAM "sA' zabda svadoSonA darzana arthe vaparAyelo che tethI napuMsakaliMgamAM joIe chatAM rasasiddhinI pradhAnatA batAvavA mATe "rasasiddhine anurUpa strIliMgamAM prayoga che. bhAvArtha - sAmAnyathI jIvone bAhya padArthone jovAnI dRSTi hoya che ane tevA jIvo koIka rIte yogamArgamAM pravRtti karatA hoya tyAre paNa bIjA jIvonI dekhAtI viparIta pravRttio joIne ke bIjA jIvonI viparIta manovRttio joIne "A jIvo A doSavALA che" ema sahaja rIte vicAre che. have, jo yogamArgamAM AvelA te jIvo je rIte paranA doSone jovA mATenI dRSTi dharAve che te ja dRSTithI potAnA AtmAmAM thatA mokSamArganI viruddha evA pramAdAdi doSone jovA mATe yatna kare to mokSamArgane choDIne atattva pratye potAnAmAM vartato. avicAraka rAga potAne dekhAya. ane pramAdane vaza pote ucita pravRtti na karatA hoya to te paNa potAne dekhAya. eTaluM ja nahi paNa potAnI mArgAnusArI buddhi hoya to teone dekhAya ke paramAM rahelA doSo mArA vinAzanuM kAraNa nathI paraMtu mArAmAM rahelA mArA doSo ja mArA vinAzanuM kAraNa che. mATe mane kyAMka atattvano rAga na rahe, sarva pravRttimAM tattvano ja rAga pravarte te rIte mAre mArA AtmAne niSpanna karavo joIe. ane mArI bhUmikAne anurUpa apramAda bhAvanI ucita AcaraNA karavI joIe. A rIte mArgAnusArI vicAraNA karIne jo teo potAnI bhUmikA anusAra zAstronuM adhyayana kare, AtmAne zAstranA bodhathI saMpanna kare ane potAnI bhUmikA anusAra zAstrAnusArI ucita kriyAo kare to potAno AtmA guNathI samRddha bane. Ama teonuM svadoSa darzana mokSanI prApti mATe rasasiddhi bane che. arthAt tAMbA upara rasasiddhi nAMkhavAthI jema tAMbu suvarNa bane che tema svadoSanA darzananA baLathI potAnA doSone kADhavA mATe teo udyama karavA mAMDe to uttarottara guNanI vRddhi dvArA te svadoSanuM darzana teo mATe mokSanuM kAraNa bane che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-13-14 ahIM vizeSa e che ke keTalAka jIvo potAne koIka vastuno rAga thAya, koI pratye irSyA thAya ke koIka prakAranI sAMsArika bhogonI manovRtti thAya to te joIne pote mAne che ke ame svadoSonuM darzana karIe chIe. pachI te svadoSonuM darzana karIne potAnAmAM ghaNA doSo che tema vicArIne jIvanamAM sAdhanA mATe utsAha vinAnA bane che. A prakAranuM svadoSonuM darzana kalyANanuM kAraNa banatuM nathI. paraMtu kalyANanA arthI jIve vivakapUrvaka vicAravuM joIe ke ApaNe vItarAga nathI ane jIva jyAM sudhI vItarAga na bane tyAM sudhI tenA AtmA para anAdinA rAgAdinA saMskAro paDyA ja che je nimittane pAmIne avazya jAgRta thAya che. mATe teTalA mAtrathI nirutsAhI thavuM joIe nahIM paraMtu vivekapUrvaka doSanivAraNanA upAyo sevavA joIe. AthI vivekI puruSe vivekapUrvaka potAne prApta thayelo bodha sthira karavA mATe ane navo navo bodha karavA mATe tathA potAnA bodhane anurUpa apramAdabhAvathI ucita dharma anuSThAnanI ArAdhanA karavA mATe udyama karavo joIe ane te udyamamAM koI pramAda thato hoya to te rUpa svadoSanuM darzana ka2vuM joIe. jethI te pramAda dUra thAya ane AtmahitanI pravRtti daDha bane. II13] avataraNikA : jeo paradoSa grahaNamAM pravRtta che tevA jIvone tattvanI prApti durlabha che te batAvavA arthe kahe che - zloka H 70 rAgadveSavinAbhUtaM sAmyaM tattvaM yaducyate / svazaMsinAM kva tat teSAM paradUSaNadAyinAm / / 14 / / zlokArthaH rAgadveSa vinA thanAruM je sAmya tattva kahevAya che te svaprazaMsA karanAra ane paradUSaNadAyI evA teone kyAMthI hoya ? arthAt hoya ale. 119811 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/sloka-14, 15-16 bhAvArtha: 71 yogamArgano prAraMbha sAmyabhAvathI thAya che ane A sAmya bhUmikAbhedathI taratamatAvALuM hoya che. Adya bhUmikAmAM tattvAtattvanA vibhAgane anukULa madhyasthabuddhipUrvaka tattvane anukULa yatna svarUpa sAmyabhAva che. ane te sAmyabhAvanA baLathI tattvanA arthI jIvo samakita pAme che tyAre parama madhyasthatApUrvaka tattvanA pakSapAtavALA bane che. je anaMtAnubadhI kaSAyanA vigamanathI thayeluM sAmya che. samakita pAmyA pachI jagatanA sarva bhAvo pratye sAmyabhAvane pragaTa karavA mATe munio je udyama kare che te vizeSa prakAranuM sAmya che. A sarva prakArano sAmyabhAva rAgadveSane bAjue mUkIne mAnasa vyApArarUpa jIvanA pariNAma svarUpa che. paradoSanA grahaNamAM ane potAnI prazaMsA karavAmAM ja je jIvo tatpara che tevA jIvomAM svapratyenA pakSapAtano rAga ane para pratye asahiSNutA rUpa dveSabhAvanI buddhi che. AvA jIvone rAgadveSa vinA thanAro sAmyano pariNAma kaI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahi. AthI ja Adya bhUmikAvALA apunarbaMdhaka jIvo paNa paradarzana pratyenA dveSa vagaranA thaIne tattvAtattvanA vibhAga mATe udyama karatA hoya tyAre teono mAnasa vyApAra svadarzananA rAga ane paradarzananA dveSanA sparza vagara madhyasthabhAvathI varte che. teo prAraMbhika bhUmikAnA sAmyabhAvamAM che. ane je jIvonI mArgAnusArI buddhi nathI teo tapa-saMyamanI kriyAo karatA hoya, bAhya kaThora AcAra pALatA hoya topaNa teo svanA AcAro pratye pakSapAtI thaIne potAne mahAna mAne che ane anyanA yatkiMcit doSa joIne paNa asAra mAne che tevA jIvone sAmyano saMbhava nathI. I // 14 // avataraNikA : pUrvamAM kahyuM ke rAga-dveSa vagara thanAruM 'sAmya' tattva kahevAya che. have, jagatanA padArtho pratye vartatA sAmyabhAva rUpa 'tattva' kevuM che te spaSTa karatAM kahe che - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zloka Hmaane'pmaane nindAyAM stutau vA loSThukAJcane / jIvite maraNe lAbhAlAbhe raMke maharddhike / / 15 / / zatrau mitre sukhe duHkhe, hRSIkArthe zubhAzubhe / sarvatrApi yadekatvaM tattvaM tad bhedyatAM param / / 16 / / (yugmam) zlokArtha : yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-15-16 -: mAnamAM ke apamAnamAM, stutimAM ke niMdAmAM, DhephAMmAM ke sonAmAM, jIvanamAM ke maraNamAM, lAbhamAM ke nukasAnamAM, raMkamAM ke rAjAmAM, zatrumAM ke mitramAM, sukhamAM ke duHkhamAM, indriyonA zubhAzubha viSayomAM, sarvatrapaNAmAM je ekatA=samAnatA, te tattva che, para=sAmyabhAvathI viruddha, bhedyatAne pAmo=atattvane pAmo. / / 15-16 / / bhAvArtha : AtmAnuM pAramArthika svarUpa jagatanA sarva bhAvo pratye sAmyabhAva svarUpa che ane sAmyabhAvamAM vartatA munio potAno koI Adara-satkAra kare ke potAne koI apamAnita kare, te baMne bhAvone avalaMbIne koI bhAva karatA nathI. paraMtu jagatanA bhAvo sAthe saMzleSano pariNAma ullasita na thAya te prakAre ja jinavacana anusAra AtmAnA bhAvone pravartAvavAmAM udyama kare che. ' AthI ja teone loko taraphathI mAna prApta thAya to te mAna sanmAnathI koI bhAva sparzato nathI tema apamAnamAM paNa koI bhAva sparzato nathI. vaLI koI temanI niMdA kare ke koI stuti kare baMnemAM koI bhAva sparzato nathI. AvA mahAtmAo pote dehathI pRthak che ane deha ke dehane upaSTabhaka bAhya padArtho potAne upaSTabhaka nathI tevuM jANanArA che tethI jinavacanane avalaMbIne sadA ucita pravRttimAM manane pravartAvanArA hoya che. tethI mATInuM DhekuM paDyuM hoya ke suvarNa paDyuM hoya baMnemAM teone koI vizeSatA dekhAtI nathI. vaLI, pote potAnA deha sAthe saMbaMdhavALA rahe ke dehanA viyogane pAme temAM paNa temane koI bhAva thato nathI ane AthI ja jIvana-maraNa pratye tulya vRttivALA teone Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-15-16, 17 93 jIvana jIvavAnI icchA nathI ane zArIrika viSama sthitimAM mRtyu thAya tevI paNa icchA nathI. vaLI, saMyamanI vRddhi mATe bhikSATana kare che tyAre iSTa evA AhAranA lAbha ke alAbha pratye paNa tulya vRttivALA thaIne lAbhamAM ratino anubhava karatA nathI ke alAbhamAM atino anubhava karatA nathI, paraMtu jinavacana anusAra AtmAnA bhAvone pragaTa karavAmAM ja yatna kare che. tethI teo pAse koI daridra vyakti dharma sAMbhaLavA Ave ke RddhimAna vyakti Ave tenA kRta paNa koI bheda paDato nathI paNa jIvanI yogyatA anusAra ucita upadeza Ape che. vaLI, AvA mahAtmA pratye paNa koI zatrubhAva to koI mitrabhAva dhAraNa kare che chatAM te mahAtmAnuM mana te baMne pratye samAna che. zArIrika sukha ke zArIrika duHkha paNa teone rati-atinA bhAvo karAvatA nathI paraMtu tulyavRttithI sukha-duHkhanuM vedana kare che. vaLI, jagatanA keTalAka azubha bhAvo indriyone upaghAta kare tevA hoya che ane keTalAka zubhabhAvo indriyone upakhaMbha kare tevA hoya che tevA padArthono indriyo sAthe anAyAse saMbaMdha thAya topaNa teonI cittavRtti koI bhAvo pratye pakSapAtavALI thatI nathI paraMtu sarvabhAvomAM ekapaNAnI cittanI vRtti varte che te ja teonuM mokSaprAptine anukULa tattva che. AnAthI para=mAnaapamAnAdi bhAvomAM samAnatAthI para, e atattva che tethI jeo paranA dUSaNa jonArA ane potAnI prazaMsA karanArA che teomAM sAmyabhAva rUpa tattva saMbhave nahi, ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. ahIM vizeSa e che ke prastuta be zlokamAM je sAmyabhAva batAvyo te sAmyabhAva asaMgabhAva tarapha janArA muniomAM varte che ane tevA munio zAstravacanathI bhAvita thaIne sadA yogamArgamAM dRDha yatna kare che. A dRDha yatnathI teono sAmyabhAva jIve che, uttarottara vRddhi pAme che ane aMte tevA munio kSapakazreNI mAMDI vItarAga bane che tyAre A sAmyabhAva jIvanI prakRtirUpe sthira thAya che. II15-16 avataraNikA: pUrvamAM munionA sAmyabhAvanuM svarUpa batAvyuM. have munio yoganA ATha aMgone sevanArA che. te yoganA ATha aMgo ane prastuta sAmyabhAva vacce paraspara kayA prakAranI vyApti che te spaSTa karavA arthe kahe che - Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-17 zloka : aSTAGgasyApi yogasya sArabhUtamidaM khalu / yato yamAdivyAso'smin sarvo'pyasyaiva hetave / / 17 / / zlokArca - ATha aMgavALA paNa yoganuM A pUrvamAM varNana karAyeluM sAmya, kharekhara sArabhUta che. je kAraNathI AmAM=sAmyabhAvamAM, yamAdi AThano vistAra che (ane) AnA ja hetu mATe sAmyabhAvanA ja hetu mATe, sarva paNa che=sarva evA yoganA aMgo che. I17nA bhAvArtha - munio mokSanA arthI che tethI mokSanA upAyabhUta yogamArgane seve che ane te yogamArga ATha aMgomAM vibhakta che. munio sva sva bhUmikA anusAra te yogAMgone seve che. te sarve yogAMgonA sevanamAM A sAmyabhAva ja sArabhUta che. AnAthI e phalita thAya che ke, munio sva sva bhUmikA anusAra yama, niyama Adi je je yogAMgone seve che te sarvanA sevanakAlamAM jeTalA jeTalA aMzamAM sAmyabhAvane sparze che teTalA teTalA aMzamAM ja teonA yoganA sevananuM sAphalya che; kema ke yoganI bAhya AcaraNA mAtrathI mokSa nathI paraMtu te te yoganA sevana dvArA tenA sArabhUta evA sAmyane pragaTa karavAnuM ja munionuM prayojana che. A ATheya yogAMgomAM sAmyabhAva sAra kema che temAM zlokanA uttarArdhathI yukti Ape che. je kAraNathI sAmyabhAvamAM ja yamAdino vistAra che. AnAthI e phalita thAya ke jema jema munimAM sAmyabhAva prakarSavALo thato jAya tema tema teo vaDe sevAyelA yamAdi yogAMgo viziSTa-viziSTatara bane che ane jema jema sAmyabhAva nyUna tema tema temanA yamAdi paNa nimna kakSAnA rahe che. tethI ja sAmyabhAvamAM ja yamAdino vistAra che arthAt sAmyabhAvanI vRddhimAM ja yamAdi aMgonI vRddhi che. vaLI, munio je yamAdi sevana kare che te sarva sAmyabhAvanA hetuthI ja seve Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-17-18 * 75 che; kema ke munio jANe che ke asaMgabhAva e jIvano pariNAma che ane A asaMgabhAvamAM rahelo AtmA ja karma bAMdhato nathI. saMgano bhAva e AtmAno vikRta bhAva che ane tenAthI jIva karma bAMdhI saMsAranI viDaMbaNA pAme che. tethI asaMgabhAvanA arthI evA munio vicAre che ke mAtra vicAro ke vikalpo karavAthI asaMgabhAva phuraNa thato nathI paraMtu AtmAe tenA upAyabhUta manavacana-kAyAnI pravRtti karavI joIe. A kAraNathI munio asaMgabhAvane ullasita karavAmAM bIjabhUta evA sAmyapariNAmane lakSya karIne tenA upAyarUpe yama, niyama AdinuM sevana kare che. A rIte yamAdi sarvanA sevananuM prayojana sAmyabhAva ja che. mATe aSTAMgayogano sArabhUta evo jIvano pariNAma sAmyabhAva ja che, anya nahi. I1LA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke sAganA hetu mATe ja yoganA ATha aMgo che. tene ja daSTAMta dvArA spaSTa kare che - zloka : kriyate dadhisArAya dadhimantho yathA kila / tathaiva sAmyasArAya yogAbhyAso yamAdikaH / / 18 / / zlokArca - je pramANe kharekhara dahIMnA sAra evA mAkhaNa mATe dahIMnuM maMthana karAya che te pramANe sAmyabhAvanA sAra mATe arthAt viziSTa koTinA sAya mATe yamAdi yogano abhyAsa karAya che. I18II bhAvArtha : jema dahIMnA sAra evA mAkhaNanA arthI saMsArI jIvo dahIMnuM maMthana karIne mAkhaNa prApta kare che tema sarvabhAvo pratye sAmyabhAvane dhAraNa karanArA yogIo paNa sAmyanA sArabhUta evI vizeSa nirlepa pariNati mATe yamAdi yogano abhyAsa kare che. tethI jema dahIMnA maMthanathI sAraMbhUta mAkhaNa pRthaka prApta thAya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAvabloka-18-19 che tema yamAdika yoganA abhyAsathI prathama bhUmikAnA sAmyabhAvane dhAraNa karanArA yogIo paNa vizeSa prakAranA nirlepabhAva svarUpa sAmyabhAva prApta kare che mATe sAmyanA hetu arthe ja sarva yamAdinuM sevana che. ll18 avataraNikA - kevalajJAnanA arthI jIve sarva anuSThAna sevatI vakhate sAmyamAM ja apramAda karavo joIe te batAvavA arthe kahe che - zloka : adya kalye'pi kaivalyaM sAmyenAnena nAnyathA / pramAdaH kSaNamapyatra tataH kartuM na sAmpratam / / 19 / / zlokArca - Aje ke kAle paNa A sAmyathI ja kevalya che, anyathA nahi. te kAraNathI AmAM sAmyabhAvamAM,kSaNa paNa pramAda kara sAmata nathI yukta nathI. II19ll bhAvArtha : saMsArano uccheda yoganirodhathI thAya che ane kevalajJAnanI prApti vagara yoganirodha saMbhavita nathI. mATe saMsAranA ucchedanA arthIe kevalajJAna ja prApta karavuM joIe ane kevalajJAna Aje thAya ke kAle thAya arthAtuM game te kSaNe ke game te bhavamAM thAya paNa pUrvamAM varNana karAyelA sAmyabhAvane choDIne kevalajJAnanI prApti thavAnI nathI. tethI kevalajJAnanA arthI evA mahAtmAe sAmyabhAvamAM kSaNa paNa pramAda karavo joIe nahi arthAt mAtra sadanuSThAnanA sevanathI saMtoSa mAnavo joIe nahi paNa sarva sadanuSThAna sAmyabhAvanI niSpattinuM kAraNa bane te prakAranA mAnasa vyApAra pUrvaka sevavA joIe. vastutaH sadanuSThAna karatI vakhate bolAtAM sUtromAM nAnuM paNa sUtra sAmyabhAvanI niSpattinuM kAraNa bane tevo yatna karavo joIe. jema "logassa sUtra"nuM uccAraNa karatAM smaraNa karavuM joIe ke huM sAmyabhAvanI parAkASThAe pahoMcelA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-19-20 wuwu tIrthaMkaronA nAmanuM smaraNa karuM chuM ane temanA nAmasmaraNanuM avalaMbana laIne tIrthaMkaranI jema sAmyabhAvanI zaktino saMcaya thAya te prakA2nA aMtaraMga vIryanA vyApArathI sUtra-arthamAM upayoga rAkhIne yatna karIza to 'logassa sUtra'nuM uccAraNa ja sAmyabhAvanI prAptinuM kAraNa banaze ane aMte kevalajJAnanuM kAraNa banaze. A rIte sarva anuSThAnamAM udyama karavo joIe. paraMtu mAtra te te kriyAo ke te te sUtro bolIne saMtoSa mAnavo joIe nahi e prakArano prastuta zlokano dhvani che. II19lA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke kevalajJAnanA arthIe sAmyabhAvatI niSpattimAM kSaNa paNa pramAda karavo yukta nathI. tene ja dRDha karavA arthe kahe che - zloka H kiM buddhena kimIzena kiM dhAtrA kimu viSNunA / kiM jinendreNa rAgAdyairyadi svaM kaluSaM manaH ? / / 20 / / zlokArtha : buddha vaDe zuM ?=buddhanI upAsanAthI zuM ? IzvarathI zuM ?=IzvaranI upAsanAthI zuM ? dhAtrAnI upAsanAthI zuM ? viSNunI upAsanAthI zuM ke jinendranI upAsanAthI zuM ? jo rAga Adi vaDe potAnuM mana kluSita hoya ! II20II bhAvArtha: dharmanA kSetramAM keTalAka upAsako buddha bhagavAnanI upAsanA kare che to keTalAka upAsako Izvara tattvanI upAsanA kare che to keTalAka upAsako jagatanA vidhAtAnI, to koI viSNunI, to koI jinendranI=tIrthaMkaronI upAsanA kare che. paraMtu A sarva upAsakonuM citta jo rAgAdinI AkuLatAno tyAga kare nahi ke vItarAgabhAvane abhimukha yatnavALuM thAya nahIM. ane potAnA iSTa devanI pUjA-stuti-bhakti karatA hoya to te sarva kRtyothI paNa teonuM koI kalyANa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-20-21 thatuM nathI. AthI ja koI popaTanI jema 'logassa sUtra' bolI jAya tenAthI koI nirjarAnI prApti thatI nathI ke tIrthaMkaranI bhakti thatI nathI paraMtu tIrthaMkaronA guNonA smaraNapUrvaka teonA nAmanA kIrtanathI temanA guNone abhimukha javAmAM pratibaMdhaka evA rAgAdithI anAkula citta vartatuM hoya to ja jinendranI upAsanA thAya che. A rIte te te darzanamAM rahelA yogIo paNa rAgAdithI anAkula thaIne sAmyabhAva tarapha citta jAya te rIte buddhAdinI upAsanA karatA hoya to teonuM kalyANa thAya paraMtu sva sva darzananA AgrahathI rAgAdithI Akula cittavALA evA teo buddhanuM nAmasmaraNa kare ke jinanuM nAmasmaraNa kare topaNa koI prayojananI siddhi thatI nathI. // 20 // avataraNikA : pUrvazlokamAM batAvyuM ke sAmyabhAvane anukULa cittathI buddhAdinI upAsanA thAya to ja upAsakanuM kalyANa thAya che, anyathA nahi. have bAhya kaThora AcaraNAthI paNa sAmyabhAva pragaTa na thAya to te sarva AcaraNA viphala che tema batAve che zloka H kiM nAgnyena sitai raktaiH kiM paTaiH kiM jaTAbharaiH / kiM muNDamuNDanenApi sAmyaM sarvatra no yadi ? / / 21 / / zlokArtha H jo sarvatra sAmya nathI to nagnatAthI zuM ? vaLI zveta ke rakta evAM vastrothI zuM ? jaTA dhAraNa karavAthI zuM ? mastakanA muMDana vaDe paNa zuM ? // 21 // bhAvArtha: TiMgabara sAdhuo aparigrahI thavA mATe sarvathA vastrono tyAga karIne nagna phare che. zvetAMbara sAdhuo zveta vastra dhAraNa kare che. to keTalAka bhikSuo rakta vastra dhAraNa kare che. to keTalAka saMnyAsIo saMyamanI abhivyakti rUpe Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-21-22 jaTA dhAraNa kare che to jaina sAdhuo Adi mastakanuM muMDana kare che. paraMtu A sarva kaSTamaya AcaraNAo paNa jo sAmyabhAvanuM kAraNa na bane to vyartha che. rA AnAthI e phalita thAya che ke sAmyabhAva na hoya to upAsyanI upAsanA paNa vyartha che tema sAmyabhAvanI prAptinuM kAraNa na bane to te te darzanane anusAra bAhya kaThora AcaraNA paNa vyartha che. II21 avataraNikA : jema bAhya kaThora AcaraNA parNa sAmyabhAvanuM kAraNa na bane to vyartha che tema vrato, vratonA AcAro ke dhyAnAdi pravRtti paNa sAmyabhAvanuM kAraNa na bane to vyartha che. te batAvavA kahe che - zloka H kiM vrataiH kiM vratAcAraiH kiM tapobhirjapaizca kim / idhyAne tni tathA dhyeyerna citta vi mAsvaram? / / 22 / / zlokArtha H vratothI zuM ? vratonA AcArothI zuM ? tapa vaDe zuM ? ane japa vaDe paNa zuM ? dhyAna vaDe zuM ? ane te prakAranA dhyeya vaDe paNa zuM ?=A AcAro dvArA mAre kevalajJAna prApta karavuM che ityAdi dhyeya vaDe paNa zuM ? jo citta bhAvara na hoya arthAt jo citta sAmyabhAvane pragaTa na karatuM hoya. II22 bhAvArtha: yoganA arthI, kevalajJAnanA arthI ke mokSanA arthI mahAtmAo mokSanA upAyarUpe A vrato che ke A vratonA AcAra che ke A tapAdi che ke A japAdi kriyAo che tema mAne che. ane te te tapa-japAdi kriyAo kare che. vaLI, te te kriyAo dvArA te te prakAranuM dhyeya paNa nakkI kare che arthAt A vratonA pAlana dvArA mAre mokSamAM javuM che, kevalajJAna prApta karavuM che vagere dhyeya paNa nakkI kare che chatAM jo teonuM citta mokSane anukULa evA te te Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-22-23 bhAvone prakAzita kare tevuM bhAsvara na hoya to te vratonI AcaraNA vagere paNa niSphaLa che. AnAthI e phalita thAya ke samabhAvane anukULa cittane pravartAvI uttarottara sAmyabhAvane sparze tevuM banAvavAmAM Ave to te sarva AcaraNA phaladAyI che. anyathA te sarva pravRttio niSphaLa che. Ano artha e ke jeo mokSane potAnuM dhyeya banAve teo mokSamAM je prakAranA jIvanA pariNAmo che tene abhimukha citta gamana thAya te rIte vratAdinI AcaraNA kare ke japAdi kare ke paramAtmAnuM dhyAna kare to avazya uttarottara sAmyabhAvanI niSpatti dvArA te vratAdi AcaraNAo mokSanuM kAraNa bane che. anyathA dhyeya mAtra vicAraNA rUpe rahe che, kRtya kRtyarUpe thAya che ane citta tene anurUpa koI bhAvane karyA vagara yathA tathA pravarte che. kadAca citta koI dhyAnamAM ekAgra hoya topaNa te citta rAgAdinA ucchedane anukULa pravartatuM na hoya to te dhyAna paNa niSphaLa che. mATe sarvakriyAono sAra sAmyabhAva che ane sAmyabhAvanI vRddhi arthe ja sarva vratAdi AcAro che.||2|| avataraNikA : vaLI, duSTa Indriyo parano saMyama, svAdhyAya AdinI kriyA ke gurune saMpUrNa samarpaNa paNa sAmyabhAvanI prApti vinA vyartha che te batAvavA arthe kahe che - zloka H kiM kliSTendriyarodhena kiM sadA paThanAdibhiH / kiM sarvasvapradAnena tattvaM nonmIlitaM yadi ? / / 23 / / zlokArtha : kliSTa evI IndriyanA rodhathI zuM ? sadA paThanAdi kriyAthI zuM ? sarvasvAdAnathI zuM ?=gurune saMpUrNa samarpaNathI zuM ? jo tattva=sAmyabhAva rUpa tattva, ummilita na thAya=te te kriyAothI pragaTa na thAya. I[23]I Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-23 bhAvArtha: munio cittane tattvathI bhAvita karIne amuka bhUmikAnA zAMtarasane vahana karanArA hoya che ane te zAMtarasavALuM citta je bhUmikAnA anuSThAnane ucita hoya te bhUmikAnA anuSThAnanuM sevana karIne muni viziSTa-viziSTatara sAmyabhAvane pragaTa kare che ane tevA muni jANe che ke indriyo para saMyama na rAkhavAmAM Ave to A indriyo potapotAnA viSaya sAthe saMparka pAmI te te prakAranA rAgAdi bhAvonI ja vRddhi ka2ze. tethI sva bhUmikA anusAra je prakAre indriyono saMyama zakya hoya te prakAre klezane karanArI evI indriyono rodha kare che ane tenA dvArA uttarottara sAmyabhAvane pAmIne te indriyane te prakAre viSayothI vimukha kare che. A rIte vimukha karAyelI indriyone pachI viSayonI sanmukha laI javAmAM Ave topaNa te viSayo sAthe saMzleSane pAmatI nathI. jema mAMsAha2nA tyAgathI bhAvita mativALA jIvone mAMsAhAra darzanathI paNa mAMsa khAvAno pariNAma thato nathI. vaLI, jeo te prakAranA bodhane pAmyA nathI ane cittamAM viSayo pratyenuM AkarSaNa paDeluM che, citta sAmyabhAvane abhimukha thatuM nathI ane dRDha yatnathI kliSTa evI indriyono rodha kare che to te rodhathI tatkAla viSayo sAthe indriyono saMparka nahi hovAthI indriyakRta rAgAdi bhAvo thatA nathI topaNa indriyonI viSayo viSayaka utsukatA paNa jatI nathI. tethI teonI kliSTa indriyono rodha niSphaLa che. . 81 A kAraNathI ja vivekI zrAvako je bhUmikAnI potAnI cittanI upazAMtatA hoya te bhUmikAne anurUpa viSayono tyAga karIne cittane viSayothI vimukha rAkhe che ane je bhUmikAnuM citta upazAMta nathI te bhUmikAnA viSayo kyAreka utthita thAya ane yogamArganI pravRttimAM vyAghAtaka bane tema jaNAya to bhoga bhogavIne paNa te vRttine zAMta kare che. ane sva sva bhUmikA anusAra uttarottaranA indriyanA saMyama mATe udyama kare che. A rIte krame karIne indriyanA rodha dvArA sAmyabhAvanI vRddhi prApta kare che. vaLI, jeonI indriyo ucita sAmyabhAvane abhimukha thaI nathI tevA jIvo Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-23-24 zAstranuM paThana kare, zAstronA arthano bodha kare to te sarva bodhathI paNa parigrahanI ja vRddhi thAya che; kema ke jema saMsArI jIvo mATe dhanAdi abhimAna mATe thAya che arthAt "hu dhanavAna chuM" te prakAranA abhimAnane mATe thAya che tema teonI paThanAdi kriyAthI paNa "huM vidvAna chuM" "huM tattvane jANuM chuM" te prakAranuM abhimAna mAtra thAya che, paraMtu paThanAdijanya sAmyabhAva pragaTa thato nathI. mATe teonI paThanAdi kriyA paNa vyartha che. k vaLI, keTalAka jIvo saMyama grahaNa karIne gurune sarvasvanuM pradAna kare che ane guru kahe te prakAranA bAhya AcAra paNa kare che paraMtu sAmyabhAvane abhimukha thayA nathI ane gurusamarpaNa dvArA sAmyabhAvane anukULa koI yatna karatA nathI teonuM gurune karAyeluM sarvasvanuM pradAna paNa kalyANanuM kAraNa nathI. tethI saMyamanI sarva pravRttiomAM sAmyabhAvane lakSya karIne tene anurUpa je prakAranA kaSAyonuM vigamana thayuM hoya tene dhyAnamAM rAkhIne uttarottaranI bhUmikAnA sAmyane anukUla sarva ucita pravRtti karavI joIe e prakArano prastuta zlokano uddeza che. II23 avataraNikA : vaLI, saMyamanAM vastro ke parvatithinI ArAdhanA Adi paNa sAmyabhAvanA pariNAma vinA vyartha che te batAvavA arthe kahe che zloka H - nAJcalo mukhavastraM na na rAkA na caturdazI / na zrAddhAdipratiSThA vA tattvaM kintvamalaM manaH / / 24 / / zlokArtha H aMcala tattva nathI, mukhavastra tattva nathI, pUnamanI ArAdhanA tattva nathI, caturdazInI ArAdhanA tattva nathI, zrAvako AdimAM pratiSThA tattva nathI. paraMtu nirmala mana=sAmyabhAvathI zAMta thayeluM mana, ja tattva che. / / 24 / / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-24-25 bhAvArtha - je mahAtmAo saMyama grahaNa karIne jIrNa vastra dhAraNa kare che teono bAhya tyAga paNa mokSane anukULa jIvanI pariNati rUpa tattva nathI. vaLI, jeo vacana prayoga karatI vakhate mukha AgaLa vastra rAkhIne yatanApUrvaka bole che Ama chatAM citta sAmyabhAvane abhimukha nathI to teonuM mukhanuM vastra paNa tattva nathI. vaLI, keTalAka pUnamanA divase vizeSa tapAdi kare che ke caturdazInA divase vizeSa tapAdi kare che te pravRttithI paNa jo citta sAmyabhAva tarapha na jatuM hoya to te pravRtti mokSanuM kAraNa nathI. vaLI, koI sAdhue tattvamArgano upadeza ApIne zrAvaka AdimAM pratiSThA prApta karI hoya paraMtu temanuM citta zAMtarasamAM jatuM na hoya to te zrAddhAdimAM prApta karelI pratiSThA paNa mokSanuM kAraNa nathI. paraMtu saMsArabhAvathI parAkSukha ane vItarAgabhAvane abhimukha jatuM evuM nirmala citta ja tattva che=mokSaprAptino upAya che. rajA avataraNikA: mokSamArga pratye aMtaraMga sAthabhAva vinA bAhyatyAga nirarthaka che te daSTAMtathI spaSTa kare che - zloka : dRSTvA zrIgautama buddhastripaJcazatatApasaiH / bharatapramukhairvApi kva kRto bAhyakugrahaH? / / 25 / / zlokArca - gautama svAmIne joIne bodha pAmelA paMdaraso tApaso vaDe ane bharatAdi vagere vaDe paNa bAhya tyAgarUpa kutsita Agraha kyAM karAyo ? arthAt aMtaraMga pariNAma nirapekSa mAtra bAhya AcaraNA pratyeno kusita Agraha kyAM karAyo ? ripaII bhAvArtha :aMtaraMga sAmya pariNati vinA bAhya sarva kriyAo niSphaLa che te dagaMta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-25-20 dvArA batAve che. gautamasvAmIne joI bodha pAmelA paMdaraso tApasoe gautamasvAmI pAse saMyama grahaNa karI, bAhya koI vizeSa AcaraNA vagara aMtaraMga sAmyabhAvanA phalathI sattvanA prakarSavALA thayelA evA te paMdaraso tApaso kevalajJAnane pAmyA. AnAthI e phalita thAya che ke pariNAmane gauNa karIne mAtra bAhya kaThora jIvana jIvavAno kugraha te mahAtmAoe karyo nahi paraMtu gautamasvAmInA vacanathI pratibodha pAmelA te mahAtmAoe aMtaraMga asaMgabhAvane anukULa mahA udyama karIne kevalajJAnanI prApti karI. vaLI, bharata cakravartI vagere mahAtmAoe paNa arIsAbhuvanamAM kevalajJAna prApta karyuM te vakhate pariNAma nirapekSa bAhya tyAganI AcaraNAono Agraha kyAM karyo? arthAt te Agrahane choDIne svabhUmikA anusAra aMtaraMga sAmyabhAvano udyama karyo to kevalajJAnanI prApti thaI. mATe mohanA nAza mATe aMtaraMga sAmyabhAvano udyama ja jarUrI che. bAhya AcaraNA to jIvone sAmyabhAvanA prakarSamAM upaSTabhaka hovAthI ja saphala che. jo te bAhya AcaraNA sAmyabhAvanI vRddhimAM upaSTabhaka na bane to kaSTamaya sarva AcaraNA vyartha che. pA. avataraNikA : sAmyabhAva mokSa pratye balavAna yoga che te anya daSTAMtothI batAvatAM kahe che - zloka - dRDhaprahArivIreNa cilAtIputrayoginA / ilAputrAdibhizcaiva sevito yoga uttamaH / / 26 / / zlokArca - dauhArI evA vIra vaDe, cilAtIputra evA yogIvaDe ane IlAdi vaDe uttama yoga sevAyo. IslI bhAvArtha :daDhaprahArIe pUrvamAM ghaNAM pApo karelAM ane saMyama grahaNa karyA pachI pratijJA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-26-27 85 karelI ke "mArA pApanuM smaraNa thaze to AhArano tyAga karIza." A prakAranI dRDha pratijJA karI te mahAtmA sadA aMtaraMga sAmyabhAvamAM udyama karIne kvalajJAnane pAmyA. tethI phalita thAya che ke teone mAtra bAhya AcaraNAthI nahi paNa sAmyabhAvarUpa uttamayoganA baLathI kevalajJAna prApta thayuM che. te ja rIte cilAtIputra paNa pApapravRtti karanArA hatA ane munine joIne saMvegano pariNAma thayo ane muninA mukhamAMthI nIkaLelA "upazama-vivekasaMvega"rUpa traNa zabdone avalaMbIne sAmyabhAvamAM udyama karIne svarge gayA. A rIte cilAtIputra dvArA paNa aMtaraMga sAmyabhAva rUpa uttama yoga sevAyo ane kalyANanI prApti thaI. vaLI, IlAputrAdi vaDe paNa sAmyabhAvanA baLathI ja kevalajJAna prApta karAyuM. AnAthI e phalita thAya che ke mokSanA arthIe sAmyabhAvane pradhAna karIne sarva ucita pravRtti karavI joIe ane sAmyabhAvanI upekSA karIne mAtra bAhya AcAramAM ja rata rahevAthI kalyANanI prApti thatI nathI. II2cchA avataraNikA H A rIte sAmyanuM mAhAtmya batAvIne sAmya mATe sarva udyama karavo joIe te batAvavA kahe che zloka H yena kena prakAreNa devatArAdhanAdinA / cittaM candrojjvalaM kAryaM kimanyairgrahakugrahaiH ? / / 27 / / zlokArtha H je koI prakArathI devatAnI ArAdhanA Adi dvArA citta caMdra jevuM ujvala karavuM joIe. anya AgrahanA kugraha vaDe zuM ?=sAmya nirapekSa evI te te bAhya AcaraNA pratyenA Agraha rUpa kugraha vaDe zuM ? [27]] bhAvArtha: mokSaprAptino upAya sAmyabhAva che ane te sAmyabhAva mAtra mananA vikalpo Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ g yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka 27 ka2vAthI ullasita thato nathI paraMtu sAmyabhAvanA pratibaMdhaka je je prakA2nA kASAyika bhAvo cittamAM vidyamAna che te te bhAvone dUra karavAmAM prabala nimittabhUta evA devatA ArAdhanA Adi je koI upAyo svabhUmikA anusAra nirNita thAya te upAyonA AlaMbananA baLathI sAmyabhAvanI vRddhi dvArA cittane caMdra jevuM ujjvala karavuM joIe. zrAvakanuM citta sarva bhogAdino tyAga karI muninI jema traNa guptimAM udyama karavA dvArA sAmyabhAvanI vRddhi karavA samartha nathI paraMtu uttama bhogasAmragI pratye pakSapAtavALuM che. Ama chatAM te bhogasAmragI karatAM paNa vItarAganA guNo pratye adhika pakSapAtavALuM che tethI vivekI zrAvaka "A uttama sAmagrI dvArA bhagavAnanI bhakti karIne vItarAga pratyeno mAro rAgabhAva atizayita karuM" evA dRDha saMkalpathI uttama sAmagrI dvArA prabhunI bhakti kare che tyAre te uttama sAmagrI bhagavAnanI bhaktimAM ja saphaLa che tevuM nirmala citta varte che ane tenA baLathI ja vItarAga pratyeno rAgabhAva vRddhi pAme che. A rIte zrAvaka mATe te prakAranI devatAnI ArAdhanAthI ja cittanI nirmalatA prApta thAya tema che. AnA badale jo te zrAvaka vicAryA vinA mAtra bAhya tyAganA AgrahathI saMyama grahaNa kare ane saMyama dvArA traNa guptinA sAmrAjyane prApta karI sAmyabhAvane prApta karI zake nahi to bhagavAnanI bhakti dvArA je sAmyabhAva prApta thavAno hato tenAthI paNa te vaMcita thAya che. tethI tevA avicAraka AgraharUpa kugraha vaDe zuM ? vaLI, je zrAvakanuM citta zrAvakAcAranuM pAlana karIne ati saMvarabhAvane pAmeluM che ane sarvavirati grahaNa karI traNa guptinA baLathI vItarAga pratye utkaTa rAga karI zake tema hovA chatAM, sarvavirati svIkAravAnuM choDI mAtra dravyastavano Agraha rAkhe to te paNa tenA mATe ucita nathI. mATe je jIvanI je bhUmikA che te bhUmikA anusAra devatAnI ArAdhanA, sadgurunI ArAdhanA, bhagavAnanA vacananI ArAdhanA vigere dvArA citta asaMgabhAvanA rAganA prakarSavALuM bane te prakAre udyama karavo joIe. anya bAhya AcaraNA pratye Agraha rAkhavo ucita nathI. II27mA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-28 avataraNikA : atyAra sudhI aneka dRSTikoNathI sAmyabhAvathI vAsita mata mokSanuM kAraNa che te batAvyuM. have, tenI prApti mATe zuM karavuM joIe te batAve che. - zloka H tathA cintyaM tathA vAcyaM ceSTitavyaM tathA tathA / malImasaM mano'tyarthaM yathA nirmalatAM vrajet / / 28 / / 37 zlokArtha H te pramANe ciMtavana karavuM joIe, te pramANe bolavuM joIe ane te te prakAre kAyAnI ceSTA karavI joIe je prakAre malImasa evuM mana=rAgAdi bhAvothI malina evuM mana, nirmalatA tarapha jAya. II28II bhAvArtha: vItarAgatAnI prApti pUrve AtmAmAM bAhya padArthono saMga karIne iSTa padArtha pratye rAga, aniSTa padArtha pratye dveSa ane nirzaka padArtha pratye upekSAno pariNAma vidyamAna che ane saMsArI jIvo svakalpita te te padArthomAM iSTaaniSTa ane upekSAnI buddhi karIne cittane malina kare che. AvA jIvane kAMIka nimitta pAmIne bodha thAya ke AtmA mATe rAgAdithI anAkula evo AtmAno bhAva iSTa che, rAgAdithI Akula evo AtmAno bhAva aniSTa che ane jagatavartI padArtho AtmAne iSTa paNa nathI ane aniSTa paNa nathI paNa svakalpanAthI ja te iSTa-aniSTa bane che, paramArthathI AtmA mATe upekSaNIya che. Avo nirNaya thayA pachI je mahAtmA potAnAmAM vartatA rAgabhAvane AtmAnA vItarAgabhAvone anukUla pravartAvavAno, dveSabhAvane vItarAgabhAvathI viruddha pramAdamAM pravartAvavAno ane anya padArtho pratye upekSA karavAno saMkalpa karIne potAnI bhUmikA anusAra te prakAre manathI ciMtavana kare, vacanathI sarva ucita vacanaprayoga kare ane je je prakAranI potAnI zaktino saMcaya thayo hoya te te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-28-29 prakAre ucita ceSTAo karIne rAgAdibhAvothI malina evA potAnA manane vItarAganI bhakti vageremAM pravartAvavA dvArA atyaMta nirmala kare te pravRtti ja tenA mATe kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. ahIM vizeSa e che ke ciMtavanamAM tathA-te prakAranuM, ciMtavana kahyuM, bolavAmAM tathAte prakAranuM, bolavAnuM kahyuM ane ceSTAmAM tathA tathA=te te prakAranI, ceSTA kahI tethI e phalita thAya che ke kAyikAdi bAhya kRtyo potAnI je bhUmikA hoya te te prakAre karavI joIe. te batAvavA mATe "ceSTitavyaM tathA tathA" tema kahyuM. ane te sarva pravRttikAlamAM mAnasavyApAra ane vacanaprayoga to te prakAre ka2vo joIe je prakAre mana nirmalatA tarapha jAya. II28 // avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke cittane sAmyabhAvathI vAsita karavA mATe tene upakhaMbhaka evA mana-vacana-kAyAnA yogo pravartAvavA joIe. tyAM prazna thAya ke vicAraka jIva paNa potAnI kAyika ke vAcika ceSTA para niyamana lAvI zake che paraMtu mana to prAyaH niyaMtraNa nIce AvatuM nathI, eTaluM ja nahi kAyika ane vAcika ceSTAne paNa vila karIne anartha karanAruM bane che. tethI caMcala evA cittane kaI rIte vaza karI zakAya ? te batAvavA arthe kahe che . zloka H caJcalasyAsya cittasya sadaivotpathacAriNaH / 35yogapare: sTeya yonimiryonAMlimiH / / 1 / / zlokArtha H (cittane yogamArgamAM pravartAvavA arthe) yoganI kAMkSAvALA evA yogIoe sadA ja utpathacArI caMcala evA A cittanA upayoga para=lakSyane anurUpa cittane pravartAvavA mATenA upayogamAM tatpara, rahevuM joIe. II29 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAvabloka-29 bhAvArtha dravyacitta pudgalAtmaka che ane bhAvacitta matijJAnanA upayoga rU5 che. ane AtmAmAM anAdinA mohanA saMskArothI vAsita evo matijJAnano pariNAma vartI rahyo che. A mohanA saMskArothI saMsArI jIvono AtmA sadA vAsita che ane te vAsanAnA nimittane pAmIne saMsArI jIvo koI ne koI viSayane abhimukha thAya che. ane saMsArI jIvonA Abhimukhya bhAvarUpa nimittane pAmIne pugalAtmaka dravyacitta te te bhAvarUpe pariNamana pAme che ane te dravyacittanA pariNAmanA baLathI te vakhatano mohathI yukta evo mAnasavyApAra varte che. vaLI, saMsArI jIvo cittane bAhya padArthomAM pravartAvavA mATe atyaMta abhyAsavALA che tethI anAyAse temanuM citta te te bhAvane abhimukha thaIne te te vicArarUpe pravarte che. bIjI bAju, jIvane yogamArgano koI abhyAsa nathI ane yogamArganA saMskAronuM AtmAmAM AdhAna paNa thayuM nathI tethI citta sahajabhAve yogamArgamAM pravartatuM nathI. Ama chatAM jIvamAM karmanI malinatA dUra thAya tyAre kAMIka viveka cakSu pragaTe che ane te vakhate anAdinA mohanA saMskAronuM pracura dabANa hovA chatAM tene dUra karIne yogamArgane sevavA abhimukha bhAva thAya che. ane A bhAva paNa upadeza Adi nimittathI ane te prakAranA manovyApArathI jIvamAM utpanna thayelo pariNAma che ane te pariNAmathI prerAIne jIva yogamArganI pravRtti karavA tatpara bane che. Ama chatAM upadezanA nimittanuM satata sAMnnidhya nahi hovAthI ane mArgAnusArI sUkSma bodha thayelo nahIM hovAthI te ArAdhaka jIvanuM citta yogamArganI bAhya pravRtti karavA tatpara thAya che chatAM tenuM citta te te kriyA dvArA sAdhyane abhimukha pravartatuM nathI tethI ArAdhaka jIva kAyAthI sadanuSThAna seve, vacanathI te prakAranA sUtra bole topaNa mana to anAdinA saMskAra nIce yathA tathA pravarte che tethI tenI yogamArganI pravRtti niSphaLa prAyaH bane che. uparokta paristhiti hovAthI graMthakArazrI kahe che ke yoganA kAMkSI evA yogIoe "mAre mArA AtmAmAM mokSano sAdhaka evo yoga niSpanna karavo che" Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-29-30 e prakAre sadA upayoga para=upayogamAM tatpara thaIne, rahevuM joIe. arthAt koIpaNa kriyAnA prAraMbha pUrve ja AtmAne upayoga dvArA bhAvita karavo joIe ke A sadanuSThAna dvArA huM jo mArA cittane lakSyane anurUpa pravartAvIza to mArAmAM yoga niSpanna thaze ane anAdinA saMsAranA saMskAro kSINa kSINatara thaze ane tenAthI mArI kalyANanI paraMparA thaze ane jo huM aMtaraMga sAvadhAnIpUrvaka yatna nahi karuM to mArI A yogamArganI kriyA paNa anAdinA saMskAra nIce pravartatA mana dvArA niSphaLa jaze; kema ke AtmA haMmezAM yogamArgathI viparIta evA utpathamAM cAlavAnA saMskAravALo che ane te saMskArathI prerAIne te bhAvone abhimukha thaze to tenuM dravyacitta te bhAvanI sAthe joDAIne bhAvo karavAne abhimukha caMcala svabhAvavALuM che. mATe tevA caMcala cittane pravartAvavAne abhimukha mAro aMtaraMga udyama na thAya ane sevAtA anuSThAnanI maryAdAne anurUpa aMtaraMga udyama thAya te prakAranA upayogavALA thaIne yogIoe sarva pravRtti karavI joIe jethI kAyika ane vAcika ceSTAne upakhaMbha kare tevuM citta pravarte; jenA baLathI mana-vacana-kAyAnA traNe yogo aMtaraMga evA AtmAmAM sAmyabhAvanA saMskArone daDha kare jethI matijJAnanA upayogarUpa mana nirmalatAne pAme. TlA avataraNikA - AtmakalyANa arthe pravRtti karanArA yogIone paNa citanuM zodhana duSkara che tema batAvIne duSkara evA temAM ja yatna karavo joIe te sthira karavA arthe kahe che - zloka - sukaraM maladhAritvaM sukaraM dustapaM tapaH / sukaro'kSanirodhazca duSkaraM cittazodhanam / / 30 / / zlokArca - mAladhArIpaNuM sukara che, durUpa evuM tapa sukara che. Indriyono nirodha sukara che, cittanuM zodhana duSkara che. I3oll Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-30-31 bhAvArtha: AtmakalyANa arthe tatpara thayelA mahAtmAo saMyamanI bAhya AcaraNAo karavA tatpara thAya tyAre malina vastro dhAraNa karavA, dehane malathI yukta rAkhavuM arthAt malazodhana na karavuM ityAdi sarva sukara bane che; kema ke AvA prakAranI bAhya AcaraNAo saMyamanI AcaraNA che tevI buddhi thavAthI te mahAtmAo sukhapUrvaka bAhya AcaraNA karI zake che. vaLI duptapa=kaThora evuM tapa, paNa "A tapa dvArA mArA AtmAnuM kalyANa thaze" tevI buddhithI te mahAtmA karI zake che. zaktinA prakarSathI AvA mahAtmAo mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa Adi paNa karI zake che. eTaluM ja nahi AtmakalyANa mATe tatpara thayelA te mahAtmAo indriyo viSayomAM saMcAra na thAya te rIte teno nirodha karIne saMyamanI bAhya AcaraNAo paNa sukarathI karI zake che. paraMtu cittanuM zodhana ka2vuM AvA mahAtmAo mATe paNa duSkara che; kema ke AtmA para anAdinA mohanA saMskAro sthira thayelA hovAthI AtmAno pariNAma te bhAvone abhimukha varte che tethI citta to mohanA bhAvo dvArA AnaMda laI zake te prakAranuM ja varta che. mAtra dharmabuddhine kAraNe te bAhya saMyamanI AcaraNA karI zake che tethI kalyANanA arthI paNa te mahAtmA paramArthathI kalyANa pAmI zakatA nathI. mATe vivekI puruSoe atyaMta upayogavALA thaIne citta zodhanamAM udyama karavo joIe paNa mAtra bAhya kriyAthI saMtoSa mAnavo joIe nahi. bAhya kriyAo cittazodhananA aMga tarIke ja che. tethI AtmakalyANanA arthIe cittazodhananA lakSyane vismaraNa karyA vagara sarva ucitta pravRttio karavI joIe. II30nA avataraNikA: 1 cittanA zodhana vinA mAtra saMyamanI bAhya AcaraNAo karavAmAM Ave to kalyANa thaI zake nahi te batAvavA spaSTa kahe che zloka H - pApabuddhyA bhavet pApaM ko mugdho'pi na vettyadaH / dharmabuddhyA tu yat pApaM taccintyaM nipuNairbudhaiH / / 31 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAvabloka-31-32 zlokArca - pApabuddhithI pApa thAya e koNa mugdha paNa jANato nathI? arthAt sAmAnya jana paNa jANe che. paraMtu, dharmabuddhithI je pApa thAya che te nipuNa evA buddhimAna puruSoe vicAravuM joIe. ll11TI bhAvArtha: saMsArI jIvo bhoga mATe ke dhanAdi mATe saMsAramAM je AraMbha-samAraMbha kare che temAM temane pApanI buddhi varte che. AvI pApabuddhine kAraNe dharmane sanmukha thayelA sAmAnya buddhivALA jIvo paNa "pote pApanI AcaraNA kare che te jANe che. mATe AvA mugdha jIvo paNa kahe che ke saMsAranA bhoga-vilAsanI, AraMbha-samAraMbhanI pravRtti, pApanI pravRtti che. paraMtu, cittanuM zodhana karyA vinA jeo dharma karavA pravRtta thayA che ane saMyama grahaNa karIne saMyamanI AcaraNA kare, kaThora jIvana jIve, tapa-tyAga kare che teomAM dharmabuddhi varte che ane tevI dharmabuddhivALA jIvo paNa svapakSa pratye rAga ane parapakSa pratye dveSa dhAraNa karIne, anyanI niMdA ane potAnA tyAganI prazaMsA kare che tyAre teo dharmabaddhithI pApa sevI rahyA che. vaLI, pote kaThora saMyamajIvana jIve che, duSkara tapa kare che, indriyono rodha kare che, bAhya tyAga dvArA pote mahAna tyAgI che vagere ahaMkAranI buddhi dhAraNa kare che te sarva teonI dharmabuddhithI thatI pApanI AcaraNA che. dharmabuddhithI karAtI AvI pApanI AcaraNA kyAreya saMsAranA aMtanuM kAraNa bane nahi mATe nipuNa buddhivALA puruSoe vicAravuM joIe ke saMsAranI bhogAdinI AcaraNAne pApa rUpe jANavI sukara che paraMtu potAnAmAM vartatA pApanA pariNAmane pAparUpe jANavo ati duSkara che. mATe dharmabuddhithI thatA pApane nipuNaprajJApUrvaka jANIne tene dUra karavA prayatna karavo joIe jethI sAmya pariNAmavALuM nirmala citta pragaTe.31 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke dharmabuddhithI thatuM pApa nipuNabuddhithI vicAravuM joIe. tethI have, dharmabuddhithI thatuM pApa jIvane kema dekhAtuM nathI te batAvavA arthe kahe che - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lI yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-32-33 bloka : aNumAtrA api guNA dRzyante svadhiyA''tmani / doSAstu parvatasthUlA api naiva kathaMcana / / 32 / / zlokArca - potAnA AtmAmAM vartatA aNumAtra paNa guNo svabuddhithI dekhAya che. paraMtu parvata jevA moTA paNa doSo kyAreya dekhAtA ja nathI. ll3mAM bhAvArtha - dharma mATe tatpara thayelA jIvo dharma mATe bAhya kaThora jIvana jIve che, duSkara tapa kare che, indriyono rodha kare che, chatAM jo citta vItarAgabhAvane abhimukha thatuM na hoya to te sarva bAhya AcaraNAnA guNo AtmakalyANanA kSetramAM aNumAtra tulya che; kema ke vItarAgabhAvanAthI bhAvita cittanI taratamatAthI ja guNasthAnakanA kramanI prApti ane vRddhi che. chatAM sAmAnyathI dharmI jIvane potAno AtmA dharmanI bAhya pravRtti kare che te dekhAya che paNa pote vItarAgabhAvane abhimukha javA aMtaraMga rIte kevo udyama kare che athavA to bAhya AcaraNAo karIne paNa pote vItarAgabhAvathI viparIta bhAvanI vRddhi kare che te dekhAtuM nathI. vaLI, dharmakSetramAM pravRtta evA mahAtmAo paNa dharmabuddhithI potAnA pakSa pratye rAgAdibhAvonI vRddhi kare che te svarUpa parvata jevA moTA doSo joI zakatA nathI. tethI ja bAhya kaThora AcaraNAo karIne paNa teo potAnuM hita sAdhI zakatA nathI. rUcA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke dharmakSetramAM pravRta jIvo potAnA parvata jevA doSone joI zakatA nathI. te kema joI zakatA nathI te batAvavA arthe kahe che - zloka : ta eva vaiparItyena vijJAtavyAH paraM vacaH / / digmoha iva ko'pyeSa mahAmoho mahAbalaH / / 33 / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-33 4 zlokArtha H te ja=potAnAmAM vartatA guNo ane doSo ja, viparItapaNAthI vijJAtavyA che. te prakAranuM parama vacana che=zreSTha vacana che. (chatAM) digmohanI jema koI paNa A mahAmohanuM mahAbala che (jethI dharmanA kSetramAM pravRtta jIvo paNa potAnA nAnA guNone jue che ane moTA doSone joI zakatA nathI tema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che.) II33 / / bhAvArtha: yogamArgamAM pravRtta jIvoe potAnAmAM vartatA nAnA paNa doSane parvata jevA ane moTA paNa guNone aNu jevA jovA yatna karavo joIe. A prakAranuM parama puruSanuM vacana che, chatAM koIka mahAmohanuM A mahAbala varte che ke jethI dharmakSetramAM AvelA, dharmasAdhanA karavA tatpara thayelA evA jIvo paNa potAnAmAM vartatA bAhya AcaraNA rUpa aNu jevA guNone parvata jevA jue che ane pote tattvanA rAgane choDIne svapakSanA rAgavALA che athavA mArgAnusArI buddhithI zAstrAdhyayanamAM yatna karatA nathI ane yathAtathA pravRtti karIne manathI saMtoSa mAne che, vigere potAnAmAM vartatA moTA doSo paNa jotA nathI. AnA kAraNe bAhya AcaraNAo kare che chatAM mahAmohane paravaza thaI AtmakalyANa pAmI zakatA nathI. jo teomAM nirmala prajJA pragaTe to jinavacanAnusAra jaNAya ke huM saMsArathI bhaya pAmelo chuM, AtmakalyANa mATe nIkaLelo chuM ane AtmakalyANano upAya asaMgabhAvano prakarSa ka2vAmAM che ane saMyamanI sarva AcaraNAo asaMgabhAvanA prakarSa arthe che. have, asaMgabhAvane anukULa kadAca mAro udyama thato hoya ane temAM pramAdavaza koI nAnI skhalanA thAya topaNa mAre vicAravuM joIe ke saMsArathI bhaya pAmelo huM asaMgabhAva mATe udyama karuM chuM chatAM AvA bodhavALA paNa mane A skhalanAo thAya che te mArA mahApramAdano doSa che. A rIte nAnI skhalanAone mahApramAda rUpe jovAthI tene dUra karavA prayatna thAya che jethI yogamArga susthita thAya che. Ama chatAM, dharma karavAmAM tatpara paNa moTA bhAganA jIvo mohane paravaza thaI vItarAgabhAvathI viparIta bhAvo karavAmAM kAraNarUpa je pramAda potAnAmAM vartI rahyo che tene pramAdarUpe jovAne Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lA yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-33-34 badale mAtra saMyamanI bAhya AcaraNAmAM pote ghaNA guNavAna che tevI viparIta buddhi kare che tethI te jIvo mahAmohane paravaza thaIne hita sAdhI zakatA nathI. I3rA avataraNikA - zloka-31mAM kahyuM ke dharmabuddhithI je pApa thAya che te budhaparuSoe vicAravuM joIe. tethI have, dharmanI pravRttimAM yatna karanArA jIvo paNa dharmabuddhithI kaI rIte pApa kare che te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka - dharmasya bahudhA'dhvAno loke vibhramahetavaH / teSu bAhyaphaTATopAttattvavibhrAntadRSTayaH / / 34 / / zlokArca - lokamAM dharmanA ghaNA mArgo vibhramanA hetu che. tattvamAM vibhrAMta daSTivALA jIvo bAhya phaTATopathI=bAhya AcaraNAnA ADaMbarathI, temAM dharmanA vibhramanA hetu evA mArgamAM (vibhramane dhAraNa kare che). ll34TI. bhAvArtha vyavahAranayathI dharmanI pravRtti bAhya AcaraNArUpa che ane nizcayanayathI dharmanI pravRtti asaMgabhAvane anukULa evI jIvanI madhyastha pariNatirUpa che. ane nizcayanaya sApekSa vyavahAranaya bAhya AcaraNA aMtaraMgabhAvanI pariNatine pragaTa karavA dvArA mokSano hetu bane che, tema svIkAre che. Ama chatAM viveka vagaranA sthUlabuddhivALA jIvone dharmanI bAhya AcaraNA mAtramAM dharmanI buddhi thAya che ane aMtaraMga lakSyane anukULa yatna vagaranI te bAhya AcaraNA jIvanI aMtaraMga pariNatirUpa dharmanI niSpattinuM kAraNa na hovA chatAM "A dharmanI pravRtti che" tevo vibhrama thAya che te batAvavA arthe zlokanA pUrvArdhamAM kahyuM ke lokamAM dharmanA ghaNA mArgo vibhramanA hetu che. arthAt te AcaraNA dharmaniSpattinuM kAraNa nahi hovA chatAM te dharmarUpa che te prakAranA vibhramanA hetu che. vaLI, je Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laka yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-34-35 jIvo tattvamAM vibhrAnta dRSTivALA che teo saMyamanA bAhya phaTATopathI te AcaraNAmAM dharmabuddhi dhAraNa kare che. vastutaH dharmanI je bAhya AcaraNA tattva tarapha jatI na hoya te AcaraNA. saMsAranI anya kriyAonI jema mohathI thatI hovAnA kAraNe dharmabuddhithI thatA pApa svarUpa che. Ama chatAM, jeone tattvane jovAnI nirmaladRSTi pragaTI nathI tevA jIvo te bAhya AcaraNAmAM dharmabuddhinA vibhramane dhAraNa kare che. ahIM vizeSa e che ke "siddhAvasthAmAM pUrNadharma che; kema ke "vatyu sahAvo dhammo" e vacanAnusAra AtmarUpa vastunA svabhAvarUpa dharma siddha avasthAmAM pragaTe che ane tenA kAraNabhUta evo dharma apanabaMdhaka avasthAthI mAMDIne yoganirodha sudhInI jIvanI aMtaraMga pariNati rUpa che. tethI prathama bhUmikAnI madhyasthatAnI pariNati apanabaMdhaka dazAmAM pragaTe che je prakarSane pAmI vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che ane vItarAga sarvajJa thaI sarva yogono nirodha kare che tyAre mokSanuM kAraNa evo sarvasaMvara rUpa pUrNadharma AtmAmAM pragaTe che jenA phalarUpe mokSanI prApti thAya che. chatAM mAtra bAhya kaThora AcaraNAmAM dharmabuddhi dhAraNa kare tevA tattvanA viSayamAM vibhrAnta dRSTivALA jIvo bAhya phaTATopathI bAhya AcaraNAmAM dharmabuddhine dhAraNa karIne aMtaraMga bhAva nirapekSa dharmane dharmarUpe jANe che te sarva dharmanI AcaraNAo vibhramano hetu che; kema ke te AcaraNAo cittanI vizuddhi dvArA mokSamAM vizrAMta thanAra nathI, mATe paramArthathI dharma nathI. II34 avataraNikA :vaLI, anya prakAre paNa dharmabuddhithI pApa thAya che te spaSTa kare che - zloka : svasvadarzanarAgeNa vivadanto mitho janAH / sarvathaivAtmano dharmaM manyante na parasya tu / / 35 / / zlokArca - sva sva darzananA rAgathI paraspara vivAdane karatA loko sarvathA ja Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-35-36 potAnA dharmane potAnA vaDe svIkArAyelA dharmane, dharma mAne che dharma rUpe mAne che. paraMtu paranA dharmane (dharmarUpe mAnatA nathI.) li35ll bhAvArtha : dharmanA kSetramAM tattvAtattvanA vibhAgane anukUla mAnusArI dRSTi pragaTI nathI tevA keTalAka jIvo avicArakarUpe svadarzana pratyenA rAgavALA hoya che. teo kadAca zAstro bhaNelA hoya, tarkothI padArtha vicAratA hoya topaNa madhyasthatApUrvaka tattvane jANavA mATe yatna karyA vagara potapotAnA darzana pratye rAga dharAve che. AvA jIvo svadarzananA padArthane yathArtha sthApana karavA mATe paradarzanavALA sAthe vAda paNa karatA hoya topaNa tattva pratyeno rAga nahi hovAthI ane svadarzana pratye baddharAgavALA hovAthI potAnA vaDe svIkArAyelo dharma ja sarvathA dharma che tema mAne che. eTaluM ja nahi je sthAne parano dharma tattvane sparzanAro che te sthAne paNa teo paranA dharmane dharmarUpe jotA nathI. tevA jIvo dharmabuddhithI zAstronI vicAraNA kare, zAstronI carcA kare ke zAstranuM adhyayana kare te sarva dvArA atattvanA pakSapAtarUpa svadarzanano rAga ja daDha kare che. tethI teonI te pravRtti dharmabuddhithI pApa svarUpa che, ema zloka-31 sAthe saMbaMdha che. rUpA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke sva sva darzananA rAgathI vivAda karanArA loko potAnA dharmane sarvathA dharmarUpe mAne che te teonuM dharmabuddhithI pApanuM sevana che. tethI have te sthAne zuM karavuM ucita che te batAvavA arthe kahe che - zloka - yatra sAmyaM sa tatraiva kimAtmaparacintayA / jAnIta tadvinA ho! nAtmano na parasya ca / / 36 / / zlokArtha - jyAM sAmya che tyAM ja te dharma che. AtmA ane paranI ciMtAthI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-36-37 zuM ?=A mAro dharma che ane A parano dharma che tevI vicAraNAthI zuM ? tenA vagarUAtmA ane paranI ciMtavanA vagara, AtmAno ke parano jaNAto nathI=potAnA vaDe svIkArAyelo dharma dharmarUpe jaNAto nathI ke para vaDe svIkArAyelo dharma adharmarUpe jaNAto nathI. II39II * 'dUho' avyaya khedasUcaka che. bhAvArtha : tattvAtattvanA vibhAgamAM madhyasthatAthI tattvanA svIkArane anukULa vyApAra te sAmyabhAva che ane je pravRttimAM tevo sAmyabhAva che tyAM ja dharma che. A prakAranA madhyasthabhAvathI tattvane jovAne anukULa karAtA vyApArathI svadarzanamAM ke paradarzanamAM mohanA unmUlanane anukULa je ucita AcaraNAo hoya te dharmarUpe jaNAya che. tethI A darzana ApaNuM che ane peluM darzana pa2nuM che te prakA2nI ciMtAthI zuM ? arthAt dharmanA arthI jIva mATe te prakArano pakSapAta ucita nathI. tattvanA arthI jIvane to A darzana mAruM che ane peluM darzana paranuM che tevo vicAra paNa Avato nathI ke potAnA darzanamAM dharmabuddhi ane paranA darzanamAM adharmabuddhi paNa thatI nathI paraMtu sva ke paranA darzanamAM jyAM mokSanI prAptine anukULa tattvanuM sthApana hoya te sarva dharmarUpe jaNAya che. mATe, avicAraka rIte potAnA darzanane dharmarUpe sthApavA ane paranA darzanane adharmarUpe sthApavA mATe yatna karavo vivekIne ucita nathI. II39II avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke jyAM sAmya che tyAM ja dharma che tenI ja puSTi karavA arthe kahe che - - zloka H kSAntyAdirdazadhA dharmaH sarvadharmaziromaNiH / so'pi sAmyavatAmeva maitryAdikRtakarmaNAm / / 37 / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/zloka-37 zlokArtha H 99 sarva dharmamAM ziromaNI evo kSamA vagera dasa prakArano sAdhudharma che. te paNa=kSAntyAdi dasa prakArano dharma paNa, maitrI AdithI kRta karmavALA evA sAmyavALAone ja che=maitrI AdithI bhAvita thaIne ucita kRtyo karanArA evA tattvAtattvanA vibhAgane anukULa madhyastha pariNAmavALAone ja che. II37II bhAvArtha: mokSanI prAptinuM kAraNa bane evo dharma bhUmikA pramANe aneka prakArano che ane te sarva jIvanI madhyastha pariNatirUpa che. Adya bhUmikAnI madhyastha pariNati AdyabhUmikA jevI hoya che ane uparanI bhUmikAnI madhyastha pariNati uparanI bhUmikA jevI hoya che topaNa svabhUmikA anusAra te sarva madhyastha pariNati rUpa ja che. AthI ja Adya bhUmikAvALA jIvo vizeSa nahi jANatA hovA chatAM madhyasthabhAvathI te te darzanamAM rahelI ucita pravRttine joI sarva darzana pratye sAmyabhAva dhAraNa karanArA hoya che ane teo mAne che ke sarva darzana sArAM che. vaLI, teonI te prakAranI mAnyatAmAM paNa svadarzanamAM rahela tapa-tyAganA ucita AcAro pratyeno pakSapAta hoya che ane saMsAranI pravRtti pratye vimukhabhAva hoya che te teono prathama bhUmikAno madhyasthabhAva che. pachI jema jema viveka pragaTe che tema tema je je darzanamAM je je aMzathI tattvamArga che te tattvamArgane grahaNa karIne anyanA tattvamArgano tyAga kare che ane jyAre madhyasthabuddhithI jaNAya che ke sarvajJa kathita darzana paripUrNa tattvane batAvanAruM che tyAre anyadarzanano tyAga karIne madhyasthabhAvathI sarvajJanA darzanano svIkAra kare che. AvA madhyasthabhAvanA dharmamAM sarvadharmaziromaNI sarvajJa kathita kSAntyAdi dasa prakArono yatidharma che. A dasa prakAranA yatidharmane sevanArA mahAtmAne kevala tattvano pakSapAta paNa mAtra bodha ke rucimAM vizrAMta thanAro nathI paraMtu sattvanA prakarSathI sevavAno udyama karAve tevo che. tethI tattvanA arthI evA te mahAtmAo AtmAnI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAvabloka-37-38 tattvabhUta evI vItarAga avasthAne pragaTa karavAnA eka upAyarUpa evA kSAjyAdi dasa prakAranA dharmane seve che. ane svadarzananA pakSapAtavALA avicAraka jIvoe kadAca jaina sAdhuveza dhAraNa karyo hoya, sAdhvAcAranI kriyA karanArA hoya topaNa avicAraka svadarzananA pakSapAtane kAraNe vizuddha zramaNa dharma prApta karI zakatA nathI. paraMtu jeo sAmyabhAvavALA che arthAt koI darzana pratye pakSapAtavALA nathI paraMtu tattvanA ja pakSapAtI che ane jeonuM citta maitrI Adi bhAvothI parikarmita thayeluM che ane tevA cittapUrvaka ucita kriyA karanArA che tevA jIvone kSAjyAdi daza prakArano dharma prApta thAya che. mATe, mokSanA prabala kAraNabhUta kSAtyAdi dasa prakAranA dharmanI prAptinA arthI jIvoe sva sva darzananA rAgano tyAga karIne madhyasthatApUrvaka tattvano rAga keLavavo joIe. ll37nA avataraNikA : prastuta bIjA prastAvamAM atyArasudhI daSTiAgavA tyAgapUrvaka madhyasthatAne pragaTa karavAnA upAyabhUta evA tatvasArano upadeza batAvyo. have te sarva upadezanuM nigamana karatAM kahe che - zloka : sAmyaM samastadharmANAM sAraM jJAtvA tato budhAH / bAhyaM dRSTigrahaM muktvA cittaM kuruta nirmalam / / 38 // zlokArdha : te kAraNathI samasta dharmonA sAra evA sAmyane ravadarzana paradarzananA pakSapAtanA tyAga svarUpa madhyasthabhAvane, jANIne tyArapachI badho bAhya daSTigrahane choDIne nirmala yitane karo. ll38 bhAvArtha : graMthakArazrI hitopadeza ApatAM kahe che ke sarvadharmano sAra tattva pratyenA pakSapAta svarUpa madhyasthabhAva che ane tevo madhyasthabhAva ja sAmyabhAva che ema Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 yogasAra prakaraNa/dvitIya prastAva/bloka-38 prastuta adhikAramAM graMthakAre atyAra sudhI batAvyuM. tene yathArtha jANIne budha puruSoe "A potAnuM darzana che, peluM pArakuM darzana che" te prakArano potAnI buddhimAM vyakta ke avyaktarUpe bAhya dRSTigraha vidyamAna hoya to tene yatnapUrvaka kADhIne potAnuM citta nirmala karavuM joIe. potAnA vaDe svIkArAyelA dharma pratye avyaktarUpe paNa evo rAga hoya ke je anyatra rahelA tattvane jovAmAM bAdhaka banato hoya to te kaluSita citta saMyamanI anya ucita AcaraNA dvArA paNa hita sAdhavA samartha banaze nahIM. mATe hitanA arthIe svadarzananA rAgano tyAga karIne cittane tattvanA rAgavALuM karavuM joIe. l38 dvitIya prastAva samApta Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva,zloka-1 tRtIya prastAva sAmyopadeza pahelA-bIjA prastAva sAthe joDANaH prathama prastAvamAM graMthakArazrIe yathAvasthita upAsya evA devanuM svarUpa batAvyuM. jethI kalyANanA arthIne bodha thAya ke AvA upAsya devanI upAsanA karavAthI ja saMsArano aMta thAya che, anyadevanI upAsanAthI nahi. tyArapachI dharmanI upAsanA karavA mATe tatpara thayelA ane tyAgamArgane sevanArA tyAgIo paNa dRSTirAgane kAraNe hita sAdhI zakatA nathI. tethI dRSTirAgano tyAga karIne tattva pratye ja rAga keLavavA arthe "tatva sAropadeza" nAmano bIjo prastAva batAvyo. jethI kalyANanA arthI jIvo prathama prastAvanA baLathI upAsyanA svarUpano nirNaya karI zake ane bIjA prastAvanA baLathI daSTirAgane choDIne sarvatra tattvamArga zuM che te madhyasthatAthI jANavA udyama karI zake. have, tattvamArgane jANyA pachI paNa tattvane sevavAthI ja sAmyabhAva pragaTe che ane te sAmyabhAva ja prakarSane pAmI vItarAgatAnuM kAraNa bane che te batAvavA arthe trIjA prastAvamAM jagatuvartI sarva bhAvo pratye sAmyabhAvane pragaTa karavAno upadeza Ape che. zloka - sahajAnandasAmyasya vimukhA mUDhabuddhayaH / icchanti duHkhadaM duHkhotpAdyaM vaiSayikaM sukham / / 1 / / zlokArdha : sahajAnandarUpa evo je sAmyabhAva, tenAthI vimukha evA mUDhabuddhivALA jIvo dukhathI utpAdya ane dukha denAra evA vaiSayika sukhane Icche che. IIII Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-1-2 bhAvArtha : jagatanA sarvabhAvo pratye jenuM citta sAmyabhAvavALuM che ane mohanI AkuLatA vagaranA AtmAnA zuddha svarUpa pratyenA rAgathI ane AtmAnA svarUpathI viparIta svarUpa pratye dveSathI baddha che tevA munionuM citta sadA AtmAnA sAmyabhAva sAthe pratibaMdhavALuM che ane te sAmyabhAva jIvane sahajAnaMda Ape tevo che. AvA sAmyabhAvane vimukha evA mUDhabuddhivALA jIvo sAMsArika anya bhAvo pratye rAga dharAve che ane AtmAnA bhAvo pratye dveSa athavA upekSA dharAve che tethI AtmAnA sahaja sAmyabhAvanA sukha mATe udyama karavAnuM choDIne vaiSayika sukhamAM yatna kare che. icchAthI AkuLa thayelA jIvone A vaiSayika sukha kSaNabhara sukha utpanna kare che topaNa mohanI AkuLatA rUpa duHkhathI utpAdya che ane mohathI AkuLa thayelA jIvo te te prakAranA zramarUpa duHkhane anubhave che ane tenAthI icchAnI AkuLatAnA zamanane kAraNe kSaNabhara kAMIka sukha thAya che. vaLI, te sukha aneka prakAranI pApanI pravRtti karAvanAra che, ane saMganA pariNAma rUpa che tethI te saMganA pariNAmathI baMdhAyelAM karmonA phaLarUpe duHkhanI prApti thAya che tethI te vaiSayika sukha duHkhane denAruM che. chatAM sahajAnaMdanA sukhanA paramArthane nahi jANanArA jIvo sahaja sukhane icchatA nathI paNa vaiSAyika sukhane icche che. A prakAre batAvIne graMthakArazrIne e batAvavuM che ke jIva mAtra sukhano artha che paNa tene je sukha joIe che te sukha sAmyabhAvanA pariNAmarUpa che chatAM ajJAnane vaza jIvo tevA sukhane choDIne mohanI AkuLatArUpa ane bhoganA zramarUpa duHkhamAMthI utpanna thayeluM ane duHkhanI paraMparAne karanAra evA asAra sukhane icche che. AvA avatAraNikA - vivekadRSTine pAmelA jIvo sahajAnaMdalA arthI che. teo saMsArI jIvonI vayika pravRttine kaI rIte jonArA che te batAve che - Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-2-3 zloka H kaSAyA viSayA duHkhamiti vetti janaH sphuTam / tathApi tanmukhaH kasmAd dhAvatIti na buddhyate / / 2 // zlokArtha H kaSAyo ane viSayo duHkha che te pramANe loko spaSTa vedana kare che topaNa loko tenA sanmukha kayA kAraNathI jAya che te jaNAtuM nathI. IIII bhAvArtha: kASAyika bhAvo AtmAnA sahaja sukhanA virodhI che ane kaSAyane vaza thayela jIvo kaSAyanI pIDAne anubhave che paNa sukhane anubhavatA nathI. vaLI, kaSAyane vaza thaIne viSayane grahaNa karavAmAM je zrama kare che te zrama paNa duHkharUpa hovAthI te viSayonI prApti paNa zramanA du:kha svarUpa che. tethI vivekI jIvone spaSTa dekhAya che ke kaSAya paNa du:kha svarUpa che ane viSayo mATe karAto zrama paNa duHkha svarUpa che. Ama hovA chatAM jIvo tene sanmukha kema jAya che te jaNAtuM nathI. tattvane jovAmAM mUDhabuddhivALA jIvo ja svaprayatnathI duHkhane utpanna karIne potAnA AtmAnI viDaMbanA kare che ema vivekI puruSone dekhAya che. mATe sukhanA arthI jIvoe vivekI puruSonA vacananuM avalaMbana laIne sahajAnaMda svarUpa sAmyabhAvamAM udyama karavo joIe. III avataraNikA : vaLI, saMsArathI mUDha jIvo sahajAnaMdanA sukhane choDIne du:kha utpanna kare tevI pravRtti kema kare che te spaSTa kare che zloka H sarvasaMgaparityAgaH sukhamityapi vetti saH / saMmukho'pi bhavet kiM na tasyetyapi na buddhyate / / 3 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-3-4 zlokArca - te jIva, sarvasaMgano parityAga sukharUpe che te paNa jANe che (chatAM) tenA sanmukha paNa sarvasaMganA tyAganA sanmukha paNa, kema thatA nathI te paNa jaNAtuM nathI. II3I. bhAvArtha - vivekadaSTi khUlelI che tevA jIvo mArgAnusArI prajJAthI joI zake che ke aMtaraMga asaMgano pariNAma ja jIvane mATe sukharUpa che. ane AthI ja siddha avasthAmAM AtmA dravyasaMga ane bhAvasaMgathI rahita che mATe sukhI che arthAt siddhanA jIvone dravyasaMga rUpa zarIra vagerenA abhAvane kAraNe bAhya upadrava nathI ane aMtaraMgasaMga rUpa mohanA pariNAmanA abhAvane kAraNe aMtaraMga upadrava nathI. mATe teo sahajasukhane anubhave che e pramANe vivekadRSTivALA jIvo jANe che. Ama chatAM saMsArI jIvo anAdi bhavaabhyasta svabhAvane kAraNe sarvasaMgathI para evA AtmAnA asaMgabhAvane sanmukha paNa thatA nathI paraMtu anAdinI saMganI vAsanAne vaza thaIne bAhya padArthono saMga karIne ja AnaMda levA yatna kare che. A prakArano yatna te jIvo kema kare che te paNa jaNAtuM nathI arthAt graMthakArazrI kahe che ke jene spaSTa dekhAtuM hoya ke sarvasaMganA parityAgamAM sukha che chatAM sukhanA arthI jIvo enAthI viparIta pravRtti karatA dekhAya tyAre vivekI puruSane vicAra Ave che ke A jIvo AvI asaMbhavita pravRttio kema kare che ? te jaNAtuM nathI. A batAvavA dvArA graMthakArazrIne e ja upadeza Apavo che ke sarva udyamathI sahajAnaMda svarUpa sAmyabhAvamAM udyama karavo joIe ane te ja jIva mATe paramasukha che. IkA avataraNikA : vaLI, je jIvo tatvane jANavA mATe zAstro bhaNe che. zAstrane bhaNavAmAM kuzAgra buddhivALA che teo paNa aMtaraMga duHkha utpAdaka evA kaSAyo ane Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAvazloka-4 viSayanA svarUpane jANI zakatA nathI ane saMsAranI viDaMbanAne pAme che te batAvavA arthe kahe che - zloka : sUkSmAH sUkSmatarA bhAvA bhedyante sUkSmabuddhibhiH / etad dvayaM tu durbhedaM teSAmapi hi kA gatiH? / / 4 / / zlokArca - jeo dvArA sumabuddhithI sUDhama-sUkSamatara bhAvo paNa bheda karAya cheetatvane kahenArA zAstranA bhAvo sUkSmabuddhithI jeo vaDe sUkSamasUkSmatara avalokana karAya che, evA jIvone paNa A be kaSAya ane viSaya, durbheda che tenA pAramArthika svarUpano vibhAga karavo duSkara che. teonI paNa kaI gati che? arthAt zAstranA abhyAsathI koI lyANanI prApti nathI. II4ll bhAvArtha - keTalAka jIvo tattvanA arthI che, sUkSmabuddhivALA che, zAstranuM adhyayana kare che ane zAstramAM batAvelA sUkSmatara bhAvonA vibhAgane pADIne zAstravacananA padArthone yathArtha jANe che ane anya jIvone paNa batAve che. tevA paNa jIvo potAnA cittamAM sparzatA kaSAyo ane viSayonA bhAvonuM vibhAga karIne avalokana karI zakatA nathI. arthAt pote zAstra bhaNe che tethI pote buddhimAna che, sUkSma padArthone jANanArA che, tapAdinI AcaraNa karanArA che, ityAdi bhAvo karI potAnA cittane kaSAyothI kaluSita kare che. vaLI, teonA bodhanI ke pramAdI AcaraNAnI loka prazaMsA kare che, pUje che te sarva bAhya viSayo cittane sparze che. tenA paramArthanA vibhAgane paNa teo karI zakatA nathI. eTaluM ja nahi mAtra vicAre che ke A bAhya zAstranA bodhathI, A vidvattAthI ke A AcaraNAthI huM kalyANanA mArga para chuM. AvA jIvonI paNa kaI gati che ? arthAt teonI te pravRtti paNa sahaja AnaMdarUpa sAmyabhAvane abhimukha nathI. tethI te jIvo sahajAnaMdanA sukhane pAmI zake tema nathI, paraMtu saMsArI jIvonI jema ja mUDha buddhivALA vaiSayika sukhane icchanArA che. III Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-5 avataraNikA : 107 pUrvazlokamAM kahyuM ke zAstranA sUkSmapadArtho jANanArA jIva paNa kaSAya ane viSayanA pAramArthika svarUpatA vibhAgane jANI zake nahi to teone zAstra-adhyayananuM koI phala prApta thAya nahIM. tethI have saMkSepathI kaSAyanA pAramArthika svarUpano bheda zuM che te prathama batAve che zloka H aparAdhAkSamA krodho mAno jAtyAdyahaMkRtiH / lobhaH padArthatRSNA ca mAyA kapaTaceSTitam // 5 // zlokArtha : aparAdhamAM akSamA te krodha che, jAtyAdi ahaMkRti=jAti,kula, zruta vagereno ahaMkAra te mAna che, padArthamAM tRSNA te lobha che, kapaTa ceSTita= kapaTapUrvaka ceSTA, karAyelI pravRtti mAyA che. pA bhAvArtha: prastuta prastAva sAmyanA upadezarUpa che ane te sAmya kaSAya ane viSayano uccheda karIne vItarAgabhAva rU5 che. tethI ucchedya evA kaSAyono marmasparzI bodha karAvavA mATe graMthakArazrI krodhAdi cAra kaSAyonuM kAMIka svarUpa prastuta zlokamAM batAve che. krodhaH koIpaNa jIvano aparAdha hoya te aparAdhamAM AtmAne aMtaraMga rIte iSad ke adhika kAMI paNa jvalanano pariNAma thAya te 'akSamA'no pariNAma che ane te krodha che. mAnaH pote jAtivAna che, kulavAna che, vidvAna che, tapasvI che ityAdi buddhithI ahaMkRti arthAt huM uccajAtino chuM, huM UMcA kulano chuM, meM ATalo zAstrAbhyAsa Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-5 karyo, meM A tapa karyuM e prakAranI buddhi te mAnano pariNAma che. vastutaH pUrNajJAnI vItarAga che, pote pUrNajJAnI nathI. yatkiMcit bhaNyo hoya to eTalA abhyAsa mAtrathI abhaNa jIvo karatAM "huM kAMIka chuM" tevI miththAbuddhijanya je pariNAma te "mAna'no pariNAma che. lobha : padArthanI tRSNA lobha che. AtmAthI bhinna evA deha pratye paNa zAtAnI arthAtAthI tRSNAno pariNAma te "lobha" che. tethI jenuM citta dehathI mAMDIne bAhya sarva padArtho pratye leza paNa pratibaMdhavALuM nathI, zAtA-azAtA baMne pratye samAna pariNAmavALuM che, mAtra rAgAdi bhAvothI para evA zuddha AtmAmAM rAga pravarte che ane te sivAya sarva bhAvo pratye nirapekSa che teomAM lobha nathI. te sivAya dehanI anukULatA Adi koIpaNa bhAvanI tRSNA te lobha che. mAyA : kapaTaceSTita pariNAma te mAyA che. pote vItarAgabhAvane anukULa udyama karatA na hoya paNa mAtra dharmanI bAhya pravRtti kare che chatAM pote bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti kare che evuM je mAne che ane bole che te sarva kapaTaceSThita che. paramArthathI vItarAganA vacananuM avalaMbana laIne bAhya sarva ucita pravRtti te rIte kare jethI te pravRtti vItarAgabhAvane anukULa bane nahi ane jAtane ThagIne mAne ke huM kalyANanI pravRtti karuM chuM te sarva kapaTayeSTita che. saMkSepaH jIva sadA mana-vacana-kAyAnA vyApAravALo che ane teno mana-vacana-kAyAno vyApAra jinavacanane avalaMbIne sarva ucita pravRttimAM hoya ane aMtaraMga rIte mohanA unmelanane anukUla ucita upayogavALo hoya to cAra kaSAyamAMthI ekeya kaSAyano upayoga nathI paraMtu kaSAyanA nAzamAM upayoga varte che ane jinavacanathI niyaMtrita thaIne mana-vacana-kAyAnA yogo pravartatA na hoya to je kAMI upayoga varte che te koIka prakAranA mohathI abhivyakta thatA caitanya svarUpa che ane mohathI abhivyakta thatuM caitanya cAra kaSAyamAMthI koI kaSAyanA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-pa-6 109 upayogathI ja vartatuM hoya che. kyAreka te kaSAyano pariNAma atyaMta vyakta hoya che je upayogathI jovAmAM Ave to spaSTa bodha thAya tevo hoya che. kyAreka kaSAyano pariNAma ati maMda hoya che. je sUkSmabuddhithI jovAmAM Ave to jaNAya tevo hoya che, paraMtu kaSAyane choDIne te upayoga pravartato nathI. tethI kaSAyanA ucchedanA arthIe sarvathA kaSAya rahita evA vItarAganA vacananuM dRDha avalaMbana laIne, koI nimittane pAmIne potAno bhAva mohathI abhivyakta na thAya paraMtu mohanA unmelanane anukULa thAya te rIte yatna karavo joIe. pA. avataraNikA - zloka-4mAM kahyuM ke sUkSmapadArthone jANanArA paNa kaSAya ane viSayanA vibhAgane jANI zake to teono sUkSma bodha vyartha che. temAMthI kaSAyato sUkSma bodha kema karavI tenuM kAMIka svarUpa pUrvazlokamAM batAvyuM. have viSayanA pAramArthika bodha arthe kahe che - zloka - zabdarUparasasparzagandhAzca mRgatRSNikA / duHkhayanti janaM sarvaM sukhAbhAsavimohitam / / 6 / / zlokArca - ane mRgatRSNA jevA zabda, rUpa, rasa, sparza, gaMdha sukhAbhAsathI mohita evA sarvajanane duHkha Ape che. IIkA bhAvArtha : mohathI anAkuLa avasthA jIvanuM pAramArthika sukha che ane mohathI AkuLa thayelA jIvone bAhya padArthonA saMgathI kSaNika sukha thAya che te kSaNika sukha jIvanA pAramArthika sukhanI tulanAmAM sukhAbhAsarUpa che; kema ke vAstavamAM sAmyabhAvanA pariNAmathI vedana thatuM pAramArthika sukha kaSAyanI AkuLatAthI, karmabaMdhanI viDaMbanAthI ane saMsAranA duraMta paribhramaNanA anarthothI jIvanuM rakSaNa kare che. tenI sAme indriyajanya sukha kSaNabhara sukhano anubhava karAvavA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-6-7 chatAM tenI prApti mATe zrama karAve che ane aMtaraMga rIte jIvane icchAnI AkuLatAthI vihvaLa kare che. vaLI, te sukhane pAmIne je kAMI aMtaraMga malina bhAvo thAya che tathA te sukha meLavavA je kAMI pApAraMbha thAya che tenA phaLarUpe karmabaMdhanI prApti thAya che ane saMsAranA paribhramaNanA anarthanI prApti thAya che. tethI ghaNAM duHkhothI saMvalita evuM kSaNabharanuM alpamAtrAnuM sukha sukhAbhAsa che. ane mohanI AkuLatA vinAnuM sukha sadA sthAyI ane sadA upadrava vagaranuM hovAthI pAramArthika sukha che. jeonI pAramArthika sukha jovAnI dRSTi mohathI AcchAdita thayelI che tevA jIvo indriyanA viSayajanya sukhAbhAsathI mohita che ane tevA jIvone pAMca indriyanA zabdAdi viSayo mohathI AkuLa karIne te meLavavA mATe zrama karAve che ane tenA dvArA jIva aneka jAtanI viDaMbanA prApta kare che. mATe pAMca indriyanA viSayo saMsArI jIvone duHkha utpanna karanArA che. AvuM sukha pAchuM mRgatRSNA jevuM che arthAtuM jyAM jala na hoya tyAM jalano bhrama thAya te bhramAtmaka jala mRgatRSNA kahevAya che tema pAMca indriyanA viSayo jIvane sukha karanArA nathI paraMtu icchAnI AkuLatA karIne duHkha utpanna karanArA che topaNa A viSayo mArA sukhanA kAraNa che tevo bhrama jIvane pedA karAve che tethI zabdAdi viSayo mRgatRSNA jevA che. tenI kadarthanAne pAmelA jIvo saMsAranI sarva kadarthanAne prApta kare che. kA avataraNikA: zloka-4mAM kahyuM ke sUkSmabuddhivALAM vaDe paNa kaSAya ane viSayonA paramArthano bheda thaI zakato nathI. to teonI sUkSmabuddhi vyartha che. tethI have kaSAyukta jIvonA viSayonAM sukhano ane yogInAM sukhano bheda batAvavA arthe kahe che - zloka : nopendrasya na cendrasya tat sukhaM naiva cakriNaH / sAmyAmRtavinirmagno yogI prApnoti yat sukham / / 7 / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-7, 8 thI 11 zlokArca - upendrane te sukha nathI ane Indrane te sukha nathI. cakravartIne te sukha nathI ja, je sukha sAmya amRtamAM vizeSa rIte nirmagna evAM yogI prApta kare che. IIII bhAvArtha : saMsArI jIvone icchAnI pUrti thavAthI kSaNika sukho thAya che ane puNyanA prakarSavALA upendrane, indrane ke cakravartIne tevAM sukho ghaNAM thAya che; kema ke puNyanA prakarSane kAraNe te prakAranI zreSTha bhautika sAmagrI prApta thaI hovAthI saMsAramAM vartatA sAmAnya jIvo karatAM teone vizeSa prakAranAM sukhano anubhava hoya che. Ama chatAM mohanA kallolanI vizrAMti thavAne kAraNe vizeSarUpe samabhAvamAM magna evA yogIonuM citta svasthatAnA anubhavathI je prakAranuM sukha anubhave che tevuM sukha upendra Adi koIne nathI. tethI phalita thAya ke sukha e AtmAnI svasthatAvALI avasthA che. ane puNyanA kAraNe prApta thayelI bhogasAmagrIthI jIvone je svasthatAno anubhava thAya che, tenA karatAM paNa vizeSa prakAranI svasthatA tattvanA bhAvothI zAMtarasamAM atyaMta magna evA yogIone thAya che. llNA avataraNikA : pUrvanA zlokamAM kahyuM ke sAgAmRtamAM vizeSa rIte magna yogIne je sukha che te upendrAdi koIne nathI. tethI have cAra zloka dvArA evuM sAkhyAmRtanuM sukha munine kaI rIte prApta thAya che te batAve che - zloka : rAgo'bhISTeSu sarveSu dveSo'niSTeSu vastuSu / krodhaH kRtAparAdheSu mAnaH paraparAbhave / / 8 / / lobhaH parArthasaMprAptau mAyA ca paravaJcane / gate mRte tathA zoko harSazcAgatajAtayoH / / 9 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-8 thI 11 arativiSayagrAme yA'zubhe ca zubhe ratiH / caurAdibhyo bhayaM caiva kutsA kutsitavastuSu / / 10 / / vedodayazca saMbhoge vyalIyeta muneryadA / antaHzuddhikaraM sAmyAmRtamujjRmbhate tadA / / 11 / / (catuH nApava) zlokArca - munine, sarva abhiSTa padArthomAM rAga, aniSTa vastumAM dveSa, aparAdhavALA puruSomAM krodha, paranA parAbhavamAM mAna, padArthanI prAptimAM lobha, paravaMcanamAM mAyA, gatamAM koI snehIjananA javAmAM ke mRtamAMmRtyumAM zoka, Agata ane jAtamAM koIka ISTa evA snehIjananA AgamanamAM ke putrAdinA janmamAM harSa ane azubha evA viSayonA samudAyamAM arati ane zubha viSayanA samudAyamAM rati, corAdithI bhaya ane kutsita vastuomAM utsA=jugupsA ane saMbhoganA viSayamAM vedano udaya, jyAre vyalIna thAya che pUrvamAM varNana karAyelA sarva kaSAyo ane nokaSAyo jyAre vyalIna thAya che, tyAre aMtaranI zuddhine karanAra cittanI zuddhine karanAra, sAkhyAmRta urjubha pAme che ullasita thAya che. II8-9-10-11TI bhAvArtha saMsArAvasthAmAM jIvo dehAdinA saMgavALA che, tethI jema bAhyathI dehAdino saMga che tema aMtara pariNatithI paNa saMga karavAnI jIvanI prakRti che. ane tenA kAraNe deha ane indriyonI sAthe sadA aMganI buddhi varte che. tethI je padArtho deha ane indriyane iSTa che temAM jIvane rAga thAya che ane deha ane indriyane je aniSTa vastuo che temAM jIvane dveSa thAya che. rAga haMmezAM pravRtti karAve che ane dveSa haMmezAM nivRtti karAve che. tethI, rAgane vaza jIvo deha ke indriyane je iSTa padArtho che temAM sadA pravRtti kare che ane dveSane kAraNe dehane ke indriyane je aniSTa che tenAthI nivRtti mATe sadA udyama kare che. vaLI, bAhya padArtho Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva,zloka-8 thI 11 113 pratye saMganI buddhivALA jIvano koI anya puruSa aparAdha kare tyAre teo tenA pratye krodhavALA thAya che ane koI jIvano pote parAbhava kare che tyAre te paranA parAbhavamAM mAnavALA thAya che. vaLI, saMganI buddhivALA hovAne kAraNe bAhya anukULa sAmagrInI saMprAptimAM sadA lobha varte che ane lobhAdine vaza thaIne bIjAnuM vacana kare che tyAre mAyA varte che. vaLI koI najIkano snehI potAnI pAsethI dUra jAya ke koI najIkano snehI mRtyu pAme tyAre zoka thAya che. vaLI, jenA pratye potAne prIti che te Ave che tyAre harSa thAya che. ane putrAdinI AkAMkSAvALA hoya che mATe putrAdinA janmamAM harSa thAya che. indriyonA pratikULa viSayonI prAptimAM arati thAya che ane anukULa viSayonI prAptimAM rati che. vaLI, cora vagerethI sadA bhaya varte che, indriyo sAme kutsita vastuo dekhAya che tyAre jugupsA thAya che. vaLI, vedano udaya thAya che tyAre saMbhogano pariNAma thAya che. A prakAre saMganI buddhivALA jIvone je-je upayoga varte che, te-te upayogane anurUpa tyAre-tyAre rAgAdi bhAvo thAya che ane te rAgAdi bhAvone kAraNe teonuM citta sAmyabhAvamAM vartatuM nathI. paraMtu bAhya padArthanA pakSapAtathI, pUrvamAM varNana karAyelA koIka ne koIka bhAvothI sadA AkuLa varte che. je muni A rAgAdibhAvo mArA AtmAnI vikRtinA AdhAyaka che tevo . nirNaya karIne bAhya padArthonA saMgathI para thavA mATe potAno rAga saMga vagaranI avasthAnI prAptinA upAyane kahenArA tIrthaMkaramAM ane bhAvathI saMga vagaranI avasthAne pAmelA siddhAtmAomAM kare che ane saMga vagaranI avasthAnI prAptinA upAyabhUta saMyamamAM kare che. tevA mahAtmAone saMsArI jIvonI jema pUrvamAM bhAvo thatA hatA te nAza pAme che tethI te mahAtmAnuM citta jagatanA bhAvo pratye atyaMta sAmyabhAvavALuM thAya che. AnAthI e phalita thAya che ke je munio mAtra bAhya kriyA karIne saMtoSane dhAraNa kare che teone sAmyabhAva ullasita thato nathI. paraMtu je muni sAmyabhAvane lakSya karI sarva ucita kriyAo kare che ane sadA sUtra-arthanuM parAvartana karIne AtmAne zrutathI vAsita kare che teone sAmyanI prAptino saMbhava che. I8-910-11 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-12 avataraNikA : zloka-8thI 11mAM munione sAmyabhAva kaI rIte prApta thAya che te batAvyuM. have te rAgAdi bhAvo jIvatA vivekane nAza karanArA che te batAvavA arthe kahe che zloka H eteSu yena kenApi kRSNasarpeNa dehinaH / daSTasya nazyati kSipraM vivekavarajIvitam / / 12 / / zlokArtha H AmAM=zloka-8thI 11mAM batAvelA rAgAdi bhAvomAM, je koIpaNa kRSNa sarpathI DaMsAyelA evA dehInuM=jIvanuM, vivekarUpa zreSTha jIvita kSipa nAza pAme che. II124aa bhAvArtha: pUrvamAM batAvela tema koI mahAtmA saMyamamAM yatna karIne sAmyabhAvane prApta kare tyAre te jIvamAM zreSTha evuM viveka nAmanuM jIvana pragaTe che. je vivekarUpI jIvananA baLathI te jIva sukhanI paraMparAne prApta kare che. Ama chatAM, koIka nimittathI te jIva pramAdane vaza bane to pUrvamAM batAvelA rAgAdi bhAvomAMthI koI paNa rAgAdi bhAvarUpa kRSNa sarpathI te mahAtmA DaMsita thAya che. jethI mahAprayatnathI pragaTa thayeluM vivekarUpa jIvana kSipra nAza pAme che. Azaya e che ke AtmAmAM cirakALathI mohanA saMskAro sthira thayelA che. have, koIka rIte saMsAranuM vAstavika svarUpa jANIne koI mahAtmA te saMsAranA uccheda mATe jinavacanAnusAra udyama kare che ane te udyamanA baLathI sarva bAhyapadArtho pratyenuM bhedajJAna sthira thAya che ane jema jema bhedajJAna sthira thAya che tema tema viveka atizaya-atizayatara thAya che ane bhedajJAnano viveka ja jIvanuM zreSTha jIvana che ane tenA baLathI ja te mahAtmA sarva suMdara avasthAne prApta kare che. Ama chatAM, koIka balavAna bAhya nimittathI sattAmAM rahelAM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-12-13 115 baLavAna karmonA udayathI ke jIvanA pramAdI svabhAvanA baLathI suSupta rahelA mohanA saMskAro jAgRta thAya che te vakhate koIkane rAga UThe che to koIkane dveSa UThe che, to koIkane mAnAdi UThe che. A rIte koIpaNa kaSAyane vaza thayelA te mahAtmA AtmAne malina karanArA evA kALA sarpa jevA kASAyika bhAvothI hiMsAya che ane jo te mahAtmA tatkAla jAgRta thaIne te sarpanA viSane dUra na kare to jema kALA sarpathI DaMsAyelo puruSa zIgha mRtyu pAme che tema kaSAyothI DisAyelA te mahAtmAnuM citta pharI mohAkula bhAvane dhAraNa kare che. tethI bhedajJAnarUpa viveka dUra thAya che, saMganI vAsanA prabaLa bane che. jenA baLathI pharI saMsAracakranuM bhramaNa thAya tevA vinAzanI pariNati prApta thAya che. IIRzA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke koIka rIte sAmyabhAvane pAmelA mahAtmAne paNa kALA sarpa jevA cAra kaSAyAdimAMthI koI eka paNa kaMsa Ape to teomAM pragaTa thayeluM vivekarUpI jIvana kSipra nAza pAme che. tethI have tenAthI rakSaNa karavA mATe munie zuM karavuM joIe te batAvavA arthe kahe che - zloka : durvijeyA durucchedyA ete'bhyantaravairiNaH / uttiSThamAnA evAto rakSaNIyAH prayatnataH / / 13 / / zlokArca - abhyAra vairI evA AkarAgAdi zatruo, durvijeya ane durucchedya che. AthI utiSThamAna ja prayatnothI rakSaNIya che nimittane pAmIne usthita thatA hoya tyAre ja teo usthita na thAya te rIte prayatnothI rakSaNa karavuM joIe. II1all bhAvArtha pUrvanA zloka-8thI 11mAM varNana karAyelA rAgAdi bhAvo jIvanA atyaMtara vairI che; kema ke te bhAvone paravaza thayelo jIva tatkAla te-te kaSAyonI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-13-14 AkuLatAthI pIDita thAya che ane te-te bhAvone vaza thaIne citra-vicitra prakAranAM karmo bAMdhe che. ane te-te kaSAyonA saMskArone daDha kare che tathA karmonA vipAkane pAmIne duHkhanI paraMparAne prApta kare che. vaLI te-te kaSAyanA saMskAro. dRDha thayelA hovAthI pharI-pharI te kaSAyo utthita thaIne jIvane anarthanI paraMparAnI prApti karAve che. mATe te sarva bhAvo jIvanA vairI che. vaLI, bAhya vairI to mAtra dehano ja ghAta Adi karI zake che, jyAre AtmAmAM utthita thatA A kASAyika bhAvo to AtmAne sarva anarthanI paraMparAnI prAptinuM avadhya kAraNa che tethI aMtaraMga vairI evA A bhAvo jIvanA paramazatru che. vaLI, te bhAvone zatru rUpe jANIne tenA para vijaya mATe yatna karanArA jIvathI paNa te durvijaya che. arthAt ghaNA daDha yatnathI tenA para vijaya pAmI zakAya tevA che paraMtu sukhe karIne tenA para vijaya pAmI zakAya tema nathI. vaLI, teno uccheda to atyaMta duSkara che. AthI ja ghaNA yatnathI durvijaya evA paNa te kASAyika bhAvono vijaya karIne koI sAmyabhAvane prApta kare che. Ama chatAM zatrurUpa evA teono saMpUrNa uccheda thayo nathI tyAM sudhI munine paNa tenAthI sadA bhaya varte che. ane AthI ja je munie yatna karIne tenA para vijaya meLavyo che tevA paNa muninA te aMtarazatruo uccheda nahIM pAmelA hovAthI nimittane pAmI pharI te kaSAyo usthita thAya to te kASAyika bhAvo te muni para potAnuM Adhipatya sthApe che. caudapUrva bhaNelA, cAra jJAnanA dhaNI paNa pUrNa viccheda nahIM pAmelA evAM te kASAyika bhAvone vaza thavAthI nigodamAM paNa jAya che. tethI saMsArano aMta karavAnA arthI evA mahAtmAoe sattAmAM saMskArarUpe rahelA te kASAyika bhAvo usthita na thAya te mATe sadA jAgRta rahevuM joIe ane koI nimittane pAmIne te kASAyika bhAvomAMthI koI paNa bhAva usthita thAya ke tarata ja tenA nivAraNa mATe udyama karavo joIe. II13 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke vijeya duruchedya evA atyaMtara vairIthI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. have jo koI AtmA tenAthI potAnuM rakSaNa na karI zake to zuM artha thAya che ane tenAthI rakSaNa karanArane zuM hita prApta thAya che te batAvavA arthe kahe che - Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-14 zloka H yadyAtmA nirjito'mIbhistato duHkhAgamo mahAn / yadyAtmanA jitA ete mahAn saukhyAgamastadA / / 14 / / 117 zlokArtha : jo AtmA AnAthI=zloka-8 thI 11mAM kahela rAgAdithI, jitAyelo thAya to mahAduHkhanuM Agamana che. ane jo AtmAthI A=rAgAdi bhAvo, jitAyelA thAya to mahAsukhanuM Agamana che. II14 // bhAvArtha: saMsArathI bhaya pAmelA ane saMsAranA uccheda mATe udyama karanArA evA mahAtmAo paNa koIka nimittane pAmIne rAgAdine paravaza thAya che tyAre teono AtmA rAgAdi bhAvothI jitAyelo thAya che. jenA kAraNe te mahAtmAne duHkhanI paraMparAnI prApti thAya che. arthAt jyAre rAgAdine paravaza thAya che tyAre AMtarika saMklezo prApta thAya che. jenA phaLarUpe kliSTa karmo baMdhAya che ane durgationI paraMparA prApta thAya che. jema sAvaghAcArya saMsAranA uccheda mATe dRDha udyama karanArA hatA. apramAdabhAvathI navakalpI vihAra karatA hatA ane zithilAcA2Io vaDe jinAlayanA nirmANa mATe vinaMtI karAI tyAre teonI vinaMtIne vaza thaI bhagavAnanA zAsanathI viparIta prarUpaNA karI nahIM paraMtu teonI jinAlayanI pravRttine "jo ke jinAlayanI pravRtti che topaNa sAvadya che" tema kahIne zuddha prarUpaNA karI. A rIte teozrI bhagavAnanAM vacana pratye rAgavALA hatA, chatAM pAchaLathI prasaMgane pAmIne potAnuM nAma A loko badanAma karaze tevA bhayathI viparIta prarUpaNA karIne anaMta saMsAranA paribhramaNane pAmyA. tethI mAnakaSAyanA vazanA phalarUpe te mahAtmAne ghaNA kliSTa bhavonI prApti thaI. mATe bhavanA bhramaNathI bhaya pAmelA mahAtmAoe sarva prayatnathI utthita thatA evA kaSAyothI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. ema pAchaLanA zloka sAthe saMbaMdha che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-14-15 vaLI, je mahAtmA vaDe A kaSAyo jitAyA teone mahAna sukhanuM Agamana prApta thAya che. jema, meghakumArane dIkSA grahaNa karyA pachI saMyamajIvananI kaSTamayatAne kAraNe kSaNabhara arati thaI. Ama chatAM vIraprabhunAM vacananA upadezathI mahAparAkrama karIne teoe A sarva kaSAyone jItyA to sarvArthasiddhanI prApti thaI. AnAthI e phalita thAya ke manuSyabhavanA alpakAlamAM pramAdane ane kaSAyone vaza thaIne jIva sAvadyAcAryanI jema duHkhanI paraMparA prApta kare che ane te ja manuSyabhavanA alpa samayamAM mahAna parAkrama karIne jeo medhakumAranI jema kaSAyane vaza thatA nathI teo sukhanI paraMparAne prApta kare che. ll14mAM avataraNikA: pUrvazlokamAM kahyuM ke AtmA vaDe jitAyelA evA rAgAdi bhAvo mahAna sukhanuM kAraNa che. tethI have je mahAtmA tene jItavA mATe udyama karI rahyA che, teonI te avasthA kevI che te batAvavA mATe kahe che - zloka : sahajAnandatA seyaM saivAtmArAmatA matA / unmanIkaraNaM tad yad muneH zamarase layaH / / 15 / / zlokArca - te A sahajAnaMdatA che, te ja A AtmarAmatA manAI che, te unmanIkaraNa che IndriyonA viSayonuM unmanIkaraNa che, je munino zama rasamAM laya che. II15ll bhAvArtha : atyAra sudhI batAvyuM ke je muni rAgAdi bhAvono jaya kare che temAM sAmyAmRta ullasita thAya che ane tenA mATe karAto yatna sukhanI paraMparAnuM kAraNa che. have, je yogIo rAgAdi ApAdaka karmonI sattAvALA che, AtmAmAM rAgAdi bhAvonA saMskAra vidyamAna che. Ama chatAM te rAgAdi bhAvothI thatI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva,zloka-15 119 anarthanI paraMparAno vicAra karIne sadA jinavacananuM avalaMbana laIne subhaTanI jema rAgAdinA uccheda mATe udyama karI rahyA che tevA muniomAM je-je aMzathI rAgAdi bhAvo zithila-zithilatara thAya che te-te aMzathI AtmAno zamarasa AvirbhAva thAya che ane jeonuM citta te zamarasamAM magna thayeluM che, teonI indriyo viSayo tarapha jatI nathI, mana viSayane abhimukha bhAvavALuM thatuM nathI paraMtu vItarAganAM vacanAnusAra vyApAravALuM thAya che. vaLI, muni jema-jema jinavacanathI bhAvita thaIne zAMtarasamAM jAya che tema-tema mohanI AkuLatAnA abhAvane kAraNe tenA AtmAmAM sahajAnaMdatA varte che. ahIM vizeSa e che ke sahajAnaMdatA jIvanI mULa prakRti che tethI te AnaMdamAM karmabaMdha ke anarthanI paraMparA nathI ane pudgalAnaMdatA e jIvanI mULa prakRti nathI, paraMtu karmata vikRti che. jyAre jIva pudgalAnaMdI bane che tyAre rAgAdi bhAvo pUrNa kakSAmAM khIle che ane jyAre jIva sahajAnaMdI bane che tyAre te rAgAdi bhAvo sAkSAt upayogarUpe pravartatA nathI ane saMskAra rUpe rahelA paNa rAgAdi bhAvo kSINa-kSaNatara thAya che ane jIvamAM sahajAnaMdatAnA saMskAro AdhAna thAya che ane adhika-adhika vRddhi pAme che. munino A prakArano rAgAdinA umUlanano yatna e AtmArAmatA che. jo ke pUrNa AtmArAmI vitarAga che topaNa je muni vItarAga thavA mATe jinavacana anusAra daDha yatna karI rahyA che, teo AtmabhAvomAM vizrAMta thaI rahyA che, mATe AtmArAmatA che. vaLI, je jIvo kASAyika bhAvone vaza thaI bhAre pApa pravRttio kare che te sarva pudgalArAmatA che, arthAt pudgalabhAvamAM vizrAMti thavA svarUpa che. pudgalamAM ArAma karavAthI saMsAranI vRddhi thAya che ane AtmAmAM ArAma karavAthI saMsArano uccheda thAya che. ane tenA vaDe mahAtmA sahajAnaMdI ane AtmArAmI bane che. tyAre indriyo viSayone abhimukha javA utsuka nathI. citta paNa viSayone abhimukha javA utsuka nathI. paraMtu, vItarAganAM vacanAnusAra AtmAnI aMtaraMga zaktine pragaTa karavA udyata che. te indriyanA arthanuM unmanIkaraNa che, je munino zamarasamAM laya che. vipA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva,zloka-16-17 avataraNikA - prastuta prastAva sAmyatA uddezathI che. tethI te sAmyabhAva mutimAM kaI rIte pragaTa thAya che te atyAra sudhI aneka daSTiothI batAvyuM. have te sApane pragaTa karavAM mATe vizeSa bodhArthe kahe che - zloka : sAmyaM mAnasabhAveSu sAmyaM vacanavIciSu / sAmyaM kAyikaceSTAsu sAmyaM sarvatra sarvadA / / 16 / / svapatA jAgratA rAtrI divA cAkhilakarmasu / kAyena manasA vAcA sAmyaM sevyaM suyoginA ||17||(yugmm) zlokArca - mAnasabhAvomAM sAmya, vayananI vIcimAMkavacananA pravAhamAM sAmya, kAyika ceSTAomAM sAmya, sarvatra sarva bAhya pravRttiomAM sarvadA sAmya, sUtAM, jAgatAM, rAtrimAM ke divase akhila kAryomAM sarva kRtyomAM, suyogI evA mahAtmAe kAyAthI, manathI ane vANIthI sAmyanuM sevana karavuM joIe. II16-17mAM bhAvArtha - je mahAtmAonA mana-vacana-kAyAnA yogo jinavacananA smaraNanA niyaMtraNa nIce sudaDha vyApAravALA che, teo suyogavALA che ane tevA yogIoe traNe yogathI sadA sAmyanuM sevana karavuM joIe. kaI rIte sadA sAmyanuM sevana karavuM joIe te batAvatAM kahe che. mAnasabhAvomAM sAmyane dhAraNa karavuM joIe. arthAt manathI je koI ciMtavana thAya che, sUkSma vicAra Ave che te sarva vicArakAlamAM sAmyabhAva varte te prakAranA pariNAmapUrvaka mAnasavyApAra karavo joIe. jema muni gocarI mATe jAya che tyAre manathI saMkalpa kare che ke nirdoSa bhikSA maLaze to saMyamanI vRddhi thaze ane nahIM maLe to tapanI vRddhi thaze. A prakAre dRDha saMkalpa hoya ane te Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-16-17 121 * saMkalpa nIce bhikSATananI pravRtti cAlatI hoya to saMyamanI vRddhinuM kAraNa na hoya tevI bhikSAnA grahaNa karavAno leza paNa pariNAma thato nathI. ane tevA prakAranA yatnathI iSTa AhAranI prApti thAya to jarA paNa prIti ke harSa thato nathI ke AhA2nI sarvathA aprApti thAya to paNa kheda thato nathI. paraMtu AhAra maLe to cittanA pravAhamAM saMyamanI ArAdhanA dvArA samabhAvanI vRddhino pariNAma varte che ane AhAra na maLe to tapa dvArA samabhAvanI vRddhino pariNAma varte che. A prakArano mAnasavyapAra vartato hoya te mahAtmAnA sarva manovyApAra sAmyabhAvanA pariNAmamAMthI utthita thAya che ane vizeSa-vizeSatara evA sAmyabhAvane ullasita kare che. vaLI AvA sAmyabhAvane dhAraNa karanArA mahAtmA saMyamavRddhinuM koI prayojana na hoya to aMtaraMga pariNAmathI vacana bolavAne abhimukhabhAvavALA thatA nathI. paraMtu sva-paranA kalyANanuM kAraNa hoya to jinavacananA niyaMtraNathI vacanaprayoga kare che. tevA mahAtmAnA vacanapravAhamAM paNa sarva bhAvo pratye ane sarva jIvo pratye sAmyabhAva varte che. tethI te mahAtmA saMyamanA prayojanathI je kAMI bole te sAmyabhAvanA niyaMtraNathI utthita thayelAM vacano bole che. ane te vacano dvArA ullasita thayelo vizeSa prakArano sAmyabhAva AtmAmAM sAmyabhAvanA uttama saMskAronuM AdhAna kare che ane uttara-uttaranA sAmyabhAvanuM kAraNa bane che. AthI ja jinavacanathI bhAvita mativALA mahAtmAo koI jIva potAnA upadezathI Avarjita thaI mArI bhaktivALo thaze ke mAro ziSya thaze ke mArA saMpradAyanI vRddhi thaze tevA AzayathI vacanaprayoga karatA nathI. paraMtu te mahAtmA sAmyabhAvanA kAraNe potAnuM hita sAdhI rahyA che tema te zrotAnI yogyatAne jANIne te zrotA paNa tattvanI prApti karI Atmahita sAdhe tevI kAmanAmAtrathI upadeza Ape che. na vaLI AvA mahAtmAne saMyamavRddhinuM koI prayojana na hoya to sarva kAyaceSTAno nirodha karIne dhyAna-adhyayanamAM sudRDha vyApAra karI sAmyabhAvanI vRddhi kare che ane saMyamanI vRddhinA prayojanathI kAyika ceSTAo kare tyAre paNa jagatanA sarva jIvo pratye sAmyabhAva hovAthI chakAyanA pAlana arthe kaMTakAkIrNa bhUmimAM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-16-17, 18 gamananI jema atyaMta yatanApUrvaka sarva pravRtti kare che. jethI te kAyAnI ceSTAthI sarva jIvo pratye samabhAvanI vRddhi thAya che ane jinavacananA rAgathI karAyelI te ucita pravRtti dvArA aMtaraMga nirlepa pariNAma paNa atizayita thAya che. paraMtu viSayothI AkuLa thaIne kAyika pravRtti dvArA te mahAtmA pAMca indriyone yathAtathA pravartAvatA nathI, paraMtu saMvRtta manavALA thaIne kAyAnI te-te pravRttimAM atyaMta upayukta thaIne te-te pravRtti dvArA sAmyabhAvanI vRddhi kare che. vaLI, AvA mahAtmAo sUvAnI kriyAmAM paNa UMgha Ave to UMgha pratye pakSapAta karatA nathI ane jAgatAM paNa indriyanA viSayomAM pravRtti karatA nathI paraMtu sUtI vakhate paNa sAmyabhAvanI vRddhi mATe uttaranI pravRtti karavA arthe jeTalI UMgha Avazyaka jaNAya teTalI ja UMgha kare che. ema jAgatAM paNa koI nirarthaka ceSTA karIne sAmyabhAvono hrAsa na thAya te rIte daDha yatnapUrvaka sAmyabhAvanI vRddhine anukULa sarva vyApAra kare che. AvA suyogavALA mahAtmAoe zuM karavuM joIe te spaSTa karatAM kahe che. vaLI, rAtri ke divase sarva vyApAramAM kAyAthI, manathI ane vANIthI sAmyanuM sevana karavuM joIe. arthAt kAyAne saMyamita rAkhIne sAmyanI vRddhine anukULa pravartAvavI joIe. manane saMvRtta rAkhIne sAmyane anukULa ciMtana karavuM joIe. vANImAM niyaMtraNa rAkhIne sAmyabhAvane anurUpa vANI pravartAvavI joIe, jethI pratidina sAmyabhAvanI vRddhi dvArA anAdinA asAmyabhAvanA saMskAro kSINa-kSINatara thAya ane atizayita thayelA sAmyabhAvanA saMskAro jIvane sahaja rIte sAmyabhAvamAM sthira kare. I16-1nA avataraNikA - vaLI, mahAtmA mATe sAmya ja hitAvaha che te batAvavA kahe che - zloka : yadi tvaM sAmyasaMtuSTo vizvaM tuSTaM tadA tava / tallokasyAnuvRttyA kiM? svamevaikaM samaM kuru / / 18 / / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-18-19 zlokArtha H 123 jo tuM sAmyathI saMtuSTa che, to tArA para vizva tuSTa che, te kAraNathI lokanI anuvRttithI zuM ? potAnuM ja eka evuM sama tene tuM kara. I[18II bhAvArtha: sAmyano upadeza ApatAM mahAtmA kahe che ke jo tuM sAmyathI saMtuSTa cho to tArA para AkhuM vizva tuSTa che. AnAthI e phalita thAya ke sAmyabhAvavALA munio sAmyabhAvamAM saMtuSTa hovAthI uttama puNya bAMdhe che. devo-indro Adi paNa teonI pUjA vagere kare che ane AvA mahAtmAo kadAca sAmyabhAvanA prakarSane pAmIne vItarAga na thAya topaNa uttama bhavamAM jAya che. jyAM teo * puNyathI sarvatra pUjAya che. tethI je mahAtmAo sAmyabhAvathI saMtuSTa che teo para AkhuM vizva tuSTa che; kema ke devatAo-indro paNa temanA upara tuSTa che eTaluM ja nahi paNa jIvanI kadarzanA karanAra evuM karma paNa tevA mahAtmA para tuSTa che. tethI te karma mahAtmAne sugatiomAM sthApana kare che ane sarva rIte teone anukULa thaIne varte che. tethI mahAtmA upadeza ApatAM kahe che ke AvuM uttama sAmya hovAne kAraNe lokonI anuvRttithI zuM ? arthAt lokamAM badhAne sAruM lAge ke loka karato hoya te prakAre karavAnI anuvRttithI zuM ? arthAt loka karato hoya te pramANe dharmanI pravRtti karavI joIe nahi paNa potAne eka samabhAvanI prApti thAya te prakAranI pravRtti karavI joIe. AnAthI e phalita thAya che ke keTalAka tyAgIo paNa potAnA sukhano vicAra karyA vagara lokanI anuvRttithI loko jema karatA hoya tema gADariyA pravAhanI jema pravRtti kare che tevI pravRtti karavI ucita nathI, paraMtu je prakAre potAnAmAM sAmyabhAva vRddhi pAme te prakAre tapAdinI bAhya AcaraNA karavI joIe. 18 avataraNikA H bhagavAne batAvela zruta ane cAritra dharmanuM prayojana paNa sAmyabhAva ja che te batAvavA arthe kahe che Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-19 zloka : zrutazrAmaNyayogAnAM prapaJcaH sAmyahetave / tathApi tattvatastasmAjjanoyaM plavate bahiH / / 19 / / zlokArca - tatvathI zrata ane zrAmasya yogono prapaMca=vistAra, sAmyabhAvanA hetu mATe che topaNa tenAthI zrutazrAmaNyanA yogothI, A jIva bAhya plavana pAme che=bAhya pravRtti mAtramAM saMtoSa mAne che. ll19ll bhAvArtha - bhagavAnanuM zAsana zrata ane cAritra dharmarUpa che ane cAritranI prAptinA upAyarUpe ja zrutaadhyayananI ane cAritrAcAranI kriyA vistArathI batAvavAmAM Ave che. kalyANanA arthI jIvo te zruta ane cAritranA yogonuM sevana paNa kare che paraMtu paramArthathI te sarvanuM prayojana zuM che teno bodha nahIM hovAthI te yogone teo saphala karI zakatA nathI. tethI graMthakArazrI kahe che ke zAstramAM zruta ane cAritranI AcaraNAno je vistAra che te sarvanuM paramArthathI prayojana sAmyabhAvanI prApti che chatAM paNa ajJAnane ke pramAdane vaza zruta ane cAritranA yogothI A jana yogamArgamAM yatna karanAra puruSa, bahArathI havana pAme che arthAt bAhya yogone sevIne saMtoSa mAne che. paraMtu te yogo dvArA sAmyabhAvamAM kaI rIte javuM te viSayamAM prAyaH jIvo digbohavALA hoya che. ahIM vizeSa e che ke bhagavAnanuM zratarUpI zAstravacana bahiduniyAnA ucchedapUrvaka aMtaraMga svasthatAnI dizAne batAvanAruM che ane zrutathI niyaMtrita sarva AcaraNAo te-te bhUmikAnA sAmyabhAvanI hetu che. tethI sAmyabhAvanA paramArthane jANIne koI mahAtmA vicAre ke jagatanAM sarva bhAvo pratye samabhAvano pariNAma sAkSAt duSkara che, topaNa zrutanAM vacanAnusAra samabhAvanA pariNAmane ullasita karavAno saMkalpa karIne tenA marmano bodha thAya te pramANe koI mahAtmA zruta-adhyayananI kriyA kare to zrutanAM sarva vacano tene sAmyabhAvanA upAyanI ja vizeSa dizA batAvanArAM bane che. ane saMyamanI koI paNa AcaraNAo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-19-20 15 zrutathI niyaMtrita karavAmAM Ave to te AcaraNA sAmyabhAvane anukULa vIryane ullasita kare che. jema koI yogya jIva potAnA tathAbhavyatvanA paripAka arthe catuHzaraNagamana, duSkRtagaha ane sukRta anumodanA kare tyAre catuHzaraNagamana kAlamAM arihaMta, siddha ane susAdhuo pratye vadhato jato bahumAnabhAva sAmyabhAvane abhimukha pariNAma bane che; kema ke arihaMta pratyeno, siddha pratyeno, bahumAnabhAva saMpUrNa zuddha avasthA pratyeno bahumAnabhAva hovAthI te pariNAma sAmyabhAvane ullasita kare che. sAdhu pratyeno bahumAnabhAva sAmyabhAvanA prakarSavALA yogIo pratyenA bahumAnabhAvavALo hovAthI sAmyabhAvane abhimukha pariNAma bane che. zrutanAM sarvavacano saMsArathI para avasthA tarapha laI janAra hovAthI zruta pratyeno bahumAnabhAva paNa sAmyabhAvane ullasita kare che. eTaluM ja nahIM paNa duSkRtanI garSAthI paNa, sAmyabhAvathI viparIta evAM asAmyabhAvathI thayelAM duSkRtothI jIvane vimukha kare che. tethI upayogapUrvaka karAyelI duSkRtagaha paNa sAmyabhAvane abhimukha jIvanuM vIrya ullasita kare che. ane jagatamAM je kAMI sukRto che te sarva sAmyabhAvanI pUrvabhUmikArUpa, sAmyabhAvanA sevana svarUpa ke sAmyabhAvanA prakarSa svarUpa che. tethI sukRtanI anumodanAthI thayelo sukRta pratyeno jIvano pakSapAta paNa sAmyabhAva tarapha janAro pariNAma bane che. Ama chatAM A jIva sarvadharma anuSThAna dvArA paNa te prakArano aMtaraMga vyApAra karato nathI ane mAtra bAhya dharmakriyAthI saMtoSa mAne che. tethI te kriyA saphaLa thatI nathI. mATe zruta ane cAritranI kriyAnAM phaLanA arthIe sAmyabhAvanuM lakSya karIne kriyAmAM yatna karavo joIe te prakArano prastuta zlokano upadeza che. II19lA avataraNikA : C dharmanA kSetramAM AvelA jIvo paNa bAhya saMyogonI viSamatAmAM te viSamatA dUra thAya tenI ciMtA kare che. paraMtu potAne svAdhIna evA sAmyabhAvamAM yatna karatA nathI. tenA tyAgano upadeza Ape che zloka H svAdhInaM svaM parityajya viSamaM doSamandiram / svAthIna para mUDha! samInuM vimApraH? / / 20 / / - Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-20 126 zlokArtha -- he mUDha ! svAdhIna evA viSama, doSanA maMdirarUpa, svanepotAne tyAga karIne asvAdhIna evA parane samAna karavA mATe=anukULa karavA mATe, kema Agraha rAkhe che ? Il20mA bhAvArthaH graMthakArazrI mArgAnusArI prayatna ullasita karavA arthe potAnA AtmAne uddezIne kahe che. he mUDha ! potAnAmAM vartatA viSamabhAvane anukULa evA doSono samUha dUra karavo svAdhIna che arthAt svaprayatnane AdhIna che; kema ke koI paNa jIva potAnI bhUmikA anusAra zAstravacananA avalaMbanathI doSaguNanuM yathArtha parijJAna kare ane potAnAmAM je koI doSono samUha che te sarvane sUkSma dRSTithI joIne tene dura karavA samyak udyama kare to te udyamathI svabhUmikA anusAra te doSo avazya dUra thAya che. ane te rIte udyama karatAM te mahAtmA uttara-uttaranA sAmyabhAvane pAmIne kramasara sAmyabhAvanA prakarSarUpa vItarAgatAne pAme che. Ama chatAM svAdhIna evA potAnA viSamabhAvane dUra karavAnuM choDIne moTAbhAganA jIvo asvAdhIna evA bAhya saMyogone samAna karavA mATe arthAt anukULa karavA mATe Agraha rAkhe che. arthAt vicAre che ke jo A viSama saMyoga dUra thAya to huM mArI icchA anusAra ArAdhanA karI zakuM. vastutaH te bAhya saMyogo anukULa hoya ke pratikULa hoya, jIvane tenI sAthe atiprayojana nathI. paNa potAne saMprApta saMyogonusAra ucita yatna karIne potAnAmAM vartatA asAmyabhAvajanya evA doSonuM samyak samAlocana karIne ucita upAya dvArA tene dUra karavA yatna kare to te aMtaraMga yatna svAdhIna che. mATe graMthakArazrI upadeza Ape che ke he mUDha ! asvAdhIna evA paranI ciMtAne choDIne svAdhIna evA samabhAvamAM udyama ka2, jethI sarva kalyANanI prApti thAya. ahIM vizeSa e che ke, pUrvabhUmikAmAM samabhAvanI vRddhimAM bAhya AlaMbana upaSTabhakarUpe iSTa che. chatAM kalyANanA arthI jIvoe pradhAnarUpe sAmyabhAvane anurUpa aMtaraMga vIrya ullasita thAya te rIte prayatna karavo joIe; kema ke svaprayatna sAdhya hoya eTalAM bAhya nimitto svAdhIna che, paraMtu anya bAhya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-20-21 127 nimitto pUrvakarmane AdhIna che. tethI temAM svabhUmikAnusAra udyama karavo ucita gaNAya. ane azakya jaNAya tyAM tenI upekSA karIne paNa aMtaraMga sAmyabhAvane anukULa prayatna karavo joIe. joke sAmyabhAvane anukULa udyama paNa pUrNa svAdhIna nathI; kema ke karmavALI avasthAmAM karma atipratikULa hoya to ghaNA yatnathI paNa sAmAnya sAmyabhAva ullasita thAya che ane sAmyabhAvane avarodha karanArAM karmo atyaMta zithila hoya to alpa yatnathI paNa vizeSa prakArano sAmyabhAva ullasita thAya che. AthI ja dIkSA grahaNa karyA pachI vIrabhagavAnane sADA bAra varSa sudhI ghora pariSaha Adi nimittane pAmIne vizeSa sAmya ullasita thayuM ane mallinAtha bhagavAnane saMyama grahaNa karyuM te ja divase prakarSavALo sAmyabhAva ullasita thayo ane tatkAla kevalajJAnane pAmyA, topaNa jIvanuM mukhya prayojana aMtaraMga guNonI prApti che ane te guNo sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. tethI bAhya anukUla-pratikUla saMyogonI bahu ciMtA karyA vinA saMyogo anusAra ucita udyama karavAmAM Ave to svabhUmikAne anusAra avazya sAmyabhAvanI prApti thAya che. AthI ja Adya bhUmikAmAM rahelA apunabaMdhaka jIvo paNa aMtaraMga rIte jAgRta thaIne svabhUmikAnusAra zruta ane cAritranAM anuSThAno seve to mithyAtva dazAmAM paNa saMbhavita evo prAraMbhika sAmyabhAva teomAM pragaTe che ane tenA baLathI kramasara samyatva pAme che tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI sAmyabhAva pragaTe che ane tyArapachI dezavirati ke sarvaviratino udyama kare to apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAna kaSAyanA kSayopazamathI sAmyabhAva pragaTe che ane jyAre soLe kaSAyono uccheda kare che tyAre kSAyikabhAvano sAmyabhAva pragaTe che. tethI parAdhIna evA bAhya saMyogomAM yatna karavAno Agraha choDIne svAdhIna evo potAnA viSamabhAvano tyAga karavA mATe udyama karavo joIe. I20nA avataraNikA : A rIte AtmAne sAgabhAvamAM udyama karavAnI preraNA ApIne have saMpanna bhUmikAvALA evA mahAtmAo sAmyabhAvamAM hoya che tyAre kevA hoya che te batAvavA arthe kahe che - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 yogasAra prakaraNa/tIya prastAva/bloka-21-22 zloka - vRkSasya chedyamAnasya bhUSyamANasya vAjinaH / yathA na roSastoSazca bhaved yogI samastathA / / 21 / / zlokArtha : chedyamAna evAM vRkSane ane AbhUSaNothI zaNagArAtA evA ghoDAne je pramANe roSa toSa nathI te pramANe yogI samapariNAmavALA thAya. ra1II. bhAvArtha : je yogIo jinavacananuM avalaMbana laIne bAhya sarva viSayo pratye udAsInabhAvavALA che, AMtarika nirAkula cetanA pratye baddharAgavALA che ane AMtarika nirAkula cetanAne anukULa daDha vyApAramAM thatI skUlanA pratye dveSavALA che, tevA yogIonuM citta aMtaraMga somyabhAvanA prakarSa arthe daDha vyApAravALuM che. tethI jema koI kaThiyAro vRkSane chedato hoya to te vRkSamAM koI roSa dekhAto nathI ane koI azvane AbhUSaNothI zaNagAratuM hoya to tenAthI azvane koI toSa thato nathI, tema samabhAvamAM rahelA mahAtmAne koI upasargo karatAM hoya ke pratikULa vartana karatA hoya teo pratye dveSa thato nathI; kema ke temano dveSa sAmyabhAvane pratikULa evA pramAdamAM ja niyaMtrita thaIne varte che. tethI bAhya padArtho pratye upekSAthI upayoga joDAya che ane tevA mahAtmAnI koI stuti karato hoya ke puNyanA prakarSathI koI bAhya anukULatAo prApta thatI hoya to te sarva pratye te mahAtmAne toSa paNa nathI; kema ke temano toSa sAmyabhAvamAM niyaMtrita thayelo che. tethI bAhya padArtho sAthe upekSAthI upayoga pravarte che. AvA yogI sarvatra jinavacanathI niyaMtrita satata dRDha vyApAra karIne samabhAvavALA thAya che. avataraNikA :samabhAvavALA yogItA prakarSanuM vizeSa svarUpa dAMtathI spaSTa kare che - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-22-23 zloka H 129 sUryo janasya tApAya somaH zItAya vidyate / tad yogI sUryasomAbhaH sahajAnandatAM bhajet / / 22 / / zlokArtha H sUrya lokonA tApa mATe che ane caMdra lokonI zItalatA mATe vidhamAna che. te kAraNathI doSonA unmUlana mATe sUrya jevA ane AtmAne zItala karavA mATe caMdra jevA evA yogI sahaja AnaMdatAne bhaje che. II224aa bhAvArtha: sUrya lokone tApa ApIne vihvaLa kare che ane caMdra lokone zItalatA ApIne AnaMda Ape che. te pramANe yogamArgamAM prasthita sUrya-caMdra jevA yogIo AtmAnA aMtaraMga zatrubhUta evA mohanA sainyane tApa ApIne nizceSTa kare che ane AtmAne caMdranI jema zItalatA arpaNa karIne AtmAno sahaja AnaMda prApta kare che. Azaya e che ke je yogIo bhagavAnanAM vacananA paramArthane jANanAra che, teo bhImakAnta dRSTivALA che tethI teone aMtaraMga zatru pratye kyAreya dayA vartatI nathI paraMtu bhImadaSTi varte che ane AtmakalyANanAM kAraNa evA kSamAdi bhAvo pratye kAntadRSTi varte che. tethI te yogIo sUrya ane caMdra jevA che ane AvA yogIo sadA apramAdabhAvathI kSamAdi bhAvonI vRddhi thAya te prakA2nAM zAstravacanothI AtmAne bhAvita kare che jethI zrutabhAvita mativALA evA teomAM mohanI anAkULatAne kAraNe sahajAnaMdatA varte che arthAt bAhya padArthonA saMyogajanya AnaMdatA nathI paNa jIvanA sahaja svabhAvarUpa AnaMdatA varte che. [2 avataraNikA - zloka-20mAM AtmAne uddezIne svAdhIna evA sAmyabhAvamAM udyama karavAno upadeza Apyo. tyAra pachI te sAmyabhAvathI saMpanna yogIo kevA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-23 hoya che te zloka-21-22mAM batAvyuM. tyAM prazna thAya ke, yogIomAM vartato sAmyabhAva to zubhadhyAnanA prakarSavALA yogIone saMbhavita che. jyAre AvabhUmikAvALA jIvonuM citta to ati caMcala che, tethI AvabhUmikAvALA jIvo zruta cAritranI kriyA karatA hoya topaNa citta bAhya nimitothI calita thavAne kAraNe teo sAmyabhAvane abhimukha jaI zakatA nathI. tevA yogIoe sAmyabhAvamAM javA zuM karavuM joIe, te batAvatAM kahe che - zloka : yathA guDAdidAnena yat kiJcit tyAjyate zizuH / calaM cittaM zubhadhyAnenAzubhaM tyAjyate tathA / / 23 / / zlokArca - je pramANe bALane ahitakArI je koI vastu guDAdidAna dvArA tyAga karAvAya che, te pramANe azubha evuM calacita, zubha dhyAna dvArA zubha ciMtavana dvArA, tyAga karAvAya che. ra3|| bhAvArtha - sAmyabhAvano upadeza sAMbhaLIne je mahAtmAonuM citta sAmyabhAvane abhimukha thayuM che tevA mahAtmAo sAmyabhAvane ullasita karavA arthe zloka-16mAM kahyuM te pramANe zruta grAmapya yogono vyApAra kare. Ama chatAM anAdinA daDha abhyAsane kAraNe jIvamAM aviratino pariNAma sahajabhAve varte che. tethI cala evI indriyo te-te viSayomAM pravRtta thaIne jIvane azubha calacitta prApta karAve che. jethI te mahAtmA zruta cAritranAM anuSThAna sevatA hoya topaNa te anuSThAnathI sAmyabhAvane abhimukha javA samartha banatA nathI. tevA mahAtmAo sAmyabhAvano upadeza ApanAra gurune pRcchA kare che ke bAhya padArthomAM sahaja rIte pravartatuM azubha calacittanuM kaI rIte vAraNa thaI zake jethI mArI zruta cAritranI kriyA sAmyabhAvane abhimukha bane ? tevA sAmyabhAvanA arthIne Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-23-24 upadeza ApatAM mahAtmA kahe che ke jema bALaka aMtaraMga rIte caMcala svabhAvavALo hovAthI yatkiMcit pravRttio kare che, je pravRtti kyAreka tenA ahitanuM kAraNa bane tevI hoya tyAre te pravRttithI bALakane vALavA mATe guDa=goLa, vagere iSTa padArtho ApIne tenuM vAraNa karAya che. arthAt te bALaka gRhathI bahAra jato hoya ane tenAthI tenA aniSTanI saMbhAvanA jaNAya tyAre te bALakane koI khAdya padArtha ApIne tenuM vAraNa karAya che, to vaLI kyAreka "bahAra bAvo che" ityAdi bhaya batAvIne tenuM vAraNa karAya che. te pramANe samabhAvanA arthI mahAtmAe zrutacAritranI kriyAo karatI vakhate zubha ciMtavana dvArA azubha evA calacittano tyAga karavo joIe. arthAt vicAravuM joIe ke atidurlabha evo A manuSyabhava yogamArganI pravRtti dvArA ja saphaLa thAya che; kema ke praNidhAnapUrvaka sevAyelA yogamArgathI AtmAmAM guNonI vRddhi thAya che, puNyAnubaMdhI puNyano saMcaya thAya che ane tenAthI sugationI paraMparA prApta thAya che. A prakAranA ciMtavananA pralobhana dvArA azubha evA calacittano tyAga thAya che ane jema bALakane bhaya batAvavA dvArA paNa bahAra jatAM vAraNa karAya che tema te mahAtmAe ciMtavana karavuM joIe ke jo huM pramAdavaza thaIne A zruta cAritranI kriyA yathAtathA karIza to yathAtathA karAyelI zruta cAritranI kriyAthI ja jema ghaNA jIvo saMsAramAM bhaTake che tema mane paNa ghaNA anarthonI prApti thaze te prakAranA zubha ciMtavanathI azubha evA calacittano tyAga karI zakAya che. A rIte sadA zubhanA ciMtavananA avalaMbanathI je yogIo zAstrAnusArI kriyAo kare che, chatAM anAbhogathI te kriyAomAM skhalanA thAya to te skhalanAone smRtimAM rAkhIne kriyAnI samApti pachI tenA pratye jugupsA karIne atyaMta praNidhAnapUrvaka tenuM micchA mi dukkaDam Ape to te azubha calacitta kramasara kSINa-kSINatara thatuM jAya che ane dRDha vyApAravALuM zubha ciMtavana masa2 sAmyabhAvanI prAptinuM kA2Na bane che. II23 avataraNikA : pUrvazlokamAM calacittano tyAga karIne samabhAvane anukULa cAritranI 131 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-24 kriyA kaI rIte karI zakAya tenI dizA batAvI. Ama chatAM sAmAnya rIte yogamArgamAM prasthita paNa jIvone potAnA sahavartI jIvonI pravRttithI cita haMmezAM vyAghAta pAmatuM hoya che te ajJAnajanya che, tema batAvIne tenA nivAraNano upAya batAve che - zloka : sarvabhUtAvinAbhUtaM svaM pazyan sarvadA muniH / maitrAdyamRtasaMmagnaH kva klezAMzamapi spRzet ? // 24 / / zlokArca - sarva bhUtomAM avinAbhUta evA svane sarvadA jotA sarva jIvomAM niyamA rahenAruM svasadeza svatva che tema sarvadA jotAM, maitrAdi amRtathI saMmagna evA muni klezanA aMzane paNa kyAMthI sparze? pArA bhAvArtha : munio "sarva jIvomAM svasadaza svatva che" tema jonArA hoya che. tethI sarva jIvone potAnA tulya jovAnI nirmala dRSTine kAraNe teonAM cittamAM sarva jIvo pratye maitrIbhAva vartato hoya che. vaLI, sarva jIvo paramArthathI zuddha svarUpavALA che, Ama chatAM azuddha avasthAne pAmelA hovAthI sarva karthanA pAme che. tethI je jIvomAM je aMze viveka pragaTyo che ane tenA kAraNe zuddha avasthAne sanmukhabhAvavALA thayA che te jIvomAM vartatA zuddhaavasthAnA sanmukhabhAvane AzrayI vartatA guNane joIne munine pramodabhAva thAya che. ane karmane paravaza thaIne je jIvo saMsAranI viDaMbanA pAme che tevA duHkhI jIvone joIne teonuM hita karavAnI buddhirUpa karuNA thAya che tathA je jIvo atikarmane vaza viparIta pravRttivALA che ane mArgane pAme tevA nathI tevA jIvo pratye upekSA varte che. tethI koI paNa jIvonuM koIpaNa prakAranuM anucita vartana joIne paNa mahAtmAne maitrIbhAvanA kAraNe te ja pariNAma ullasita thAya che ke huM zuM karuM jethI enuM hita thAya ? hita saMbhave nahi to madhyasthabhAvane kAraNe upekSA thAya paraMtu Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-24-2pa anya jIvanamAM koIpaNa prakAranAM vartanane AzrayIne te mahAtmA kleza pAmatAM nathI. AnAthI e phalita thAya che, je jIvonuM citta jIvanA vAstavika svarUpane jonAruM nathI, tethI sva-parano pakSapAta vartI rahyo che ane tenA kAraNe te jIvonuM citta maitrI Adi bhAvothI vAsita nathI. tethI anya jIvonI te-te prakAranI pravRtti potAne pratikULa dekhAya to kleza pAme che. paramArthane jonArA vicAraka sAdhune to paranI te sarva pravRtti svabhUmikAnusAra ucitabhAvo karAvIne nirjarAnuM kAraNa bane che. tethI kalyANanA arthI jIvoe muninA pAramArthika cittano vicAra karIne tene anurUpa sAmyabhAvamAM udyama karavo joIe, jethI lezonI prApti thAya nahi. IFrajA avataraNikA : vaLI munione sahavartI jIvothI kleza kema prApta thato nathI te anya daSTAMtathI spaSTa kare che - zloka : nAjJAnAd bAlako vetti zatrumitrAdikaM yathA / tathAtra ceSTate jJAnI tadihaiva paraM sukham / / 25 / / zlokArca - je pramANe nAnuM bALaka ajJAnane kAraNe A mAro zatru che ke A mAro mitra che te pramANe jANato nathI. te pramANe ahIM=jIvonA viSayamAM, jJAnI ceSTA kare che. te kAraNathI ahIM ja=vartamAnamAM ja paramasukha che=jJAnIne vartamAnamAM ja prakRSTa sukha che. IrapaI bhAvArtha sAmAnyathI jIvone A mAro zatru che ane A mAro mitra che te prakArano bodha varte che ane te bodhane kAraNe zatru pratye haMmezAM dveSa rAkhe che, tenAthI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-25-26 haMmezAM bhaya pAme che ane teno nAza karavAno malina adhyavasAya rAkhe che. vaLI, mitra pratye snehabhAva dhAraNa karIne te sadA pAse rahe tevI icchA rAkhe che. paraMtu nAnuM bALaka jenAmAM te prakAranA bodhano vikAsa thayo nathI, te bALakane A zatru che ke A mitra che tevI koI buddhi thatI nathI. tethI te bALakane zatrukRta koI upadrava vartato hoya tyAre paNa zatru-mitranI buddhinA abhAvane kAraNe kleza prApta thato nathI. te pramANe jJAnI puruSo sarvajIvo sAthe ceSTA kare che; kema ke vivekadruSTivALA hovAthI vicAre che ke loko jene zatru kahe che ke loko jene mitra kahe che te sthUladRSTithI zatru-mitra tulya vartana karanAra hovAthI zatru-mitra tulya che paNa paramArthathI to karmane paravaza thayelo potAno AtmA ja potAnA mATe zatru tulya che ane karmanI paravazatAne dUra karavA mATe jinavacananuM avalaMbana laIne apramattabhAvathI jinavacana anusAra pravRtti karanAra potAno AtmA ja potAno mitra che. tethI bAhya sarvajIvo paramArthathI mArA mATe samAna che. koI zatru nathI, koI mitra nathI. AvI nirmaLa matine kAraNe te mahAtmA aMtaraMga pariNAmathI ane bAhya ucita pravRttithI sarva jIvo pratye samAna bhAva dhAraNa kare che. tethI jema bALakane ajJAnane kAraNe zatrumitra buddhikRta klezanI prApti nathI tema jJAnIne paNa samyag jJAnane kAraNe zatru-mitra buddhikRta klezanI prApti nathI. tethI ahIM ja=vartamAnamAM ja, te mahAtmAne sarva jIvo pratye samabhAvanA pariNAmapUrvaka ucita pravRtti karAve tevuM uttama citta hovAthI paramasukha prApta thAya che. I // 25 // avataraNikA H bAhya padArthokRta klezabhAva na thAya tenA mATe zuM ucita karavuM joIe, jethI bAhya klezothI para thaIne sAmyabhAva pragaTe te mATe ucita mArga batAvavA kahe che zloka H - toSaNIyo jagannAthastoSaNIyazca sadguruH / toSaNIyastathA svAtmA kimanyairbata toSitaiH ? / / 26 / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-26 zlokArca - jagatanA nAthane saMtoSa Apavo joIe, sadgurune toSa Apavo joIe. sadA potAnA AtmAne toSa karAvavo joIe. kharekhara ! anyanA toSathI zuM? arthAt anyanA koSothI mahAtmAne koI prayojana nathI. garA bhAvArtha : bhagavAna vitarAga che tethI te ApaNAM koI kRtyothI toSa pAmatA nathI ke koI kRtyothI roSa pAmatA nathI. topaNa bhagavAne jIvonA hitArthe potAnA tulya thavAno ucita mArga batAvyo che ane te mArga para je mahAtmAo cAle che te mahAtmA upara paramAtmAnI kRpA varte che. te prakArano vyavahAra thAya che; kema ke bhagavAnanI AjJAnAM pAlanathI ja jIvane hitanI paraMparAnI prApti thAya che. mATe upacArathI bhagavAna tenA para tuSTa thayA che tema bolAya che. te prakAranI vyavahAra dRSTine sAme rAkhIne kahe che ke sarva jIvoe bhagavAnane saMtoSa thAya tevo prayatna karavo joIe. arthAt svabhUmikAnusAra bhagavAnanI ucita AjJA zuM che teno nirNaya karIne sarvavIryathI jinavacanAnusAra pravRtti karavI joIe jethI potAnA para paramAtmAnI kRpA varase. vaLI, je vItarAga nathI Ama chatAM vItarAganAM vacanane parataMtra che ane vItarAganAM vacananA paramArthane jANanArA che tevA sadguru paNa sadA svaparAkramathI vItarAganA vacanAnusAra ja cAlanArA che. ane yogya jIvone tenI bhUmikA pramANe vItarAganAM vacanAnusAra satupravRtti karavA preraNA karanArA che. tevA sadguruonAM vacanAnusAra sarva pravRtti karavAmAM Ave to te sadguruone paNa toSa thAya che ke A yogya jIva jinavacanAnusAra pravRtti karIne zIvra saMsAranA aMtane pAmaze. tethI AtmahitanA arthI jIvane mahAtmA kahe che ke bhagavAnane sadA toSa Apavo joIe. ane sadgurune sadA toSa Apavo joIe. vaLI, potAno AtmA svazakti anurUpa jinavacanAnusAra ucita pravRtti Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-26-27 kare to potAne nirNaya thAya ke A mArI ucita pravRttithI vartamAnamAM huM kleza pAmato nathI, bhAvimAM sarva sukhanI paraMparAne pAmI aMte vItarAganAM vacanAnusAra sevAtI mArI A pravRtti mane vItarAgatulya banAvaze. tethI potAno AtmA haMmezAM saMtoSa prApta kare che. A rIte je mahAtmA vItarAgane, sadgurune tathA potAnA AtmAne saMtoSa thAya tevI pravRtti kare che, tevA mahAtmAne anya jIvone toSa karavAnuM koI prayojana nathI; kema ke anya jIvo rAga-dveSane paravaza sva-sva mati anusAra pravRtti karIne tuccha AnaMda lenArA che ane tevA jIvone teonA tuccha AnaMdamAM je upaSTabhaka thAya tenAthI ja toSa thAya che ane tevA jIvonA toSa mATe yatna ka2vAthI AtmAne akalyANanI paraMparAnI prApti thAya che. AthI kalyANanA arthIe jagannAtha, sadguru ane AtmAne toSa thAya tevI ja ucita pravRtti karavI joIe. jethI svabhUmikAnusAra sAmyabhAvanI prApti thAya ane uttarottara atizaya-atizayatara sAmyabhAva pragaTa thAya. IIII avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke, anya jIvone saMtoSa karAvavAthI zuM ? tethI have anya jIvone saMtoSa thAya tevo yatna mahAtmAoe kema na karavo joIe te batAvavA arthe kahe che zloka H - kaSAyaviSayAkrAnto bahirbuddhirayaM janaH / kiM tena ruSTatuSTena toSaroSau ca tatra kim ? / / 27 / / zlokArtha H kaSAya ane viSayathI AkrAMta bahirbuddhivALo A loka che, ruSTa ane tuSTa evA teo vaDe zuM ? ane tyAM=bahirbuddhivALA janamAM, roSa ane toSa vaDe zuM ? ||27mA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-27 bhAvArtha : pUrvazlokamAM kahyuM ke, jagannAtha, sadguru ane potAno AtmA toSaNIya che. anya jIvonA toSa vaDe zuM? tethI have jagannAtha Adi traNathI anya jIvo kevA che te batAvavA kahe che. saMsArI jIvo kaSAyathI AkrAMta mativALA che, viSayomAM pravRtti karIne AnaMda levAnI vRttivALA ane bAhya padArthone jovAnI buddhivALA che. paraMtu kaSAya-viSayathI para nirAkula evI potAnI cetanA kevI che ane te cetanAnuM hita zemAM che tenA viSayamAM koI vicAra karanArA nathI. evA jIvone potAnA kaSAyonI puSTi thAya ke potAnA iSTa viSayanI prApti thAya temAM ja toSa hoya che ane potAne abhimata kaSAyanI apuSTimAM ke potAne abhimata viSayanI prAptimAM vyAghAta karanArA pratye roSa thAya che. AthI ja mAnanA arthI jIvone koI ucita mAna na Ape to roSa thAya che. tevA jIvonA toSathI potAne zuM prayojana che ke potAnA prayatna vagara koI nimittane pAmIne tevA jIvone roSa thato hoya to paNa potAne zuM prayojana che. tethI tevA jIvonA toSa ane roSathI zuM? arthAt tevA jIvo potAnAthI tyAre toSa pAme ke teone abhimata evA kaSAyonI puSTi thAya ane tevA jIvo potAne abhimata evA kaSAyonI puSTi na thAya tyAre roSa pAme che. tethI tevA jIvonA toSa-roSa sAthe mahAtmAne koI prayojana nathI. vaLI, tevA jIvonI koI pravRtti joIne paNa mahAtmAne teomAM toSa ke roSathI koI prayojana nathI; kema ke mahAtmAne to jinavacanAnusAra pravRtti thAya temAM ja toSa hoya che ane jinavacanathI viparIta pravRttimAM ja roSa hoya che. paraMtu karmane vaza jIvo A rIte viSaya-kaSAyathI AkrAMta mativALA hoya, teomAM toSa karavAthI teonI pravRttinI anumodanA prApta thAya ane teonA te vartana pratye dveSa karavAthI cittamAM kAluSyanI prApti thAya mATe mahAtmAe tevA jIvo pratye upekSA karavI ja ucita che. raNA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13: avataraNikA H pUrvazlokamAM aMte kahyuM ke, saMsArI jIvomAM mahAtmAne roSa-toSathI zuM ! tyAM prazna thAya ke, saMsArI jIvo kaSAyane paravaza thaIne anucita pravRtti karatA hoya te joIne teo pratye mahAtmAne dveSa kema na thAya ? tethI kahe che zloka H yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-28 asadAcAriNaH prAyo lokAH kAlAnubhAvataH / dveSasteSu na kartavyaH saMvibhAvya bhavasthitim / / 28 / / zlokArtha: : kAlanA anubhAvathI=vartamAna kAlanA doSathI, loko=sAmAnya loko to kharA paraMtu dharmIloka paNa, prAyaH asadAcArI che. bhavasthitinuM saMvibhAvana karIne teomAM dveSa karavo joIe nahIM. / / 28 / / bhAvArtha.. - saMsAravartI jIvo sadA AraMbha-samAraMbhamAM vartanArA hoya che. paraMtu vartamAnano kAla to ati viSama che. tenA kAraNe jeo AtmakalyANa mATe prasthita che tevA loko paNa prAyaH asadAcAravALA che. teonA te prakAranA asadAcArane joIne jo mahAtmA khyAla na rAkhe to teo pratye dveSa thavAno saMbhava rahe; kema ke sAmAnyathI saMsArI jIvo sAthe mahAtmAne bahu koI prayojana nathI. paraMtu dharmI tarIke prasiddha hoya tevA sAdhuo ke zrAvako anucita pravRtti karatA hoya to jIva svabhAvathI teonI te pravRtti joIne cittamAM iSad dveSa thavAno prasaMga mahAtmAone paNa prApta thAya che. tenA nivAraNanA upAyarUpe kahe che ke evA prasaMge mahAtmAe vicAravuM joIe ke, A jIvonI bhavasthiti ja evA prakAranI che ke jethI dharma pratyenA valaNavALA thaIne dharma arthe pravRtta thayA che topaNa asadAcAra sevIne potAno vinAza kare che tethI jyAM sudhI teonI bhavasthitino paripAka thAya nahIM tyAM sudhI teone asadAcArathI nivartana karI zakAya nahi. Ama vicArIne teomAM dveSa karavo joIe nahi. paraMtu jo teo prajJApanIya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tIya prastAvabloka-28-29 139 jaNAya to ucita prayatnathI bodha karAvavA prayatna karavo joIe ane aprajJApanIya jaNAya to madhyasthabhAva dhAraNa karIne upekSA karavI joIe. paraMtu teo pratye dveSa karIne potAnA cittane kaluSita karavuM ucita nathI. ahIM, bhavasthiti kahevAthI e prApta thAya ke, dareka jIvonI karma pariNatine anusAra teonI bhavaparaMparA cAle evI bhavanI sthiti hoya che. ane je jIvonI bhavasthiti paripAkane pAmelI che te jIvo sadA bhavabhramaNanAM kAraNonuM nivAraNa karavA jinavacananuM avalaMbana laIne tenA uccheda mATe prayatna kare che. ane jeonI bhavasthiti paripAkane pAmelI nathI, teonI te prakAranI ja bhavasthiti che ke jethI bhavanI paraMparA calAve tevAM pariNAmo karIne potAnI bhavasthitine surakSita rAkhe che. vaLI, te ja jIvanI bhavasthiti jyAre paripAkane abhimukha thAya che tyAre te jIva haMmezAM sadAlaMbano laIne potAnA bhavanA ucchedanA upAyone vicAre che ane tevA mahAtmAo potAnI vidyamAna bhavasthitine alpa-alpatara karIne saMsArano zIgha aMta kare che. 28 avataraNikA : atyAra sudhI sAmyabhAvamAM javA mATe mahAtmAe kaI rIte yatna karavo - joIe teno aneka dRSTikoNathI upadeza Apyo. have, te rIte prayatna karanArA mahAtmAne paNa sAthabhAva kyAre ullasita thAya che te batAvavA kahe che - zloka : niHsaMgo nirmamaH zAnto nirIhaH saMyame rataH / / yadA yogI bhavedantastattvamubhdAsate tadA / / 29 / / zlokArca - jyAre yogI niHsaMga, nirmama, zAMta, nirIha=IcchA rahita, saMyamamAM rata thAya tyAre aMtastatva jIvanA pariNAmarUpa aMtaraMga sAmyabhAva, ubhAsana pAme che. ra9ll Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-29-30 bhAvArtha - pUrvazlokamAM sAmyabhAvamAM yatna karavAno ucita upadeza Apyo. te upadezathI bhAvita thayelI mativALA yogI bAhya ane aMtaraMga saMga vagaranA thAya che arthAt indriyo anutsuka thavAnA kAraNe bAhya padArthomAM koI saMzleSa na thAya tevA aMtaraMga pariNAmavALA thAya che ane aMtaraMga asaMganA pariNAma mATe te yogIo bAhya saMgano tyAga kare che. tethI dharmamAM upayogI upadhine dhAraNa karavA sivAya sarvathA bAhya saMga vagaranA che. vaLI, dehAdi pratye nirmamabhAvavALA che, cittavRttimAM kaSAyo zAMta thayelA che, ane koI padArthanI prAptinI icchA nathI. paraMtu icchArahita avasthA mATe ja sadA udyamavALA che ane saMyamanI ucita kriyAmAM rata che te mahAtmAmAM aMtastattvanuM jIvanA aMtaraMga pariNAmarUpa sAmyabhAvanuM, udbhAsana thAya che=pragaTIkaraNa thAya che. rilA avataraNikA - pUrvazlokamAM kevA yogIne sAmyabhAva pragaTa thAya che te batAvI have sAmyabhAvanI parAkASThA layathI prApta thAya che arthAt paramAtmabhAvamAM layathI prApta thAya che ane te prakAranA layane te mahAtmA kaI rIte prApta kare che te durNatathI spaSTa kare che - zloka : savRkSaM prApya nirvAti ravitapto yathA'dhvagaH / mokSAdhvasthastapastaptastathA yogI paraM layam / / 30 / / ztAkArya : je pramANe sUryanAM kiraNothI tapta thayelo musAphara savRkSane ghaTAdAra vRkSane, prApta karIne vizrAMtine kare che te pramANe mokSarUpI mArgamAM prasthAna karanAra ane tapathI tapta thayelA evA yogI paraM layane prApta karIne vizrAMtine kare che. [30I Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/zloka-30 bhAvArtha: 141 koI ucita sthAnamAM javA mATe tatpara thayela musAphara sUryanAM kiraNothI tapta thayelo hoya ane rastAmAM koI ghaTAdAra vRkSa maLe to te tApane dUra karavA arthe tyAM vizrAMtine kare che. jethI musApharIno thAka ane sUryanAM kiraNothI thayelo tApa dUra thAya. te rIte je mahAtmAo mokSamArgamAM prasthita che ane tapanI kriyAthI AtmAne tapAve che teo jyAre paramAtmAnA pAramArthika svarUpanA marmarUpa savRkSane prApta kare che tyAre te paramAtmabhAvamAM 52ma layane prApta karIne vizrAMtine kare che. Azaya e che ke, jema musAphara mATe ucita sthAne javuM zramasAdhya hoya che tema AdyabhUmikAmAM yogamArganuM sevana zramasAdhya hoya che. tethI mokSamArgamAM prasthita yogIo zAstrIya padArthothI AtmAne vAraMvAra bhAvita kare che. utpathamAM jatI indriyono yatnapUrvaka rodha kare che ane utpathamAM jatI indriyonA anarthanuM vAraMvAra bhAvana karIne AtmAne bhaya batAve che ane satyathamAM javAthI AgAmI zuM lAbha thaze, kalyANanI paraMparAnI kaI rIte prApti thaze tenuM ciMtavana karIne satyathamAM cAlavA mATe potAne utsAhita kare che. tethI te bhUmikAmAM prasthita mahAtmAo mATe yogamArga zramasAdhya che. vaLI, jema ucita sthAne javA mATe musApharane sUryanA tApathI tapta paNa thavuM paDe che, tema mokSanI prApti arthe prayatna karatA mahAtmAne paNa vAraMvAra zaktionA prakarSathI tapa dvArA AtmAne tapta karavo paDe che. A sarva pravRtti kaSTarUpa hovA chatAM bhAvinA hitane sAme rAkhI te mahAtmA kaSTamaya pravRtti paNa kare che. jema musAphara mATe gamananI pravRtti ane sUryano tApa kaSTarUpa hovA chatAM iSTa sthAnanI prAptinA AzayathI te musAphara te prakAranI pravRtti kare che. vaLI, te pathika zrAnta thayo hoya ane savRkSa=ghaTAdAra vRkSa prApta kare to te zrama ane tApane dUra karavA mATe tyAM vizrAMti kare che tema zramathI mokSamArgamAM pravRtta ane tapathI tapta thayelA evA te mahAtmA paramAtmAnA pAramArthika svarUpane pAmIne sIryanA prakarSathI jyAre paramalayane prApta kare che tyAre teo vizrAMtine kare che arthAt paramAtmA sAthe laya pAmyA pachI kSaNabharamAM saMpUrNa mohano nAza karIne te mahAtmA kevalajJAnane pAme che pachI te mahAtmA mArgamAM gamananI koI pravRtti karatA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-30-31 nathI. arthAt paramAtmA sAthe paramalayabhAvane pAmelA vItarAga sarvajJa thayelA evA te mahAtmA yogamArgamAM gamanane anukULa koI zrama karatA nathI; kema ke savRkSanI prApti thAya tevA sthAnamAM vizrAMtitulya kevalajJAnano kALa che. ane jema te pathika savRkSa nIce ArAma karIne zrama ane tApa dUra thAya tyAre iSTa sthAne javA mATe gamana kare che. tema te mahAtmA ucita kALe yoganirodhanI kriyAno prAraMbha karIne mokSapatha para prayANa kare che. jenA phaLarUpe iSTa evA mokSane prApta kare che. saMkSepathI e prApta thAya ke apunabaMdhaka dazAthI jIvo mokSamArgamAM prasthita hoya che ane kevalajJAnanI prApti sudhI teonuM svabhUmikAnusAra mokSamArgamAM prayANa cAlu hoya che. ane kevalajJAnanI prApti pachI AyuSya kSayanA kAla sudhI kevalIne yogamArga viSayaka anya koI pravRtti nathI. tethI kevalI savRkSanI chAyAmAM vizrAMta hoya che ane teramA sayogI guNasthAnakane aMte yoganirodhano prAraMbha kare che tyAre mahAtmA pharI mokSamArgamAM gamana karI iSTa sthAnane prApta kare che. Il3nA avataraNikA : have, "sAmyopadeza' prastAvanuM nigamana karatAM kahe che - zloka - iti sAmyatanutrANatrAtacAritravigrahaH / mohasya dhvajinIM dhIro vidhvaMsayati lIlayA // 31 // zlokArca - A pramANe pUrvamAM varNana karyuM te pramANe, sAmyarUpI zarIrane bakhtarathI rakSaNa karAyelA evA cAritra dehavALo ghIra lIlApUrvaka mohanI senAno vidhvaMsa kare che. 31il bhAvArthagraMthakArazrIe prastuta prastAvamAM sAmyano upadeza Apyo ane te upadezane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/tRtIya prastAva/bloka-31 143 je mahAtmAo avadhAraNa kare che ane te upadezathI AtmAne bhAvita karIne svabhUmikAnusAra yogamArgamAM yatna kare che te mahAtmAo jIvanA sAmyabhAvarUpa dehanuM prastuta upadezarUpa bakhtarathI rakSaNa kare che ane te bakhtarathI rakSaNa karAyelA cAritrAcAranA pAlanarUpa dehadhArI evA te dhIrapuruSa saMyamanI ucita kriyA karavA dvArA lIlApUrvaka mohanI senAno nAza kare che. Azaya e che ke, siddhAvasthAmAM siddhAtmAo sAmyabhAvanA dehavALA che ane saMsArAvasthAmAM kevalI bhagavaMto sAmyabhAvanA dehavALA che. teoe sAmyabhAvano nAza karanAra moharUpI zatruno sarvathA uccheda karyo hovAthI temano sAmyabhAvarUpI deha koInAthI nAza pAme tema nathI ane jeo vItarAga sarvajJa thayA nathI tevA mahAtmAo potAnA sAmyabhAvarUpI dehanA rakSaNa mATe sadA sarvajJanA vacananA upadezarUpa bakhtarane dhAraNa kare che ane sarvajJanA vacanathI rakSita evA teo cAritrAcAranI kriyAo seve che. tethI teo cAritrarUpI dehavALA che. vaLI, te mahAtmAo zatrunI sAme laDavAmAM atyaMta dhIra che. tethI koI viSama saMyogo prApta thAya topaNa yuddhabhUmimAM pAchA paDatA nathI. paraMtu AtmAmAM vartatA mohanA saMskAronA unmelana mATe vItarAgabhAvanAthI citta bhAvita bane te rIte satata divasa-rAta udyama karanArA che. ane tevA dhIra mahAtmAo potAnA AtmAmAM rahela mohanI senAno lIlApUrvaka nAza kare che. tethI mohanA nAzanA arthIe sAmyarUpI dehanuM rakSaNa karanAra evA prastuta prastAvamAM batAvela sAmyanA upadezane sadA dhArI rAkhavo joIe. ane zatruno nAza karavA mATe apramattabhAvathI udyama karavo joIe. ll3thA tRtIya prastAva samApta Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-1 caturtha prastAva sattvopadeza trIjA prastAva sAthe joDANaH trIjA prastAvamAM sAmyabhAvano upadeza Apyo. have te sAmyabhAvamAM dRDha udyama karavA mATe sattvanI AvazyakatA che. hInasattvavALA jIvo dharmamAM udyama karI zakatA nathI, mATe cothA prastAvamAM graMthakArazrI sarva keLavavAno upadeza Ape che. zloka : tyaktvA rajastamobhAvau sattve cittaM sthirIkuru / na hi dharmAdhikAro'sti hInasattvasya dehinaH / / 1 / / zlokArtha : rajansa ane tamasa bhAvane choDIne satvamAM cittane sthira kara. je kAraNathI, hIna satvavALA jIvane dharmano adhikAra nathI. III bhAvArtha : trIjA prastAvamAM sAmyano upadeza Apyo. te upadezane avadhAraNa karIne koI yogya jIva AtmakalyANa arthe sAmyabhAvano artha bane Ama chatAM alpasattvavALA jIvo sAmyabhAvano vidhvaMsa karanAra anAdinA mohanA saMskArono nAza karavA mATe vIryane pravartAvavAmAM sAttvika na hoya to sAmyabhAvano upadeza sAMbhaLIne yogamArgamAM prayatnanA abhilASavALA thAya to paNa potAnuM iSTa sAdhI zakatA nathI. tethI mahAtmA upadeza ApatAM kahe che ke rAga-dveSanA bhAvone choDIne cittane sattvamAM sthira kara=potAnAmAM vidyamAna evA rAgadveSanA saMskArone AdhIna thayA vinA teonA unmelane anukULa pravRtti karavA samartha bane evA sattvabhAvamAM cittane sthira kara. have, sattvabhAvane kema sthira karavo joIe tethI kahe che "hInasattvavALA jIvone dharmano adhikAra nathI." arthAt jemAM grahaNa karAyelI pratijJAne pALavAne anukULa sattva nathI tevA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-1-2 145 jIvo dharma niSpattine anukULa ucita abhigraha grahaNa karavA mATe adhikArI nathI. kadAca tevA jIvo upadeza Adi sAMbhaLI kSaNabhara dharma karavAnA pariNAmavALA thAya topaNa sattvano saMcaya thayelo nahi hovAthI je dharmano svIkAra karaze te dharmane niSThA sudhI vahana karI zakaze nahi. AthI sAmyabhAvanA upadezanA paramArthane jANyA pachI dharmanA sevana mATe baddha abhilASavALA jIve sattvano saMcaya karavA yatna karavo joIe. ITI avataraNikA :' prathama zlokamAM kahyuM ke, sAgabhAvanI niSpattinA arthI jIve, satvano saMcaya karavo joIe; kema ke hIna sattvavALA jIvone dharmamAM adhikAra nathI. have, hIna satvavALA jIvone dharmamAM kema adhikAra nathI te batAvavA arthe kahe che - zloka - hInasattvo yato janturbAdhito viSayAdibhiH / bADhaM patati saMsAre svapratijJAvilopanAt / / 2 / / zlokArya : je kAraNathI viSayAdithI bAdhA pAmelo hInasattvavALo jIva svapratijJAnA vilopanAthI saMsAramAM atyaMta paDe che. zA bhAvArtha : keTalAka jIvo sadguruono upadeza sAMbhaLI saMsArathI bhaya pAme che ane saMsArathI vistAranA arthI bane che. AvA jIvo upadezanA marmane pAmelA hoya to teonI arthitA avazya kalyANanuM kAraNa bane tema che. Ama chatAM teo je dharma svIkAravA tatpara thayA che tene anukULa sattvano saMcaya karyo na hoya ane rAbhasikavRttithI=potAnI zaktino vicAra karyA vagaranI vRttithI, vrato svIkArI lIdhAM hoya to tevA jIvamAM svIkArAyelAM vratonuM pAlana karavAne anukULa sattvano saMcaya thayelo nathI. tethI viSayo ane mohanA saMskArathI vAraMvAra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146. yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-2-3 bAdhita thayelA hIna sattvavALA jIvo potAnI svIkArAyelI pratijJAno vilApa kare che ane te pratijJAnA vilopanane kAraNe kliSTa karma bAMdhIne saMsAramAM atyaMta paDe che. arthAt ghaNo kALa saMsAramAM paribhramaNa kare che. tethI sAmyabhAvanA upadezane sAMbhaLyA pachI sAmyabhAvanA arthI puruSe jema tenA upAyabhUta cAritranA grahaNano pariNAma Avazyaka che tema cAritragrahaNa karatA pahelAM durdhara evA cAritravratanA pAlanane anukULa zaktino saMcaya karIne vrata grahaNa karavAM joIe. AthI ja zAstramAM A kAlamAM vizeSathI dezaviratinA ane pratimAnA pAlana pachI sarvavirati grahaNano upadeza Apela che. adhyAtmasAra, 15mo yogAdhikAra, zloka-rakamAM kahyuM che : ata eva hi suzrAddhAcaraNasparzanottaram / kubAnazramavAra prahaLa vihita nine raddA tethI te phalita thAya ke je jIvo je bhUmikAmAM hoya tenI uttaranI najIkanI bhUmikAne anurUpa vratonuM grahaNa kare ane tenuM samyak pAlana kare to te aMzamAM indriyo saMvRtta bane che tyAra pachI te bhUmikAno saMvarabhAva suabhyasta thAya tyAre teomAM uttaranA saMvaraNa mATe yatna thaI zake tevA sattvano saMcaya thAya che. A rIte pUrva pUrvanA yogamArganA abhyAsapUrvaka jeo uttara-uttaranA yogamArgamAM yatna kare che te dhIrapuruSo sukhapUrvaka moharUpI zatruno nAza karavAM samartha bane che. AvA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, hIna satvavALA jIvo svapratijJAtA lopathI saMsAramAM atyaMta paDe che. have teo kaI rIte saMsAramAM atyaMta paDe che? te spaSTa karatAM kahe che - zloka - sAvadhaM sakalaM yogaM pratyAkhyAyAnyasAkSikam / vismRtAtmA punaH klIbaH sevate dhairyavarjitaH / / 3 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvabloka-3-4 zlokArca - azvasAkSika sakala sAvadhayoganuM pratyAkhyAna karIne vaLI vistRta AtmA evo napuMsaka, vairyavarjita seve che gheryavarjita sAvadhayogane seve che. Imall bhAvArtha keTalAMka hIna sattvavALA jIvo kalyANanA arthe saMyamagrahaNa kare che, tIrthaMkara Adi anyanI sAkSIe saMpUrNa sAvaghayoganuM pratyAkhyAna kare che. Ama chatAM e bhUmikAne anukULa sattvano saMcaya nahIM karelo hovAthI indriyonI utsukatA nivartana pAmatI nathI. tethI vAraMvAra viSayothI bAdhita thAya che ane napuMsaka jevA teo potAnA AtmAne bhUlI jAya che arthAtu meM mArA AtmalyANa arthe, mohano nAza karavA mATe A sAvaghayoganuM paccakhkhANa karyuM che te bhUlI jAya che ane grahaNa karAyelI pratijJAne anurUpa ucita AcAronA pAlanamAM vairyathI rahita evA teo sakala sAvadyayogane seve che. arthAt upayogapUrvaka saMyamanI sarva ucita yatanA karatA nathI. mAtra yathAtathA cAritrAcAranI bAhya kriyAo kare che. paraMtu pAMca indriyo tathA mananA saMvara ane SakAyanA pAlanane anurUpa bAra prakAranI viratimAM samyapha yatna karatA nathI, teo svapratijJAnA lopathI anaMta saMsAramAM bhaTake che ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. IIkA . avataraNikA: pUrvazlokamAM kahyuM ke, hIta sattvavALA jIvo sAvadhayogano tyAga karIne te sAvadhayogane sevIne vinAza pAme che. te kema vinAza pAme che arthAt gurunuM vacana, zAstranuM vacana ke ucita bhAvanAo temanuM rakSaNa kema karatI nathI ? tethI kahe che - zloka - tAvad guruvacaH zAstraM tAvat tAvacca bhAvanAH / kaSAyaviSayairyAvad na manastaralIbhavet / / 4 / / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-4-5 zlokArca - tyAM sudhI gurunuM vacana che, tyAM sudhI zAstra che ane tyAM sudhI bhAvanA che jyAM sudhI mana kaSAya ane viSayothI taralI thatuM nathI=vihvaLa thatuM nathI. IIII bhAvArtha - je jIvoe saMyama grahaNa karatAM pUrve sattvano saMcaya karyo nathI te jIvone paNa saMyama grahaNa karyA pachI gurunA vacanathI, zAstrathI ke bhAvanAthI sthira mati prApta thaze. tenA baLathI te jIvo saMyama pALI zakaze tema koIne jaNAya to graMthakArazrI kahe che ke je jIvoe sattvano saMcaya karyo nathI ane vrata grahaNa karyA pachI je vrata pALavAnuM che tene anurUpa indriyo saMvRtta karI nathI. tevA jIvo pUrvanA abhyAsane anurUpa te-te kaSAyo ane te-te viSayone seve tevI manovRtti dharAve che ane tevA jIvo sarvavirati grahaNa kare to paNa pUrvanA saMskArothI jyAre teonuM mana te-te viSayane abhimukha bane che ane te te kaSAyane vaza bane che, tyAre te viSaya-kaSAyathI AkrAMta thayelA manane guruno upadeza paNa sparzato nathI ke zAstraadhyayana dvArA zAstrano paramArtha paNa sparzato nathI ane vihvaLa thayelA manane zAMta karavA mATe te-te prakAranI bhAvanAo kare to te bhAvanAthI paNa mana vratane anukULa pariNAmavALuM thatuM nathI. paraMtu aMtaraMga rIte UThelA kaSAya ane indriyone vaza thaIne te-te pravRtti karavA abhimukha bane che, tevA jIvo hina sattvavALA hovAthI svIkArela pratijJAno lopa karIne anaMta saMsAramAM bhaTake che. jo avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, kaSAyathI ane viSayathI mana taralitakavihvaLa, thAya che. tyAre guru-upadeza, zAstra Adi sarva niSphaLa che. have jeo kaSAya-viSayane jItatA nathI paraMtu potAnA eka AtmAne ja jIte che arthAta viSaya-kaSAyane paravaza thAya che teo hIna sattvavALA che te batAvavA arthe kahe che - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-pa-6 zloka : kaSAyaviSayagrAme dhAvantamatidurjayam / yaH vameva jayavaMta vIratina: jtaH ? pApA zlokArtha : kaSAya-viSayanA samUhamAM doDatAM ativiSama evA eka potAne je jIte chekaparAjaya kare che, te viratilaka kyAMthI hoya?=vIratilaka na hoya hIna sattvavALA hoya. ApaII bhAvArtha anAdinA abhyAsathI jIva krodhAdi cAra kaSAyo ane pAMca indriyonA viSayonA bhAvone anusaravAnA svabhAvavALo che ane anAdinI te cAlane anusaranAra koI jIva upadeza Adine pAmI saMyama grahaNa kare Ama chatAM anAdinI cAlane anusaranAra kaSAya ane viSayanA samUhamAM doDatAM ati durjaya evA potAnA AtmAne ja, arthAt mAtra bAhya tyAgathI jenA para kAbU prApta na karI zakAya tevA eka potAnA AtmAne ja jIte che arthAt kaSAya ane viSayanA samUhane jItato nathI. paraMtu potAnA AtmAne kaSAya-viSayane parAdhIna kare che ane te rIte potAnA AtmAne kaSAya Adine parAdhIna karIne potAnA AtmAno pote ja vinAza kare che. tevA sattvahIna jIvo saMyama grahaNa kare topaNa vIromAM tilaka evA susAdhu kyAMthI hoya ? arthAt mAtra veza grahaNa karavAmAM ke bAhya kriyA karavAmAM ja teo zUrA che paraMtu potAnA AtmAnuM rakSaNa karavAmAM zUrA nathI. vastutaH zatruthI vinAza pAmatA evA potAnA AtmAnuM rakSaNa karavAnuM che. tenA badale potAnA AtmAno ja je jaya kare che teo vIra nathI. vIra to teo ja che ke je potAnA zatru evA kaSAyono ane indriyono jaya kare che. paNa avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, saMyamagrahaNa karIne kaSAyonA ane viSayonA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-6 samUhano je jaya karatA nathI, teo vIratilaka kyAMthI hoya ? arthAt na ja hoya. tethI have, vIratilaka koNa che te batAve che - -- zloka H dhIrANAmapi vaidhuryakarai raudraparISahaiH / spRSTaH san ko'pi vIrendraH saMmukho yadi dhAvati / / 6 / / zlokArtha H ghIrone paNa vaidhurya karanAra=vihvaLa karanAra, evA raudra pariSaho vaDe sparzAyelo chato koIka paNa vIromAM Indra jo sanmukha doDe=upasargo ane pariSahomAM vidhurita thayA vagara zatruonA nAzamAM sanmukha doDe, te vIratilaka che. ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. II6 bhAvArtha: saMyamagrahaNa karIne dhIratApUrvaka jinavacanAnusAra saMyamamAM utthita thayelA evA vIra puruSone paNa upasargo ane pariSaho prApta thAya to zatrunA sainyane jItavA mATe subhaTa jevA te mahAtmAo paNa vidhurita thAya che. arthAt zatruonA sainyane jItavA mATe kSobhAyamAna thAya che tevA upasargo ane pariSahone sparzAyelA vIromAM indra jevA koIka mahAtmA tevA saMyogomAM paNa zatruonA nAza mATe aMtaraMga mahAparAkrama phorave to te vIratilaka kahevAya. jema sArA paNa saMyamI sAdhu upasargo ane pariSahone pAmIne saMyamanA kaMDakasthAnothI hInatAne pAme che ane kyAreka guNasthAnakathI pAta paNa pAme che. AthI ja zAstrakAroe upasarga ane pariSahone saMyamamAM aticAra ApAdaka kyA che. paraMtu tevA ghora upasargo-pariSahomAM paNa vIra prabhu sheja paNa vihvaLatA pAmyA vinA mohanA jaya mATe mohane sanmukha doDI aMte teno jaya karyo tethI vIra bhagavAnane vIratilaka kahI zakAya. paraMtu saMyama grahaNa karIne mAtra saMyamanI kriyA karanArA ane bAhyatyAga karanArA chatAM jeo kaSAya ane viSayanA samUhano jaya karatA nathI teo kaI rIte vItilaka kahI zakAya ? arthAt vIratilaka kahI zakAya nahi. ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. IIII Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa1 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvabloka-7 avataraNikA - vaLI, saMyama grahaNa karyA pachI vIromAM tilaka koNa che tenuM svarUpa anya prakAre spaSTa kare che - zloka : upasarge sudhIratvaM subhIrutvamasaMyame / lokAtigaM dvayamidaM muneH syAd yadi kasyacit / / 7 / / zlokArtha : upasargomAM sudhIrapaNuM, asaMyamamAM subhIrupaNuM, lokAtiga evAM A baMne koIka munine jo thAya to=jo prApta thAya to, te muni vIratilaka che, ema bloka-5 sAthe saMbaMdha che. zA bhAvArtha : je jIvone dehanI sAthe ke indriyanA samUha sAthe ekatva buddhi che te jIvone anukULa ke pratikULa upasargo prApta thAya che tyAre teo vairyapUrvaka mohane jItavA mATe yatna karI zakatA nathI. paraMtu prApta thayelA pratikULa upasargamAM vihvaLa thAya che ane anukULa upasargamAM indriyane vaza thAya che. AvA alpasattvavALA jIvo saMyama grahaNa karyA pachI anukULa upasargarUpa tuccha puNyanA sahakArathI lokomAM mAna-khyAti Adi pAme to tene vaza thaIne potAnA zatrunA nAza karavAnA udyamane choDI de che. paraMtu je mahAtmAo pratikULa upasargomAM paNa sudhIra che, arthAt vairyapUrvaka zatrunA nAzamAM udyama kare tevA che ane anukULa upasargamAM te anukULa bhAvothI lepAyA vagara aMtaraMga rIte tenA nAza mATe subhaTanI jema yatna karanAra che, temAM sudhIrapaNuM che arthAt upasargomAM sudhIratApUrvaka moharUpI aMtaraMga zatruno nAza karavAno udyama kare che. vaLI jeo aticAromAM subhIru che tethI anukULa saMyogomAM ke pratikULa saMyogomAM saMyamamAM aticAra na lAge tevo yatna karanArA che ane tevA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vapara yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvabloka-7, 8-9 muniomAM subhaTabhAva jevo saMyamano pariNAma che ane AthI je AvA munio sAmAyikanA pariNAmanuM rakSaNa karavA mATe subhaTanI jema mohanI sAme laDe che ane sarva jIvo pratye samabhAvanA pariNAmarUpa sAmAyikanA pariNAmanA baLathI kaMTAkarNa bhUmimAM prayANanI jema saMyamanA prayojanathI koI ceSTA kare tyAre pakAyanA pAlanamAM parAyaNa hoya che. AvA prakAranuM upasargomAM sudhIrupaNuM ane aticAromAM subhIrupaNuM lokathI atiga che arthAt loko te mArga upara cAlI zakatA nathI. paraMtu sarvajJanAM vacanane parataMtra thaI yogIo ja lokathI atiga evA lokottara mArga para cAlI zake che. tethI lokathI atiga evAM A baMne sudhIrapaNuM ane subhIrupaNuM e baMne, je koI munine prApta thAya te muni vIromAM tilaka che; kema ke saMyama grahaNa karyA pachI viraziromaNi subhaTa jevA te mahAtmAo aticAranA parihArapUrvaka mohanA sainyano nAza karavA mATe pratikSaNa udyamavALA rahe che ane jeo AvA nathI paNa saMyamagrahaNa karIne mAtra saMyamanA sthUla AcAro pALe che teone vIratilaka kyAMthI kahI zakAya ? arthAt kahI zakAya nahIM ema zloka-pa sAthe yojana karavuM. ILA avataraNikA: zloka-6 ane 7mAM vIratilaka kevA hoya che tenuM svarUpa batAvyuM. have pAramArthika munibhAvane pAmelA muni ja vIratilaka kema che te anubhava anusAra yuktithI batAve che - zloka - dussahA viSayAstAvat kaSAyA atiduHsahAH / parISahopasargAzcAdhikaduHsahaduHsahAH / / 8 / / jagattryaikamallazca kAmaH kena vijIyate / munivIraM vinA kaMciccittanigrahakAriNam / / 9 / / zlokArca - viSayo dussaha che arthAt yogamArgamAM pravRtta thayelA jIvone mATe Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva,zloka-8-9 viSayo AlanA pamADe tevA che. kaSAyo ati dussaha che yogamArgamAM pravRta mahAtmA mATe viSaya karatAM paNa kaSAyo adhika khalanAnAM kAraNo che ane pariSaha ane upasargo adhika dusaha dussaha che. arthAt bhAvathI yogamArgamAM prasthita mahAtmAone paNa alanA pamADanArA che ane citanA nigrahane karanAra koIka munivara vinA traNe jagatanA eka malla evA "kAma" upara konA vaDe vijaya karAya ? arthAt munivara ja viSayo Adi sarvano vijaya karI zake che. II8-9ll bhAvArtha - saMsArathI bhaya pAmelA, kalyANa arthe saMyamane dhAraNa karanArA ane saMyamanI bAhya AcaraNAo karanArA evA munine mATe paNa viSaya dussaha che; kema ke viSayo anAdithI jIvane paricita che. tethI svasaMskArane vaza indriyo te-te viSayane grahaNa karIne te-te prakAranA iSTa-aniSTanA bhAvo kare che. paraMtu viSayothI indriyone saMvRtta karIne jinavacananA daDha avalaMbanathI mohane jItavA mATe sAdhu vezadhArI paNa prayatna karI zakatA nathI. tethI pAMca indriyonA trevIsa viSayo zatruno nAza karavA mATe udyata evA mahAtmAone zithila kare che. mATe te mahAtmA mATe teono pratikAra duSkara che. have, kadAca koI mahAtmA saMyamagrahaNa karyA pachI kAMIka bhAvitamatine kAraNe indriyone viSayothI dUra rAkhIne sadA svAdhyAya AdimAM rata rahe to tevA paNa mahAtmAne kaSAyo atidurjaya che. AthI ja indriyonA viSayothI saMvRtta thayelA paNa te mahAtmA tapa karatA hoya ane loko "tapasvI" kahe to temane abhimAna thAya che ke "hutapasvI chuM" - koI te mahAtmAne koIka kSati batAve to te mahAtmA iSa prajvalita bane che. tethI je mahAtmAo indriyone saMvRtta karIne AtmAne saMyamanI pravRttimAM pravartAve che. te mahAtmA mATe paNa kaSAya durjaya bane che. tethI kaSAya ati dusaha che. vaLI, koI mahAtmA viSayothI parAkSukha thaI kaSAyonuM niyaMtraNa karIne jinavacanAnusAra daDha udyama karanArA hoya tevA mahAtmAne paNa anukULa ke pratikULa pariSaha-upasarga prApta thAya tyAre mohanA umUlana mATeno aMtaraMga Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-8-9 udyama duSkara bane che. tethI viSaya ane kaSAyo karatAM paNa pariSaha-upasargo adhika dussaha-dussaha che. arthAt teno pratikAra ati duSkara che. vaLI, anAdino kAmano pariNAma to konA vaDe jItI zakAya ke je kAme traNeya jagatane vaza karyo che ane tene vaza thayelA mahAtmA mohano nAza karavA kaI rIte samartha bane ? arthAt je mahAtmA upasarga pariSahathI kSobhAyamAna na thatA hoya te paNa balavAna nimittane pAmIne kAmathI kSobhAyamAna thAya che. AthI ja, siMhaguphAvAsI muni mahAyogI hatA chatAM kAmathI kSubhita thayA to teono subhaTabhAva skhalanAne pAmyo. vaLI cittano nigraha karanArA koIka muni che ane je munivIrane choDIne viSaya-kaSAya ane kAmane koNa jItI zake ? arthAt koI jItI zake nahIM. Azaya e che ke je muni sadA aMtaraMga sAvadhAna thaIne vicAre che ke prApta thayelI A manuSyabhavanI kSaNa koIpaNa bAhya padArthane avalaMbIne pariNAma ka2ze to karmabaMdha prApta thaze jenA phaLarUpe saMsAraparibhramaNanI prApti thaze ane saMsAranA paribhramaNanA ucchedano upAya jinavacananA avalaMbanathI niyaMtrita thayela ane vItarAgabhAvanAthI bhAvita thayeluM uttama citta ja che. tethI vItarAganAM vacanane avalaMbIne vItarAgatA ja mAro svabhAva che, anya nahIM te prakAranA dRDha pariNAmapUrvaka potAnA cittane vItarAga thavAnA upAyabhUta jinavacanathI niyaMtrita kare che, tevA nigrahakArI mahAtmAone mATe viSayone jItavA sukara che, kaSAyo jItavA paNa duSkara nathI ane pariSaha upasarga paNa sAdhanAmAM vyAghAtaka thatA nathI paraMtu te sAdhanAnAM aMga bane che eTaluM ja nahi, paNa traNa jagatane jItavAmAM eka malla evo kAma paNa mohanI sAme yuddhanI bhUmimAM mRtaprAyaH bane che. AvA munio ja vIratilaka che. ahIM vizeSa e che ke, je jIvomAM indriyonI utsukatA zamI nathI, AthI ja dharmanI pravRtti-kAlamAM paNa indriyo te te viSayo grahaNa karavAmAM vyApAravALI thAya che ane tevA mahAtmA saMvRtta indriyavALA thaIne sevAtA anuSThAna dvArA aMtaraMga dharmanA saMskAronuM AdhAna karavA samartha banatA nathI, tevA jIvone pAMca indriyanA viSaya aMtargata kAma viDaMbaNA ka2nA2 che ja. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upapa yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvazloka-8-9, 10 vaLI, je mahAtmAo pAMca indriyane saMvRtta karI zake che ane saMvRtta thayelA evAM teo daDha yatnapUrvaka tapa-saMyamanI kriyAo kare che tevA mahAtmAomAM viSayanI utsukatA nahi hovA chatAM "hu tapasvI chuM", "huM tyAgI chuM" ityAdi buddhi utpanna karIne kASAyika bhAvo teone pIDe che tethI tevA mahAtmA mATe viSayonA jaya karatAM kaSAyono jaya duSkara bane che. vaLI, je mahAtmAo te-te prakAranA kaSAyane vaza thayA vagara jinavacanathI satata bhAvita thaIne tapa-saMyama dvArA saMyamanA kaMDakomAM udyama kare che tevA paNa mahAtmAone upasargo ane pariSaho prApta thAya tyAre teo aMtaraMga rIte kSobhAyamAna thAya che tethI kaSAya karatAM paNa upasargo ane pariSaho ati durjaya che. vaLI, upasargo ane pariSahone jemaNe jItyA che tevA siMhaguphAvAsI muni pAMca indriyanA saMvRtta pariNAmavALA hovAthI kAmanI vRttivALA na hatA chatAM kozAnA balavAna nimittane pAmIne zubhita thayA tethI balavAna nimittanI prAptirUpa kAma atidurjaya che. teone paNa jItanArA dhIra munivaro hoya che. I8-klA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, jagatrayamAM eka malla evo kAma konA vaDe jItI zakAya che? tethI have kAma mallane jItavo atiduSkara che te batAvavA arthe ja zloka-15 sudhI kahe che - zloka : munayo'pi yatastena vivazIkRtacetasaH / ghore bhavAndhakUpe'smin patitvA yAntyadhastalam / / 10 / / zlokArca - je kAraNathI-kAmamalla durjaya che, tethI tenA vaDe kAma vaDe, vivaza karAyelA citavALA munio paNa A ghora bhavAMdhakUpamAM paDIne adhatala pahoMce che. I1oll Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-10-11 bhAvArtha vedano udaya nokaSAyarUpa hovA chatAM paNa saMsAramAM anya sarva kaSAyo karatAM prAyaH vedano udaya ati durjaya che. tethI je mahAtmAo saMsArathI bhaya pAmIne saMyamamAM udyamavALA che, apramattabhAvathI jinavacanAnusAra pravRttio kare che teo paNa koIka nimittane pAmIne kAmanA udrakanA pariNAmane pAme tyAre tenA vaDe vivaza karAyelA cittavALA bane che. ane jo teo sAvadhAna na bane to kAmane paravaza thayelAM tevAM te sarva pApo karIne A ghora bhavarUpa aMdhakUvAmAM paDe che ane aMte tenA adhaHstalamAM pahoMce che. Azaya e che ke, bhava bhayaMkara aMdhakAravALo kUvo che. AthI ja bhavamAM paDelA jIvone potAnA hitanI dizAnI koI sUjha paDatI nathI. tethI te kUvAmAMthI bahAra nIkaLavAno koI udyama karatA nathI ane kAmane vaza banelA jIvo tevAM ghora kUpamAM paDe che tyAre vivekacakSu naSTa thAya che ane vivekahIna thaIne ghaNA bhavonAM paribhramaNa prApta thAya tevA te kUvAnA taLiye pahoMce che. AthI kAmamalla atidurjaya che. ll1nA zloka : tAvad dhairyaM mahattvaM ca tAvad tAvad vivekitA / kaTAkSavizikhAn yAvad na kSipanti mRgekSaNAH / / 11 / / zlokArdha : tyAM sudhI gherya che, tyAM sudhI (yogamArganuM mahattva che, tyAM sudhI ja vivekitA che. jyAM sudhI strIo kaTAkSanI vizikhAne kaTAkSajanya bANone, pheMkatI nathI. II11II bhAvArtha - AtmakalyANanA arthI jIvo dhairyapUrvaka yogamArgamAM yatna karatA hoya, cittamAM yogamArganuM mahattva vartatuM hoya, zAstro bhaNIne vivekarUpa cakSu khUlelAM hoya topaNa te sarva tyAM sudhI ja TakI zake che jyAM sudhI snehadRSTithI jonArI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 157 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-11-12, 13-14 strIonI dRSTi temanA para paDatI nathI. tethI strIonA snehane paravaza thaIne te mahAtmA zairya vagaranA banI jAya che, AtmakalyANanuM mahattva bhUlI jAya che ane AtmAnuM hita-ahita zemAM che te viveka paNa cUkI jAya che mATe kAmamalla atidurjaya che. AvA avataraNikA :kAmane paravaza thayelA jIvo kevA hoya che te batAve che - zloka : gRhaM ca gRhavArtA ca rAjyaM rAjyazriyo'pi ca / samarpya sakalaM strINAM ceSTante dAsavajjanAH / / 12 / / zlokArca - gRhane, potAnA jIvananI gaMbhIra vAtone, rAjyane ane rAjyalakSmIne paNa strIone saMpUrNa samarpaNa karIne loko dAsanI jema ceSTA kare che. II1ravA bhAvArtha - buddhimAna jIvo ziSTa puruSonAM vacana jANatA hoya che ke strIone gupta vAta karavI na joIe. kAraNa ke prAyaH strIbhavakRta ja teomAM cAMcalyAdi doSo hoya che topaNa kAmane paravaza thayelA teo potAnuM ghara, potAnA jIvananI gupta vAto, rAjA hoya to rAjya, rAjyalakSmI, vagere sarva strIone samarpaNa karIne jANe tenA dAsa na hoya te rIte ceSTA kare che ane AthI ja buddhimAna paNa evA teo paravazatAnA baLathI vinAza pAme che. tevA aneka prasaMgo zAstramAM saMbhaLAya che. A sarva kAmanI durjayatAne ja vyakta kare che. ll1NA avataraNikA - vaLI, kAmane paravaza jIvo kevI manovRttivALA hoya che te batAve che - Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvazloka-13-14 zloka : sA mitraM saiva mantrI ca sA bandhuH saiva jIvitam / sA devaH sA guruzcaiva sA tattvaM svAminI ca sA / / 13 / / rAtrau divA ca sA sA sA sarvaM sarvatra saiva hi / evaM stryAsaktacittAnAM kva dharmakaraNe ratiH? ||14||(yugmm) zlokArca - te strI mitra che, te ja maMtrI che sarva praznomAM salAha grahaNa karavA yogya che, te baMdhu che, te ja strI ja jIvita che, te deva che, te guru che, te tatva che ane svAminI paNa te ja che. ane rAtri divasa te te te strI strI strI, sarvatra sarva te ja che. A pramANe strIAsakta cittavALA jIvone dharmakaraNamAM rati kyAMthI hoya? I13-14TI bhAvArtha - ati rAgane paravaza evAM jIvone strI ja mitra jaNAya che. tethI te ja mAruM ekAMta hita che tevI buddhi varte che. vaLI, potAne koI sAMsArika prazna hoya to te sarvamAM paNa salAha levA yogya mAtra strI ja jaNAya che. AthI ahitakArI paNa tenI salAha tene hitakArI jaNAya che. te ja tene baMdhutulya jaNAya che. ane te ja strI ja, tenuM jIvita che; kema ke tenA vinA pote jIvI zake tema nathI tevI buddhi thAya che ane AvA kAmAsakta jIvo sadA tene prasanna rAkhavA ja prayatna kare che. vaLI, hitakArI kAryamAM guru sthAnIya paNa strI ja jaNAya che. tethI tenAM vacanane ja sarvatra anusare che ane potAnI svAminI strI ja che tevI buddhi varte che. A rIte rAta-divasa strI strI strI sarvatra sarva te ja che te pramANe strIAsakta cittavALA jIvo strIne jonArA che. AvA jIvone AtmakalyANane mATe upayogI evAM dharmajyomAM rati kyAMthI thAya? arthAt strInA vacana sivAya tene kyAMya rati nathI. 13-14 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-15 avataraNikA : - kAmarUpI mallathI bacavuM ati duSkara che te batAve che . zloka H strIsamudre'tra gambhIre nimagnamakhilaM jagat / unmajjati mahAtmA'smAd yadi ko'pi kathaMcana / / 15 / / 159 zlokArtha H A strIrUpI gaMbhIra samudramAM AkhuM jagata nimagna che=gaLADUba DUbela che. koIka mahAtmA hoya to AmAMthI=strIrUpI samudramAMthI, koI rIte unnamajjana kare chebahAra nIkaLe che. II15 / / bhAvArtha: jema bhoga-vilAsathI bharAyelo saMsAra jIvone DubADanAra hovAthI samudra jevo kahevAya che; kema ke jIvo samudranAM pANImAM DUbIne vinAza pAme che tema bhoga-sAmagrImAM Asakta thaIne jIvo vinAza pAme che. te rIte strI manuSya dehadhArI jIva che topaNa kAmanI vRttivALA jIvo mATe bhavasamudranI jema bhogathI bharAyela vinAzanuM sAdhana che. vaLI, te strIrUpI samudra gaMbhIra che. jema UMDANavALA samudramAM paDelAne bahAra nIkaLavuM duSkara che tema strI pratye rAga pAmelA jIvone tenA saMkaMjAmAMthI chUTIne dharmamArgamAM pravRtti ka2vI duSkara bane che. ane tevA gaMbhIra strIrUpI samudramAM AkhuM jagata DUbeluM che chatAM koIka mahAtmA vivekarUpI cakSune prApta kare che tyAre sattvazALI bane che ane sattvanA prakarSanA baLathI koIka rIte strIsamudramAMthI bahAra nIkaLe che. ahIM "koIka rIte" kahevAthI e batAvavuM che ke guNasthAnakane pAmelA jIvomAM paNa vedano udaya naSTa thayo nathI. tethI vipAkamAM vartato vedano udaya nimittone pAmIne avazya vikAra pedA kare tevo hoya che. topaNa bhavathI bhaya pAmelA te mahAtmA zAstranuM dRDha avalaMbana laIne ane brahmacaryanI nava vADonuM samyakpAlana karIne sadA AtmAnuM rakSaNa kare che ane gamanAgamanAdi kALamAM sUrya sAme jema dRSTi Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-15-16 paDe tema strI sanmukha dRSTi paDe to tarata saMvRtta pariNAmavALA bane che; kema ke jema sUryano tApa tenAM cakSune baMdha kare che tema strIthI vinAza thavAno bhaya te mahAtmAnA bAhya cakSune saMvRtta kare che ane sadA vedanA udayathI potAnuM rakSaNa karavA mATe te-te prakAranI bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. AvA mahAtmAo ja sattvanA baLathI koIka rIte A strIsamudramAMthI potAnuM rakSaNa karI zake che. [15]I avataraNikA : prastuta prastAva sattvanA upadezano che tethI yogamArganA viSayamAM sattvahIna jIvo kevA hoya che te batAvIne sattvazALI banavAno upadeza Apyo. have vrata grahaNa karyA pachI sAdhuvezamAM rahelA sattvahIna jIvo kaI rIte asAra pravRttio kare che te zloka-25 sudhI batAve che zloka H dUre dUratare vA'stu khaDgadhAropamaM vratam / hInasattvasya hI cintA, svodarasyApi pUraNe / / 16 / / - zlokArtha H khaDgadhArAnI upamA jevuM vrata to dUra dUratara raho. hIna sattvavALA sAdhu vezadhArI jIvone svaudaranA pUraNamAM paNa ciMtA hoya che. / / 16 / / * DhI=pAdapUrti mATe che. bhAvArtha: je jIvoe saMyamagrahaNa kareluM che paraMtu leza paNa sattva nathI evA sattvahIna jIvo khaDganI dhArAnI upamAvALuM vrata to dUra che athavA atyaMta dUra che paraMtu potAnAM jIvananI jarUriyAto pUrNa karavA mATe paNa teo ciMtAvALA hoya che. AthI, gRhasthanI sAthe AtmIyatA Adi karIne potAnA hIna sattvane ja pragaTa karatA hoya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvazloka-16-17 Azaya e che ke, khaDraganI dhArA para nAcanArA paNa atyaMta upayukta thaIne dehane te rIte lAghava karIne nRtya karI zake che. tethI jeomAM dehane lAghava karavAnI zakti nathI athavA to zarIrane lAghava karavAnI zaktivALA hoya topaNa jeo nRtyakALamAM te prakAranA upayogavALA rahI zakatA nathI teo jo khaganI dhArA para nRtya kare to vinAza pAme che. tethI khaganI dhArA para nRtya karavuM atiduSkara che tema sAdhupaNuM grahaNa karyA pachI jeo indriyane atyaMta saMvRtta rAkhI zake che teo ja AtmAne viSayomAM DUbavAthI rakSaNa karI zake tevo lAghavavALo banAve che ane tevA saMvRttacArI muni paNa jinavacananuM satata smaraNa karIne apramattabhAvathI saMyamanI sarva kriyAo kare to khaganI dhArAnI upamAvALAM vratonuM pAlana karI zake che. ane jeomAM indriyano saMvara karavAnuM sattva nathI ane jinavacananA smaraNapUrvaka tenAthI niyaMtrita sarva kriyAomAM yatna karavAnuM sattva nathI tevA jIvo mATe vratanuM pAlana dUra che athavA atyaMta dUra che. vaLI, jeo sAdhuvezamAM che ane koIpaNa prakAranuM sattva nathI tevA hIna sattvavALA jIvo to potAnI suMdara bhikSA ke suMdara sthAnAdi arthe sadA ciMtA karanArA hoya che. tethI teono upadeza Adino sarva prayatna mAtra udarapUraNamAM ja vizrAMta thAya che. A prakAre hIna sattvavALA sAdhunuM svarUpa batAvIne mahAtmA mArgAnusArI sattva keLavavAno upadeza Ape che. AvA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, sAdhuvezamAM rahelA hIna satvavALA jIvo potAnA udarapUraNanI ciMtAvALA hoya che. tethI have saMyogonusAra tevA sAdhuo kayA kayA prakAre tenI ciMtA kare che, te batAve che - zloka : yat tadarthaM gRhasthAnAM bahucATuzatAni saH / bahudhA ca karotyuccaiH zveva dainyaM pradarzayan / / 17 / / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16ra yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-17-18 zlokArtha : je kAraNathI hIna sattvavALA sAdhuo potAnI jIvanavyavasthA mATe ciMtA karanArA che ema pUrvazlokamAM kahyuM te kAraNathI, tenA mATe potAnI suMdara jIvanavyavasthA mATe, kUtarAnI jema dainyane pradarzana karato evo te sAdhuvezadhArI, bahu rIte gRhasthonA seMkaDo cATuvacanoHkhuzAmatanAM vacano, atyaMta kare che. I/17nA bhAvArtha : keTalAka mahAtmAo saMyama grahaNa karyA pachI vratapAlananA viSayamAM to koI ciMtA karatA nathI paraMtu pote bhautika rIte sArI rIte AhAra, vastra, pAtra Adi meLave ane mAnabhera jIvI zake tenA mATe potAnA saMyogo anusAra gRhasthonI prakRti Adine anurUpa bahu prakAranAM cATuvacano bole che. jema kUtaro tene roTalA ApanAra pratye dInatApUrvaka pUchaDuM paTapaTAve che tema AvA sAdhuvezadhArI jIvo gRhasthone prIti utpanna thAya tema ghaNA prakAranAM, ghaNAM madhuravacano kahe che ane te sarva dvArA potAnI hInasattvatAne ja pragaTa kare che. jenA phalarUpe dInatApUrvakanI AjIvikA karIne duraMta saMsAramAM bhaTake che. I17nA avataraNikA - sAdhuvezadhArI sAdhuo temanA saMyogane anurUpa kevA-kevAM cATuvacano strIne kahe che te batAve che - zloka - tvamAryA tvaM ca mAtA me tvaM svasA tvaM pituHzvasA / ityAdijJAtisaMbandhAn kurute dainyamAzritaH / / 18 / / zlokArca - devyane Azrita evA te sAdhu, tuM AryA chuM, tuM mAtA chuM, tuM mArI bahena chuM, tuM mArI phoI chuM, ItyAdi jJAtisaMbaMdho kahe che. ll18l Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-18, 19-20 bhAvArtha 163 je sAdhuone vrato zuM che, vratothI saMsArano kaI rIte uccheda thAya che teno koI bodha nathI, mAtra sAdhuvezamAM rahIne ucita AhAra, pANI, sthAna vagerenI prApti, mAnasabhara jIvavAnI AzaMsA Adi rAkhIne sAdhvAcAranI kriyAo karatA hoya teonI dRSTi potAnI jIvanavyavasthA-pradhAna hoya che. tethI koI bhaktivALA zrAvaka ke strIne joIne cAra jaNAnI vacamAM kahe che ke, A bahena to sAdhunI mAtA jevI che, sAdhunI sadA hitaciMtA karanAra che, ityAdi saMyoga anusAra je-je jJAtinA saMbaMdho batAvavA jevA jaNAya te batAvIne, dInatAne Azrita evA te sAdhu hIna sattvane kAraNe potAnuM sAdhujIvana vyartha kare che. 18 avataraNikA : vaLI, koI puruSa Adine joIne hIna sattvavALo sAdhu saMyoga pramANe zuM zuM kare che te batAve che zloka H ahaM tvadIyaputro'smi kavalaistava vardhitaH / tava bhAgaharazcaiva jIvakaste tavehakaH / / 19 / / evamAdIni dainyAni klIbaH pratijanaM muhuH / kurute naikazastAni kaH prakAzayituM kSamaH ? / / 20 / / (yugmam ) zlokArtha : huM tamAro putra chuM, tamArAM valothI=koLiyAthI, vardhita chuM, tamAro bhAgIdAra chuM, tamAro jIvaka chuM, tamAro cAhaka chuM te vigere dIna vacano pratijanane AzrayIne napuMsaka evo te sAdhu aneka vakhata kahe che te cATuvacanone prakAzana karavA mATe koNa samartha che ? II19-20] bhAvArtha: pUrvazlokamAM hIna sattvavALA sAdhu strIne AzrayIne kaI rIte dInavacano Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-10-20, 21 bole che tema batAvela. prastuta zlokamAM puruSane AzrayI potAnA saMyoga anusAra kevA-kevAM cATuvacano bole che te batAvIne kahe che ke AvA prakAranAM dInavacano dareka jaNane AzrayIne saMyoga anusAra te sAdhu bole che. tenuM prakAzana karavuM azakya che; kema ke tevA prakAranA saMyogo anusAra pote mahArAjA che, tyAgI che ityAdi mAnIne zrAvakone Thapako Ape che te paNa paramArthathI to potAnI iSTanI prAptimAM vizrAMta thanAra hovAthI cATuvacana ja che. II19-20nI avataraNikA - zloka-16thI 20 sudhI hIna sattvavALA sAdhuvezadhArI kevA hoya che te batAvyA pachI tevA hIta satvavALA sAdhuone zAstrAnusArI pravRttio ati asaMbhavita che te batAvavA kahe che - zloka - Agame yoginAM yA tu saiMhI vRttiH pradarzitA / tasyAstrasyati nAmnApi kA kathA''caraNe punaH? // 21 // zlokArca - vaLI, zAstramAM yogIonI je siMhavRtti batAvAI che tenA nAmathI paNa te sAdhu trAsa pAme che. vaLI, AcaraNA viSayaka kathA paNa kyAMthI hoya? rajA bhAvArtha - siMha zatrunI sAme laDavA bese tyAre kyAreya pIchehaTha karato nathI, paraMtu sattvathI laDe che. tema yogIo saMyama grahaNa karyA pachI mohanI sAme subhaTanI jema laDavA mATe udyamavALA che. tethI mohanuM koI zastra potAne na lAge te rIte traNa guptiothI gupta thaIne sadA jinavacanarUpI zastra dvArA mohano nAza thAya te rIte svAdhyAya, dhyAna Adi sarva ucita pravRttio kare che. AthI ja saMyamavRddhinuM kAraNa na hoya tevI nAnAmAM nAnI kAyAnI ceSTA paNa sAdhu Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva,zloka-21, 22-23 karatA nathI. A prakAranI siMhanI vRtti jevI sAdhunI jIvanacaryA zAstramAM batAvI che tenuM nAma sAMbhaLIne paNa alpa sattvavALA jIvo trAsa pAme che arthAt tenuM varNana sAMbhaLIne tevA mahAtmAo pratye prIti to thatI nathI ke tevA mahAtmAo jevA thavAno abhilASa thato nathI paraMtu tenA pratye anAdara ja thAya che. tevA hIna sattvavALA jIvo vaLI tevI AcaraNA kare te kaI rIte saMbhave ? arthAtu saMbhave ja nahIM. AthI, saMsAranA ucchedanA arthIe hInasattvavALA jIvo kevA hoya che tenA paramArthane batAvanArA upadezane sAMbhaLIne potAnAmAM sAttvika vRtti pedA thAya tevo udyama karavo joIe.NIravA avataraNikA : hIta satvavALA sAdhuone AgamamAM kahela yogIo jevI siMhavRtti nathI hotI to kevI vRtti hoya che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : kintu sAtaikalipsuH sa vastrAhArAdimUrchayA / kurvANo mantratantrAdi gRhavyAptiM ca gehinAm / / 22 / / kathayaMzca nimittAdi lAbhAlAbhaM zubhAzubham / koTiM kAkiNimAtreNa hArayet svaM vrataM tyajan ||23||(yugmm) zlokArca - paraMtu sAtA eka lipsa evA te sAdhu, vastra, AhAra AdinI mUrchAthI maMtra-taMtrAdi karatAM tathA gRhasthonI gRhavyAtine karatAM ane nimittAdine, lAbhAlAbhane ane zubhAzubhane kahetAM svavratono tyAga karatAM kAkiNI=eka paisA, mAtrathI karoDone hAre che. rara-23 bhAvArtha : hIna sattvavALA sAdhuo zAstramAM batAvelI yogIonI siMhavRttinuM anusaraNa karI zake tema nathI. paraMtu sAtAnI lisAvALA evA teo suMdara vastra, suMdara AhAra AdimAM mUrchAne kAraNe gRhasthonAM kAryo kare che, maMtrataMtrAdi kare che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-22-23, 24-25 jethI gRhastho teone suMdara vastra, suMdara AhAra Adi Ape che. AvA sAdhuo gRhasthone kyAre lAbha thaze, kyAre nukasAna thaze, kayA nimitto zubha che, kayA nimitto azubha che ityAdi kahIne potAnAM vratono tyAga kare che. ane tuccha evAM mAna-sanmAna, vastra-pAtrAdine prApta karIne kAkiNI jevA alpadhanamAtrathI karoDonA mulyavALA evA cAritrano nAza kare che; kema ke A rIte jIvavAthI saMyamanA baLathI sadgationI paraMparA prApta thavAnI hatI tenA badale durgationI paraMparAnI prApti thaze. tethI A prakAranI AjIvikAthI kAkiNI jevAM alpa, tuccha sukho meLavIne sadgationI paraMparA dvArA prApta thanArA mahAsukhane teo hAre che. 22-23 avataraNikA: vaLI, hIna satvavALA sAdhuonI buddhi kevI viparyata che te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka - cAritraizvaryasaMpannaM puNyaprAgbhArabhAjanam / mUDhabuddhirna vetti svaM trailokyoparivartinam / / 24 / / tatazca bhikSukaprAyaM manyamAno viparyayAt / bhAvaniHsvadhanezAnAM lalanAni karotyasau // 25 // zlokArca - mUDhabuddhivALo evo te, puNya prAglAranAM bhAjana, cAstri aizvaryathI saMpanna kailokya uparavartI evA potAne jANato nathI ane tethI viparyayane kAraNe potAne bhikSapAya mAnato potAne bhikSatulya mAnato, A A sAdhu, bhAvathI dhana vagaranA evA dhanavAnonI lalanAne khuzAmatane, kare che. [24-25ll bhAvArtha : jeo sAdhuvezamAM che ane zAtA AdinA lipsa che teo puNyanA prAglAranA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-24-25, 26 bhAjana, cAritranA aizvaryathI saMpanna evA potAne gailokyanA uparavartI joI zakatA nathI, kema ke mUDhabuddhivALA hovAnA kAraNe teo bAhya evA vaibhava, mAna-sanmAnane jonArA che. vastutaH jeonuM citta cAritranA aizvaryathI saMpanna che teo A saMsAramAM sadgationI paraMparA dvArA puNyaprAglAranuM bhojana che ane jagatanA sarva jIvo karatAM uttama bhUmikAne pAmelA che. paraMtu mUDhabuddhivALA jIvone cAritranuM tevuM pAramArthika svarUpa dekhAtuM nathI. tethI viparyayane kAraNe mAne che ke amAro jIvananirvAha loko para thanAra che. tethI jagatamAM mAnasanmAnathI gAjatA, prabhAvazALI dekhAtA hoya topaNa paramArthathI to loko pAsethI meLavI pote jIvanArA che tevI buddhi hovAthI potAne bhikSaprAyaH mAne che. AthI ja jeonI pAse bhAva aizvarya nathI paNa tuccha dhanAdinuM aizvarya che teonI sAme AtmIyatAthI vAto kare che ane prasaMge teone Adara-satkAra ApIne potAnAM icchita kAryo karavA prayatna kare che, te sarva teonI hInasattvatA che. 24-2pA avataraNikA - vaLI, satvazALI munio kevA hoya che te batAve che - zloka - prazAntasya nirIhasya, sadAnandasya yoginaH / indrAdayo'pi te raMkaprAyAH syuH kimutAparAH? / / 26 // zlokArca - prazAMta, IcchA vaganA, sadA AnaMdavALA evA yogIone te IndrAdi paNa raMkamAya che. to bIjAne zuM kahevuM? arthAt bIjA dhanavAnonuM to zuM kahevuM ? rajA bhAvArtha je sAdhuo saMsAranA pAramArthika svarUpane jonArA che, teone bAhya pudgalanI mAyAjALa asAra dekhAya che ane AtmAnI prazamatAnI pariNati ja sAra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-26, 27 dekhAya che; kema ke prazamabhAvanA baLathI siddhipathamAM prayANa thAya che ane mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI paNa uttama devAdibhavanI prApti thAya che tevo sthira nirNaya che tevA mahAtmAonI indriyo zAMta thayelI che arthAt tuccha bAhya padArtha pratye jovAnI utsukatAvALI nathI, mana zAMta thaI gayuM che. arthAt mana bAhya padArthomAM bhaTakavAnI vRttivALuM nathI. te mahAtmAo AtmAnA anicchAbhAvane pragaTa karavA mATe sadA udyamavALA che, tethI "nirIha che. mohanI AkuLatA naSTaprAya che tethI sadA AnaMdavALA che. tevA yogIone aMtaraMga samRddhithI samRddha mahAtmAo samRddhivALA dekhAya che. tethI teonI buddhimAM siddhanA jIvo pUrNa samRddhivALA dekhAya che, anya koI tevI samRddhivALA dekhAtA nathI. AvI nirmaLa dRSTi hovAne kAraNe tattvamArgane nahi pAmelA evA indra Adi paNa teone raMka jevA lAge che to bAhya samRddhivALA manuSyo to kyAMthI samRddhivALA dekhAya ? arthAt tIrthakaro, siddha bhagavaMto, guNasaMpanna yogIo teone samRddhivALA dekhAya che. anya sarva jIvo bhAva samRddhi vinAnA hovAthI raMka jevA dekhAya che. tethI A yogIo tevA bAhya samRddhivALA jIvonI khuzAmata kyAreya karatA nathI. kvacit koI yogya jIvo dharma pAme tevA jaNAya to karuNAbuddhithI hitopadeza Ape che. IIkA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke, prazAMta Adi bhAvavALA yogIone bAhya vaibhavavALA IndrAdi paNa raMkaprAya bhAse che. tyAM prazna thAya ke jeonI pAse puSyane kAraNe AvI uttama samRddhi che teone paNa te mahAtmAo raMkamAyA kema jANe che tethI kahe che - zloka - kiM vibhutvena kiM bhogaiH kiM saundaryeNa kiM zriyA / kiM jIvitena jIvAnAM duHkhaM cet praguNaM puraH // 27 // zlokArca - vibhupaNAthI zuM? bhogothI zuM ? sauMdaryathI zuM ? ziyA=bAhya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva,zloka-27, 28-29 169 lakSamIthI zuM ? jIvonAM jIvanathI zuM ? je AgaLa prakRSTa duHkha hoya? Il27ii bhAvArtha : je jIvo asAra puNyanA baLathI bAhya samRddhivALA che teone vartamAnanA bhava pachI AgaLamAM durgationI paraMparAnI prApti che; kema ke teoe bhUtakALamAM tevuM asAra puNya ekaThuM kareluM che ke je bhogAdinI lipsA pragaTa karAvIne dhanAdinI vRddhi mATe mahAAraMbho karAvI aMte durgationI paraMparAne prApta karAve che. tevA jIvo pAse mAtra bAhya vaibhava che paNa aMtaraMga dharmarUpI dhana nathI. ane tevA vaibhavavALA jIvone sattvahIna sAdhu Adara-satkArathI jue ane tenA vaibhava AdinI ke teonA asAra evA dAnanI prazaMsA kare to te sAdhuonI khuzAmatathI prerAIne tevA jIvo te sAdhuno satkAra Adi kare che. paraMtu niHspRhI munione to vicAra Ave che ke AvA vaibhavathI zuM, AvA bAhya bhogothI zuM ane dhanavAnone maLelA A sauMdaryathI paNa zuM ke teonI lakSmIthI paNa zuM? sarva artha vagaranuM che. eTaluM ja nahIM, paNa evAnAM jIvita vaDe paNa zuM ke je jIvana samApta thayA pachI ghaNAM duHkhonuM kAraNa banatuM hoya. yogIone AvI nirmala buddhi hovAthI teo bAhya vaibhavavALA jIvothI prabhAvita thatA nathI. paraMtu guNonI samRddhivALA uttama jIvothI ja prabhAvita thAya che. IILA avataraNikA : prazAMta Adi bhAvavALA yogIo bAhya vaibhaLavALA jIvonA bhAvinA dukhatA kAraNa evA bhogone asAra jonArA che ema pUrvazlokamAM kahyuM. tethI e phalita thAya che ke, niHspRhI munione bhAvinA sukhanI paraMparA hoya che. chatAM sukhanA paNa arthI jIvo nispRhatAne sAdhavA kema yatna karatAM nathI te batAvavA kahe che - Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva,zloka-28-29 zloka : nArthyate yAvadaizvaryaM tAvadAyAti saMmukham / yAvadabhyarthyate tAvat punaryAti parAGmukham / / 28 / / adhairyAdavicAryedamicchAvyAkulamAnasaH / hA hA heti tadarthaM sa dhAvam dhAvan na khidyate ||29||(yugmm) zlokArca - jyAM sudhI aizvarya IcchAtuM nathI tyAM sudhI te aizvarya sanmukha Ave che. jyAre tenI abhyarthanA karAya che tyAre te aizvarya parAzmana thAya che. adheryane kAraNe A prakArano vicAra karyA vagara aizvaryanI prAptino upAya niHspRhatA che spRhA nathI e prakArano vicAra karyA vagara, IcchAthI vyAkuLa thayelA mAnasavALo evo jIva atyaMta khedanI vAta che ke tenA mATe aizvarya mATe, doDato-doDato kheda pAmato nathI=thAkato nathI. 28-29II ja "hA hA ti=hA hA hA iti" atyaMta kheda batAvavA "hA, hA, hA" ema traNa vakhata kahyuM che ane hA hA hA itimAM 'iti' zabda pAdapUrti mATe che. bhAvArtha : je sAdhuo atyaMta niHspRhI che, koI bAhya samRddhinI icchA karatA nathI, paraMtu kevala asaMgabhAvanI vRddhi mATe udyama karanArA che, tevA mahAtmAo paNa te bhavamAM mokSamAM na jAya to janmAMtaramAM mahAaizvaryane prApta kare che. jema pUrvabhavamAM saMyama pALIne ati niHspRha thayelA evA bharata cakravartI carama bhavamAM cakravartInI samRddhine pAmyA. tethI e phalita thAya che ke pUrvabhavamAM saMyama pALatI vakhate teoe aizvaryanI icchA karela nahIM chatAM paNa aizvarya te mahAtmAnI sanmukha Ave che. ane je jIvo asAra puNyane laI janmyA che teone aizvaryanI ghaNI icchA che ane tethI aizvaryane mATe doDAdoDa kare che ane kAMIka puNyano sahakAra hoya to A bhavamAM kAMIka aizvarya meLave che topaNa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNacaturtha prastAva/bloka-28-29 171 tevA aizvaryanA arthI jIvothI te samRddhi parAkSukha thAya che. tethI janmAMtaramAM teo durgationI paraMparAne pAme che paraMtu aizvaryane pAmatA nathI. AthI ja pUrvazlokamAM kahyuM ke, "tevA jIvonA vaibhava AdithI zuM ke jeone AgaLa ghaNuM duHkha hoya ?" tethI tevA dhananA arthI jIvo dhana mATe pApa karIne duHkhanI paraMparAne pAme che. ane niHsattva evA sAdhuo paNa AvA jIvonI jema gRhastho pAse cATuvacano karIne bAhya bhogo meLave che paNa bhavAMtaramAM taddana dhana vagaranI avasthAne prApta karanArA che. atyaMta khedanI vAta che ke dhana meLavavAnA adheryane kAraNe A prakAre dhananI prApti, aprAptinA paramArthane vicAryA vinA icchAthI vyAkula mAnasavALA jIvo te dhana mATe satata doDatAM, aneka pApo karIne kheda pAme che. arthAt durgationI paraMparAne prApta kare che. ahIM vizeSa e che ke, jIvane sarva samRddhinuM prayojana sukha che ane saMsAramAM bAhya samRddhithI sukha maLe che te paNa hakIkata che, Ama chatAM je jIvone tattvano bodha thayo che teo vicAre che ke jema-jema citta niHspRhatAvALuM thaze, tema-tema uttama koTInuM puNya baMdhAze ane mokSanI prApti nahIM thAya tyAM sudhI paNa uttama vaibhavavALA bhavo maLaze. mATe sukhanI icchA hoya to pUrNa sukhamaya mokSa mATe udyama karavo joIe ane mokSa prApti na thAya tyAM sudhI paNa niHspRhatA guNane kAraNe uttama vaibhavavALA bhavonI prApti thAya che. mATe zakti anusAra niHspRhatAmAM udyama karavo joIe. A pramANe vicArIne jeo vairyathI udyama kare che teo saMsAramAM paNa sukha-saMpattine meLavIne aMte mokSane prApta kare che tyAre parAkASThAnA sukhane meLave che ane jeone tevo bodha nathI tethI vicAryA vagara sukha meLavavAnI adhIratAne kAraNe sukha meLavavA mATe AraMbhasamAraMbha kare che ane puNyano sahakAra na hoya to kAMI meLavyA vagara pApo karI durgatimAM jAya che. kadAca tuccha puNyanA sahakArathI kaMIka bAhya dhanAdi meLave che topaNa satata tenI pAchaLa doDIne duHkhanI paraMparAne pAme che. A atyaMta khedanI vAta che ema batAvIne pairyapUrvaka sattvathI yogamArgamAM pravRtti karavI joIe te prakArano upadeza graMthakArazrI Ape che. 28-29II Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-30 avataraNikA : vaLI, sattvazALI jIvo kevA hoya che te batAvIne sattva keLavavAno upadeza Ape che - zloka H sthiro dhIrastu gambhIraH saMpatsu ca vipatsu ca / bAdhyate na ca harSeNa viSAdena na ca kvacit // 30 // zlokArtha H sthira, dhIra, gaMbhIra puruSa saMpattiomAM kyAreya harSathI bAdha pAmatA nathI ane vipattiomAM kyAreya viSAda pAmatA nathI. II3II bhAvArtha : jeo tattvAtattvanI vicAraNA karavAmAM sthira buddhivALA che, vaLI gaMbhIratApUrvaka saMsAranI vAstavikatAno vicAra karanArA che ane saMsAranI vAstavikatAno nirNaya karIne dhIratApUrvaka hitakArI mArgamAM cAlanArA che tevA puruSo vicAre che ke sarva saMyogomAM vyAkulatA vinAnuM uttama citta ja sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che ane saMyogonusAra vyAkula thayeluM citta ja sarva akalyANanI paraMparAnuM kAraNa che. tethI tevA mahAtmAone bhUtakALanA puNyathI saMpattio maLe topaNa harSathI bAdhita thatA nathI. paraMtu vicAre che ke A saMpatti ati capaLa che, game tyAre cAlI jatI hoya che mATe teno te rIte upayoga karuM ke mAruM bhAvi hita thAya ane bhUtakALanAM koI te prakAranAM karmone kAraNe Apattio Ave to te ApattiomAM paNa AvA uttama puruSo kyAreya viSAdathI bAdha pAmatA nathI. paraMtu vicAre che, mArAM ja evA prakAranAM bhUtakALanAM karmonuM A phaLa che mATe dhIratApUrvaka te karmone sahana karavAthI anarthonI paraMparA thaze nahIM. ane jo saMyoga pramANe asvasthatAnI prApti thaze to potAne ahitanI ja prApti thaze. Ama, vicArIne uttamaparuSo potAnA sattvanA baLathI ja sarvatra jIvanArA hoya che. II30ll Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-31-32 avataraNikA - sarva prakAranI siddhio sattvathI ja prApta thAya che. te batAvavA arthe kahe che zloka H ye siddhA ye ca setsyanti sarve sattve pratiSThitAH / sattvaM vinA hi siddhirna proktA kutrApi zAsane / / 31 / / 173 zlokArtha : je jIvo siddhine pAmyA, jeo siddhine pAmaze te sarva sattvamAM pratiSThita che, sattva vagara siddhi koI paNa zAsanamAM=koI paNa darzanamAM, kahevAI nathI. II31|| bhAvArthaH je jIvo saMsArano uccheda karI mokSamAM gayA te sarva jIvo potAnA aMtaraMga zatrunA nAza mATe mahAsattva phoravIne gayA che ane je jIvo mokSamAM jaze te paNa aMtaraMga zatrunA nAza mATe mahAsattva phoravIne jaze. paraMtu aMtaraMga mohanA unmUlanane anukULa sattva phoravyA vinA kevala bAhya kriyAothI ke sAdhuvezamAM rahIne bhaktavarganA saMcayathI koI mokSamAM gayuM nathI ane koI jaze paNa nahIM. AthI ja sarva darzanamAM jIvanA asaMgabhAvathI ja siddhi kahevAI che. ane jIvane asaMgabhAva pragaTa karavA mahAsattvanI apekSA che. tethI sarva udyamathI bAhya utsukatAnA zamana mATe, bAhya saMyogothI para thavA mATe ane bAhya sukhaduHkha AdimAM saMga vagaranuM citta bane te prakAre sattvamAM ja udyama karavo joIe, te sivAya A saMsA2no aMta nathI. II31/ avataraNikA H vaLI, sAdhuvezathI ke mAtra bAhya saMyamanI kriyAthI mokSanI prAptino asaMbhava che te dRDha karavAM arthe kahe che - Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-32, 33-34 zloka : evameva sukhenaiva siddhyanti yadi kaulikAH / tad gRhasthAdayo'pyete kiM na siddhyanti? kathyatAm / / 32 / / zlokArca - A rIte ja, kauliko kulAcArathI dharma karanArA, sukhethI siddha thAya to A gRhastha Adi paNa kema siddha na thAya? te kaho. II3zA bhAvArtha pUrvazlokamAM sattvahIna sAdhuvezadhArI kevA hoya che te batAvyuM. te te ja kulAcArathI dharma karanArA evA kauliko sukhathI ja jo saMsArano aMta karI zakatA hoya to A gRhastho paNa potapotAnA kulAcAra pramANe dharma karanArA che, teo kema siddha na thAya ? arthAt teo siddha thatA nathI. tethI nakkI thAya che ke, jinavacanAnusAra atyaMta saMvegapUrvaka saMyamamAM udyama karanArA munio ja mohanuM umUlana karIne siddhipadane pAme che. mAtra bAhya kriyAthI ke kulAcArathI svapara mAnyatAnusAra karAtA AcAra mAtrathI koI siddha thatuM nathI. II3rI avataraNikA - sAdhuvezamAM rahelA ane zAtAnA arthI, gRhastho Adi sAthe mITho saMbaMdha rAkhanArA jIvo mokSamAM kema jaI na zake te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : sukhAbhilASiNo'tyarthaM, grastA RddhyAdigauravaiH / / pravAhavAhino hyatra dRzyante sarvajantavaH / / 33 / / evameva sukhenaiva siddhiryadi ca manyate / tatprAptau sarvajantUnAM tadA rikto bhaved bhavaH / / 34 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-33-34, 35 zlokArtha H 175 sukhanA atyaMta abhilASI, Rddhi Adi gAravothI grasta ane pravAhamAM vahenArA=mohanA pravAhamAM vahenArA, ahIM=lokamAM, sarva jIvo dekhAya che. e rIte ja=je rIte saMsArI jIvo RddhigAravathI grasta che e rIte ja, sukhethI ja jo siddhi manAya che to sarva jIvone tenI prApti thaye chate bhava khAlI thAya. II33-34|| bhAvArthaH saMsArI jIvo bAhya sukhanA atyaMta abhilASI che, RddhigArava, 2sagArava ane zAtAgA2vathI grasta che ane anAdinA saMskArathI cAlatA pariNAmarUpa mohanA pravAhamAM vahenArA che. A prakAre sarva jIvo saMsAramAM dekhAya che ane e rIte ja sAdhuvezamAM rahIne jeo zAtA arthe anukULatA pramANe saMyamanA bAhya AcAro pALe che ane sukhapUrvaka jIvavA icche che, e rIte sukhe sukhe siddhi che ema mAnavAmAM Ave to saMsArI jIvo ane sAdhuvezadhArImAM aMtaraMga rIte koI bheda nathI. sAdhuo sAdhuno veza ane tene anukULa bAhya AcaraNAo karI potAno nirvAha kare che ane gRhastha potAno nirvAha kare che. tethI aMtaraMga koI sattva vagara zAtA AdimAM Asakta evA sAdhuo siddhine pAmI zake to sarva jIvo siddhine pAme ane jo sarva jIvonI siddhi thAya to bhava-saMsAra, khAlI thavAnI Apatti Ave. tethI nakkI thAya che ke, sukhanA abhilASI, mohanA pravAha pramANe cAlanArA, RddhigArava AdimAM Asakta evA sAdhuvezadhArI jIvo mokSamAM jaI zake nahIM, paraMtu mohano nAza karavA mATe sattvane pravartAvatA evA munio ja siddhine pAme che. II33-34][ , avataraNikA : mokSanI prApti to sAttvika jIvothI ja thAya che. paraMtu saMsAranA kSetramAM paNa sattvane jItavA mATe te ja prakAranI bAhya sAttvikatAnI apekSA che te batAvI aMtaraMga sattva vagara saMsArano aMta nathI te spaSTa karavA kahe che Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-35-36 zloka : loke'pi sAttvikenaiva jIyate paravAhinI / udhUliko'pi nAnyeSAM, dRzyate'nAya nazyatAm / / 35 / / zlokArdha : lokamAM paNa sAtvika vaDe ja zatrunI senA jItAya che. anyono udhUlika paNa zIdhra nazyatAne pAmato nathI. rUpA bhAvArtha - zatrune jItavA mATe tatpara thayelAmAM paNa sAttvika jIva vaDe ja zatrunI senA jItAya che. alpasattvavALA jIvo zatrune jItI zakatA nathI. anyono udgalika paNa=potAnA zatruno sAmano karanAra sattvazALI puruSa paNa, jaldI nazyatAne pAmato dekhAto nathI=zatruthI tarata ja nAza pAmato nathI. tethI nakkI thAya che ke saMsAranA kSetramAM paNa zatrunI sAme thanArA ja zatrune jItI zake che. kadAca zatru baLavAna hoya to paNa teno sAmano karanAro sattvazALI puruSa jaldI nAza pAmato nathI paNa zakti anusAra zatruno sAmano kare che. tema AtmakalyANa arthe pravRtta thanArA sAdhuomAM paNa jeo sAttvika che, teo ja mohanA sainyane jItIne kevalajJAnanI prApti kare che ane kadAca zatru baLavAna hoya topaNa teno sAmano karanAra sAdhu zatruthI jaldI nAza pAmato dekhAto nathI. te A bhavamAM zatruno nAza na karI zake topaNa zakti saMcaya thaze tyAre anyabhavamAM to nakkI zatruno nAza karaze. mATe saMsAranA kSetramAM jema sattvanI apekSA che, tema dharmanA kSetramAM paNa mohanA nAza mATe sattvanI ja apekSA che. rUpA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, bAhyazatrune jItavA mATe paNa sAtvika puruSo ja samartha thAya che. tethI have mohanA nAza mATe to sAtvika sivAya anya jIvo samartha thaI zake ja nahIM te spaSTa karavA arthe kahe che - Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-36-37 zloka H lokottarAntaraMgasya, mohasainyasya taM vinA / saMmukhaM nAparaiH sthAtuM zakyate nAtra kautukam / / 36 / / zlokArtha H tenA vinA=sattva vinA, lokottara evA aMtaraMga sainyanA=loka jene na samajI zake tevA lokottara aMtaraMga mohasainyanA, sanmukha rahevA mATe bIjA samartha nathI, emAM Azcarya nathI. II3911 bhAvArtha: mohanuM sainya jIvano aMtaraMga zatru che. tethI carmacakSuthI dekhAya tevuM nathI paraMtu zAstravacanathI pariSkRta mArgAnusArI buddhivALA jIvone ja te dekhAya tevuM che. tethI loka na samajI zake tevuM aMtaraMga mohanuM sainya che ane tenA sAme thavuM ati duSkara che, chatAM je jIvomAM sattva nathI teo sAdhuveza grahaNa kare eTale subhaTano veza dhAraNa kare, chatAM sattva na hoya to tevA sAdhuvezadhArI subhaTo mohanI sAme yuddha to karI zakatA nathI paraMtu teno sAmano paNa karI zakatA nathI ane kiMkaranI jema mohane paravaza thAya che. tethI, alpasattvavALA sAdhuvezamAM rahelA mohano sAmano na karI zake. temAM koI Azcarya nathI mATe mohanA jaya arthe aMtaraMga sattvano ja saMcaya karavo joIe. [36]I 177 avataraNikA : sAdhuveza grahaNa karyA pachI paNa mohano sAmano karavo kone duSkara bhAse che, te spaSTa karavA arthe kahe che zlokArtha H - sarvamajJasya dInasya, duSkaraM pratibhAsate / sattvaikavRttivIrasya jJAninaH sukaraM punaH / / 37 / / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-37, 38-39 zlokArca - ajJa ane dIna evAne sarva duSkara pratibhAse che. satva eka vRttivALA vIra evA jJAnIne vaLI sukara pratibhAse che. ll37nA bhAvArtha : je jIvo paramArthane jANanArA nathI ane jeoe kalyANanA mArgane joyo nathI, teo anna ane dIna che. ane tevA jIvone indriyone anukULa pravRtti ja sukara hoya che. paraMtu sattvathI sAdhI zakAya tevI sarva pravRtti duSkara pratibhAse che. tethI tevA jIvo sAdhupaNuM grahaNa kare topaNa saMyamanI sarva kriyAo aMtaraMga jAgRtipUrvaka karI zakatA nathI ane te prakAranI pravRtti karavAnuM koI upadezaka kahe topaNa te anuSThAna duSkara che tema ja teone bhAse che. ane jeo paramArthane jANanArA che ane jANe che ke mohane paravaza thayelo jIva ja A saMsAranI sarva viDaMbanA pAme che ane huM mohanA nAza mATe mArI zaktine gopavyA vinA yatna karIza to mArA mATe kAMI asAdhya nathI. evA prakAranAM sattva eka vRttivALA vIra puruSane sarva kArya sukara jaNAya che. arthAt Adya bhUmikAmAM mohano nAza duSkara hovA chatAM sattvazALI jIvo jinavacananuM daDha AlaMbana laIne, ucita upadezanuM satata zravaNa karIne ane pUrvanA mahApuruSonAM sAttvika jIvananA prasaMgone atyaMta bhAvana karIne potAnuM sattva phoravavA mATe baddha pariNAmavALA hoya che. tevA mahAtmAone potAnI bhUmikAne anurUpa ucita anuSThAna duSkara nathI. paraMtu sattvanA baLathI te-te anuSThAna sevIne adhika-adhika saMcita vartavALA thAya che. tethI Adya bhUmikAmAM azakya dekhAtuM anuSThAna paNa tevA sattvazALI jIvo mATe sukara bane che. mATe kalyANanA arthIe sarva udyamathI sattvasaMcaya mATe yatna karavo joIe. ll3LA avataraNikA - sAmAnyathI jagatamAM satvazALI jIvo alpa hoya che. ane kalikAlamAM to atialpa hoya che te batAvavA arthe kahe che - Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-38-39 zloka H 179 dvitrAstricaturA vApi yadi sarvajagatyapi / prApyante dhairyagAmbhIryodAryAdiguNazAlinaH ||38|| bAhulyena tadAbhAsamAtrA api kalau kutaH / busaprAyaistu loko'yaM pUrito bhavapUrakaiH / / 39 / / zlokArtha H dhairya, gAMbhIrya, audArya Adi guNone bhajanArA jIvo sarva jagatamAM paNa jo be-traNa-cAra prApta thAya che to kalikAlamAM tenA AbhAsa mAtra paNa=guNazAlI jevA dekhAya tevA AbhAsamAtra paNa, bAhulyathI kyAMthI hoya ? arthAt hoya nahIM. kema na hoya ? tethI kahe che na busaprAya evA=niHsattva evA, bhavapUraka jIvo vaDe A loka purAyelo che. II38-39II - bhAvArtha: sAmAnyathI jagatamAM jyAre sAro kALa varte che tyAre paNa mohanI sAme laDavAmAM dhairyavALA, hitAhitanA vicAravALA, gaMbhIra guNavALA, sarvatra ucita pravRtti kare evA audArya Adi guNavALA jIvo be-traNa ke traNa-cAra maLe che. arthAt anya jIvonI saMkhyAnI apekSAe ati alpamAtrAmAM maLe che; kema ke mahAvideha AdimAM paNa saMkhyAthI sattvazALI jIvo ghaNA hovA chatAM anya jIvonI saMkhyAnI apekSAe ati alpa che te batAvavA mATe ahIM kahe che ke atizaktizALI jIvo be-traNa ke traNa-cAra che. have AkhA jagatamAM jyAre uttama jIvonI saMkhyA ati alpa maLatI hoya tyAre vartamAnamAM bharatakSetramAM to kalikAla varte che. tethI tevA uttama guNavALA jIvo to na hoya, paraMtu tevA uttama thavA mATe yatna karanArA ane teonAM dRSTAMtane Adarza karI jIvanArA evA jIvo paNa bahulatAthI kyAMthI hoya ? arthAt tevA jIvo paNa alpa ja hoya che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-38-39, 40 AnAthI e phalita thAya che ke, kalikAlamAM ati sAttvika jIvo to na hoya paraMtu tevA sAttvika jIvonuM avalaMbana laIne tevAM guNone pragaTa karavA mATe udyama karanArA tevA AbhAsamAtra jIvo paNa ghaNA hotA nathI. AvA uttamamArgane ghaNA jIvo kema sevatA nathI ? tethI kahe che. bhavane pUranArA niHsattva lokothI A loka bharAyelo che. tethI anaMtakALamAM niHsattva ane karmane parataMtra jIvo ghaNA hoya che ane kalikAlamAM to vizeSathI evA jIvo ja prApta thAya che. mATe kalyANanA arthI jIvoe ati sAttvika jIvo jevAM dhairya Adi guNo potAnAmAM na hoya topaNa tevA puruSonuM avalaMbana laIne temanA jevA thavA mATe udyama karavo joIe. ||38-39ll avatAraNikA - vaLI, zaktizALI thavA mATeno ucita upadeza Ape che. zlokaH mAnuSyaM durlabhaM labdhvA ye na lokottaraM phalam / gRhNanti sukhamAyatyAM pazavaste narA api / / 40 / / zlokArca - durlabha evA manuSyapaNAne pAmIne jeo AyatimAMebhaviSyamAM, sukharUpa evA lokottara klane grahaNa karatA nathI temanuSyo paNa pazuo che. Idoll bhAvArtha - pazumAM nirvicArakatA ane jaDatA varte che. tema je jIvo manuSyabhavane pAmyA hovA chatAM tattvanI vicAraNA karavA mATe jaDa jevA che teo manuSyo hovA chatAM durlabha evA manuSyapaNAne pAmIne bhAvinA sukharUpa evA lokottara phaLane grahaNa karatA nathI. tethI te pazuo ja che. Azaya e che ke, ekendriya vigere sarva bhavo Atmahita sAdhavA mATe niSphaLa che ane saMsAramAM dharmasAmagrIthI yukta evo manuSyabhava prApta thavo ati durlabha che. Ama chatAM tevA manuSyabhavane pAmIne je jIvo kvacit saMyama Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/zloka-40-41 181 paNa grahaNa kare ane sAdhvAcAranI bAhya kriyAo paNa kare, Ama chatAM bhAvinA sukharUpa evuM je manuSyabhavanuM lokottara phala che tene grahaNa karatA nathI, paraMtu gatAnugatikathI potAnuM jIvana vyaya kare che teo pazutulya che. vastutaH manuSyabhavane prApta karyA pachI sarva udyamathI tattva zuM che te jANavA mATe jinavacanamAM atyaMta udyama karavo jAIe, svabhUmikA anusAra kaI ucita AcaraNA sevIne pote Atmahita sAdhI zake che, teno yathArtha nirNaya karavo joIe ane te pramANe te te ucita AcaraNA karIne manuSyabhavane saphala karavo joIe. paraMtu jeo te prakAre koI vicAra karatA nathI ane saMyama grahaNa karIne paNa lokavRtti anusAra jIve che, teo manuSyabhavanA phalarUpa lokottara phalane grahaNa karatA nathI. jethI teone bhAvinA sukhanI paraMparA prApta thatI nathI. mATe manuSya hovAM chatAM pazutulya che. I // 40 // avataraNikA : alpa sattvavALA jIvo Atmahita sAdhI zakatA nathI, te kathananuM nigamana karatAM kahe che zloka H - tatpunarmokSado dharmaH zIlAMgavahanAtmakaH / pratisrotaH plavAt sAdhyaH sattvasAraikamAnasaiH / / 41 / / zlokArtha H te kAraNathI=pUrvamAM varNana karyuM te pramANe Atmahita mATe sattvamAM udhama karavo joIe te kAraNathI, mokSane denAro, zIlAMganA vahana svarUpa dharma pratisrotanA gamanathI sattvasAra eka mAnasavALA jIvo vaDe sAdhya che. II41] bhAvArtha: atyAra sudhI sattvano upadeza Apyo ane batAvyuM ke hIna sattvavALA jIvo mokSane prApta karI zakatA nathI. te kAraNathI saMyamagrahaNa karIne jeo aDhArahajAra Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-41 zIlAMgane vahana karanArA che tevA sattvasAra eka mAnasavALA jIvo anAdinA saMskArothI viparIta pravRtti karanArA che ane teo ja mokSane denArA evA dharmane sevIne bhavaparaMparAno uccheda karanArA che. Azaya e che ke, jIvamAM jJAnazakti che, vIryazakti che ane te-te nimittone pAmIne jIvo iSTa padArthamAM rAga kare che, aniSTa padArthamAM dveSa kare che, ane nirarthaka padArthamAM upekSA kare che. saMsArI jIvonI A sarva pravRtti bAhya padArthone AzrayI varte che. tethI te saMskAranA pravAhathI ja jIvo gamana kare che. koIka rIte karmamalano apagama thavAthI jIvamAM mArgAnusArI prajJA pragaTe tyAre tene saMsAra viDaMbaNArUpa dekhAya che ane te viDaMbaNAthI para thavAno upAya aDhArahajAra zIlAMganA pAlanarUpa saMyamadharma che. ane tenA phaLarUpe mokSanI prApti che tevo sthira nirNaya thAya che, tevA mArgAnusArI buddhivALA jIvone atyAra sudhI bAhya iSTa padArthomAM je rAga hato tenAthI viparIta evA aMtaraMga mokSasukha ane mokSasukhanA upAyarUpa aDhArahajAra zIlAMga pratye rAga pragaTe che. tethI teno rAga pratisrota tarapha janAra bane che. vaLI, atyAra sudhI teno dveSa bAhya aniSTa padArtho pratye hato je vivekacakSu khulavAthI saMsAranA paribhramaNa pratye ane saMsAranA paribhramaNanA kAraNarUpa aDhAra hajAra zIlAMgamAM thatI alanAo pratye thAya che. tethI pUrvamAM je dveSa, deha ane indriyanA upaghAtaka padArtho pratye hato, te have AtmabhAvonA upaghAtaka pratye varte che. tethI teno dveSa pratisotarUpe pravarte che. vaLI, pUrve teno upekSAbhAva indriyone anupayogI padArtho pratye vartato hato have teno upekSAbhAva paramArthathI AtmA mATe anupayogI evA sarva bAhya padArtho pratye varte che. tethI teno upekSAbhAva paNa pratisotarUpe gamana kare che. AthI, pUrvamAM jyAre-jyAre indriyanA iSTa padArthone prApta karato hato tyAre rAgano upayoga vartato hato, upaghAtaka padArthone prApta karato tyAre dveSano upayoga pravartato hato ane nirarthaka padArthone prApta karato hato tyAre upekSAno upayoga vartato hato, A rIte saMsAra avasthAmAM rAga, dveSa ane upekSAmAMthI eka kAlamAM jIvano eka upayoga varte che. te rIte vivekacakSu khUlavAthI A mahAtmA jyAre-jyAre mokSanuM svarUpa vicAre che, aDhArahajAra zIlAMganuM svarUpa vicAre che ke tene anurUpa zAstraadhyayana Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAva/bloka-41-42 kare che, tyAre tyAre teno vItarAgagAmI evo rAgano upayoga varte che. vaLI, A mahAtmA jyAre-jyAre saMsAranuM svarUpa vicAre che, jIvanamAM karAyelA pramAdanI alanAno vicAra kare che, tyAre-tyAre te mahAtmAno AzravabhAvanA unmelanane abhimukha evo dveSano upayoga pravarte che. ane tattvanA samAlocanapUrvaka vAsita aMtaHkaraNathI jagatavartI padArthone AzrayIne jyAre jyAre te mahAtmAno upayoga pravarte che tyAre tyAre upekSAno upayoga pravarte che tethI te mahAtmAno pUrvanA upayoga karatAM pratisrota gamanarUpa upayoga varte che. A rIte te mahAtmA sattvasAra eka mAnasanA baLathI pratisotanA gamanathI sAdhya evo saMyamano pariNAma sAdhI zake che. AjanA avataraNikA - A rIte satvanuM mAhAbhya batAvIne have sAtva mATe udyama karavAno upadeza Ape che - zloka : tataH sattvamavaSTambhya tyaktvA kugrAhiNAM graham / - diyatAM moDA sudharmasya varaVIoda: salA 42 zlokArca - te kAraNathI satvasAra eka mAnasavALA puruSothI ja mokSane denAra dharma sAdhya che anyathI nahIM te kAraNathI, kugrAhIonA grahano tyAga karIne sAdhuvezamAM rahIne manasvI rIte jIvanArA evAonA Agrahano tyAga karIne he jIvo ! sattvanA avakhaMbhathI sudharmane karavA mATe sadA udhama karo. IFrA. bhAvArtha - sattasAra mAnasavALA jIvo ja aDhArahajAra zIlAMganuM vahana karI zake che, anya nahIM. tethI kalyANanA arthI evA je jIvoe saMyamavezane grahaNa karyo che Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 yogasAra prakaraNa/caturtha prastAvazloka-sara tevA jIvone uddezIne graMthakArazrI kahe che ke, saMyamavezamAM manasvI rIte jIvanArA tevA kugrAhIonA grahane Agrahane, choDIne pratisrota gamanane anukULa evA sattvanuM avalaMbana grahaNa karo ane tenA baLathI mohathI viparIta evA AtmabhAvArUpa sudharmane karavA mATe sadA udyama karo. jethI anAdino vaLagelo bhUtAveza jevo A saMsArano upadrava sadA mATe AtmAthI dUra thAya ane sarva viDaMbaNAthI para evA mokSasukhanI prApti thAya. jarA caturtha prastAva samApta Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-1 paMcama prastAva bhAvazuddhijanakopadeza pUrvanA prastAvo sAthe prastuta prastAvano saMbaMdha H AtmakalyANamAM devanI upAsanA upayogI che tethI kevA devanI upAsanA ka2vI joIe ane kaI rIte upAsanA karavI joIe tenuM svarUpa "yathAvasthitadeva svarUpopadeza" nAmanA prathama prastAvamAM batAvyuM. 185 vaLI, devanI upAsanA karanArA jIvo paNa dRSTirAganA baLathI sva-sva darzana pratyenA avicA2ka 2AgavALA hoya che. tethI teone mArganI pravRttimAM atyaMta bAdhaka evA dRSTirAganA parihArapUrvaka nirmaLa dRSTi pragaTa karAvavA arthe 'tattvasAra' nAmano bIjo prastAva graMthakArazrIe batAvyo. vaLI, je jIvo upAsya evA devanI upAsanA karIne ane dRSTirAgano parityAga karIne AtmaklyANa mATe udyama karanArA che teoe sarvavirati grahaNa karIne saMsAranA uccheda mATe udyama karavo Avazyaka che ane sarvaviratinuM samyakpAlana sAmyabhAvanA baLathI thAya che. tethI 'tattvasAra'no upadeza ApyA pachI trIjA prastAvamAM 'sAmyopadeza' batAvyo. A rIte koI mahAtmA saMyamagrahaNa karIne sAmyabhAva arthe saMyamanI kriyAo karatA hoya. Ama chatAM, mohane sanmukha pratikAra karavAnuM sattva na hoya to saMyama grahaNa karIne paNa teo vinAza pAme che. tethI tevA jIvone yathArtha bodha karAvavA mATe cothA prastAvamAM "sattvopadeza" batAvyo. tethI sattvabhAvanAthI bhAvita thaIne saMyamanI kriyA karIne teo AtmakalyANa karI zake. have, yogamArgamAM prasthita sattvathI yatna karanArA mahAtmAo paNa bhAvazuddhi kare to ja teonuM saMyama zIghra phaladAyI thAya. tethI "bhAvazuddhijanakopadeza" nAmano pAMcamo prastAva graMthakArazrI batAve che. avataraNikA : bhAvazuddhi mATe ucita prayatna batAvatAM kahe che - Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-1 zloka H kAyena manasA vAcA yatkarma kurute yadA / sAvadhAnastadA tattvadharmAnveSI munirbhavet / / 1 / / zlokArtha H kAyAthI, manathI ane vANIthI jyAre je karmo=jyAre je kRtyo, kare che tyAre tattvadharmanA anveSI evA muni sAvadhAna thAya. IIAII bhAvArtha : sattvamAM ekaniSTha manavALA muni haMmezAM mAtra bAhya kriyAthI toSa pAmanArA nathI. paraMtu potAnA AtmAmAM rahela vItarAgatulya evo tattvadharma kevI rIte pragaTa thAya tenuM anveSaNa karanArA hoya che ane tevA muni jinavacananuM avalaMbana laIne mana-vacana-kAyAnI sarva kriyAo kare che. tethI kSaNabhara paNa pramAda vinA ucitakALe kaI ucita kAyika kriyA karavA jevI che, kaI ucita vAcika kriyA karavA jevI che ane kaI ucita mAnasika kriyA karavA jevI che teno nirNaya karIne te mahAtmA sadA pravarte che. Ama chatAM AtmAmAM sahavartI jaDatA ApAdaka karmo paNa vidyamAna che, tethI kriyAkALamAM jo muni sAvadhAna na 2he to kAyAdithI te kriyA thavA chatAM AtmAmAM tattvadharmanI niSpattine anukULa vyApAravALI te kriyA banatI nathI. tethI munie atyaMta sAvadhAna thaIne sarva kriyAo karavI joIe. ahIM vizeSa e che ke, jinavacanathI bhAvita mativALA muni ucitakALe kAyAthI vaiyAvacca Adi kRtyo karatA hoya tyAre paNa guNavAnanA guNane avalaMbIne tenI bhakti dvArA potAnAmAM te guNo AvirbhAva thAya te prakAranI aMtaraMga sAvadhAnIpUrvaka manovyApArathI niyaMtrita kAyika kriyA kare to te kAyika kriyA paNa tattvadharmanI niSpattinuM kAraNa bane ane jo te prakAranA avadhAnapUrvaka muni yatna na kare to guNavAnanI bhaktikAlamAM paNa mAtra bAhya kAyika vyApAra thAya. kadAca mana anyatra bhamatuM na hoya ane bhaktinI ucita kriyA viSayaka manovyApAra vartato hoya topaNa aMtaraMga avadhAna vinA vizeSa Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva,zloka-1-2 rIte nirjarAnI prApti thAya nahIM. mATe sarva kriyAo guNavRddhinuM kAraNa bane te prakAranA aMtaraMga avadhAnapUrvaka munie sarva kriyAomAM udyama karavo joIe. vaLI, muni jyAre koInA hitArthe upadeza Adi ApatA hoya tyAre vAcAnuM kRtya karatA hoya che. tyAre paNa te upadeza Adi kAlamAM potAne koI spRhA AdinA bhAvo na thAya paraMtu yogya jIvonAM hitane anukULa atyaMta saMvegathI vAsita aMtaHkaraNapUrvaka avadhAnavALA thaIne yatna karavo joIe. vaLI, kyAreka mana dvArA svAdhyAyAdimAM yatna karatA hoya tyAre paNa mAtra sUtra parAvartanamAM manoyoga varte to saMveganI vRddhi thAya nahIM. paraMtu je sUtra, je arthane sparze che te arthamAM sUkSma-sUkSmatara avalokanane anukULa manovyApArapUrvaka jo jAgRta thaIne muni vyApAra kare to avazya bhAvanI zuddhi pragaTa thAya. tethI bhAvazuddhinA arthI munie atyaMta sAvadhAnapUrvaka sarvayogonI pravRtti karavI joIe. AvA avataraNikA : pUrvazlokamAM bhAvazuddhinA arthI muti saMyamanI kriyAo kaI rIte kare tenI spaSTatA karI. have bhAvazuddhinA arthI paNa munine anAdi saMskArane vaza bAhyapadArthomAM potAnuM cita sparzatuM dekhAya tyAre zuM kare jethI mohatA anarthathI rakSaNa karIne bhAvazuddhine prApta karI zake te batAvavA arthe kahe zloka iSTAniSTeSu bhAveSu, sadA vyagraM mano muniH / samyaG nizcayatattvajJaH sthirIkurvIta sAttvikaH / / 2 / / zlokArca - nizcayatattvanA jANanAra sAtvika evA muni ISTAniSTa bhAvomAM sadA vyagra evA manane samyam sthira kare. zA bhAvArtha - AtmakalyANa mATe tatpara thayelA, sattvabhAvanAthI bhAvita evA munie jinavacananuM adhyayana karIne sthira nirNaya karyo che ke saMyamajIvanamAM mohanA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-2-3 unmelanane anukULa aMtaraMga vIrya vyApAra thAya tene anurUpa ja sarva ucita pravRtti karavI joIe. te sivAyanI anya sarva pravRtti vyartha che. AvA prakAranA nizcayatattvanA jANanArA evA muninuM paNa citta anAdi bhavaabhyasta saMskArone kAraNe indriyagocara evA iSTa-aniSTa bhAvomAM sadA vyagra rahe tevuM che. jo sAvadhAnatApUrvaka muni yatna na kare to dehane kAMI pratikULatA Ave ke tatkAla tyAM aNagamo pragaTa thAya che ane dehane anukULa koI bhAvonI prApti thAya to tatkAla tyAM iSTanI buddhi thAya che. A prakAranI buddhimAM vyagra. manane sthira karavA arthe munie kSaNabhara paNa pramAda vagara manane jinavacanathI niyaMtrita karIne samyaka sthira karavA yatna karavo joIe. jethI deha ke bAhya viSayo sAthe cittanuM yojana ja thAya nahIM ane deha AdinI sAthe ke iSTa padArtha AdinI sAthe cittanA yojana dvArA te prakAranA rati-aratinA bhAvo upasthita ja thAya nahIM. muni jo kSaNabhara paNa pramAda kare to nimittA pramANe rati-aratinA bhAvone karavA mATe jIva sahaja pravRtta bane che. tethI saMyamanI kriyA karatI vakhate paNa te-te nimitto anusAra rati-aratinA bhAvo munine paNa thAya che ane tenA saMskAro AtmAmAM AdhAna thAya che tethI AtmAno yogamArga nisAra bane che. tenAthI AtmAnuM rakSaNa karavAnA arthI munie bhAvazuddhi arthe manane guNaniSpattine anukULa vyApAramAM sadA sthira karavuM joIe. rA. avataraNikA - vaLI, bhAvazuddhi mATe muni kaI rIte AtmAne jAgRta kare che te batAvavA kahe che - zloka - azubhaM vA zubhaM vApi svasvakarmaphalodayam / bhuJjAnAnAM hi jIvAnAM, hartA karttA na kazcana / / 3 / / zlokArca - azubha athavA zubha sva-rasva karmanA phlanA udayane bhogavatA jIvono hartA ane kartA koI nathI. III Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-3 bhAvArtha 189 jIvoe bhUtakALamAM je zubha ke azubha kRtyo karyAM che, te pramANe vartamAnamAM potAnA sva-sva karmanAM phalanA udayane pAme che, tyAre jIvo te karmonAM phalane bhogave che. te karmone anya koI haraNa karI zakatuM nathI ke te zubhano ke azubhano udaya anya koI karanAra nathI. tethI muni azubhanA haranAra pratye rAga ke azubhanA karanAra pratye dveSabhAvane karatA nathI ke zubhanA karanAra pratye rAgabhAva karatA nathI ane zubhanA haranArA pratye dveSabhAva dhAraNa karatA nathI. Azaya e che ke, sthULa dRSTithI saMsArI jIvone koI upadrava kare tyAre te, "A puruSa dvArA mane azubha phala thayuM" tevI buddhi kare che ane tenA pratye dveSa kare che. vaLI, koI anukULa evuM zubha kare tyAre saMsArI jIvone, "A mAruM hita karanAra che" tevI buddhi thavAthI tenA para rAga kare che. vaLI, koIka nimittathI potAne koI Apatti AvI hoya ane te Apatti koI dUra kare to "te puruSa azubhano haranAra che," tevI buddhi thavAthI tenA pratye prIti kare che ane potAne koI iSTanI prApti thaI hoya ane tenuM koI haraNa kare to "A puruSa zubhanuM haraNa karanAra che" tevI buddhi thavAthI tenA pratye dveSa kare che. bAhya padArthone jonArI bAhya dRSTithI A sarva buddhi thAya che ane te pramANe jIvo zubha-azubhamAM nimittabhUta thanArA jIvo pratye rAga-dveSa kare che. jyAre sattvano Azraya karanArA muni to tattvane jovAnI nirmaLa mativALA hoya che. tethI koInA dvArA potAne koI anarthanI prApti thAya tyAre paNa paramArthane jonArA hovAthI vicAre che ke, mArA ja azubha karmanA phalano A udaya che. tethI te azubha karanAra puruSa to nimitta mAtra che. Ama vicArIne te azubha karanAra pratye dveSa karatA nathI ane potAnuM zubha karanAra puruSa to nimitta mAtra che paraMtu mArA zubha karmanuM ja A phaLa che ema vicArIne potAne anukULa vartana karanAra pratye rAgabuddhi karatA nathI. paNa sarvatra potAnAM zubha-azubha karmanAM phalano vicAra karIne cittamAM saMkleza na thAya te prakAre bhAvazuddhi mATe udyama kare che. IIII Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190. yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-4 avataraNikA : bhAvazuddhimAM udyama karanArA munio kevA hoya che, manane kaI rIte sthira kare che, kaI rIte bAhya limittomAM satvanI vicAraNA kare che te kramasara pUrvanA traNa zlokamAM batAvyuM. ane A rIte udyama karatA munione zreSTha sukha kyAre thAya che te batAvavA kahe che - zloka : mRtaprAyaM yadA cittaM, mRtaprAyaM yadA vapuH / mRtaprAyaM yadA'kSANAM vRndaM pakvaM tadA sukham / / 4 / / zlokArdha : jyAre citta mRtaprAyaH thaI jAya, jyAre dehamRtaprAya thaI jAya, ane jyAre Indriyono samUha mRtaprAya thaI jAya tyAre pakva sukha thAya che. IIII. bhAvArtha saMsArI jIvonuM citta anAdinI mohavAsanAthI satata bAhya padArthomAM gativALuM che ane te gatine aTakAvavA mATe yatna karavAthI paNa rodha pAmatuM nathI. paraMtu jIva jema-jema te manane bAhya padArthomAM jatuM aTakAvavA yatna kare che, tema-tema mana adhika-adhika gatithI jAya che. paraMtu sAttvika evA muni jinavacananA paramArthane jANIne bAhya padArthonI niHsAratAthI AtmAne bhAvita kare che tyAre bAhya padArthomAM gamananI mananI utsukatA ja zAMta thAya che. tethI bAhya padArthomAM gamanazIla evuM mana sthirabhAvane pAme che. te mana "mRtaprAyaH mana" kahevAya che. jema dareka jIvonI viSTA varNa, gaMdha Adi bhAvothI judA-judA prakAranI hoya che, chatAM viSTA jugupsanIya che tevI daDha mati hovAne kAraNe sAmAnyathI koI paNa jIvane te viSTAnA varNa Adine jovAnI ke bheda karavAnI kutUhalavRtti thatI nathI. paraMtu tenAthI citta vimukha hovAne kAraNe citta viSTAne abhimukha jatuM ja nathI. tema viSTA tulya indriyanA viSayo AtmAne malina karanAra hovAthI AtmA mATe jugupsanIya che te prakAranA zAstravacananA baLathI paramArtha Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-4 191 jANI je muninuM citta bAhyabhAvothI atyaMta vimukhabhAvavALuM bane che, teonuM citta mRtaprAyaH hoya che. tethI AtmAnI nirAkuLa avasthAmAM sadAya svasthatAthI rahenAruM bane che. vaLI, saMsArI jIvono deha paNa sadA bAhya kRtyo karavA mATe abhimukha bhAvavALo hoya che. AthI saMsArI jIvo dehanAM te-te kAryo karIne AnaMda levAnI vRttivALA hoya che. mATe saMsArI jIvo dehathI ha2vA-pha2vAnI kriyA karIne ke je kriyAomAM potAne AnaMda Ave tevI kriyA karIne AnaMda lenArA hoya che. jyAre muni to siddha avasthAnA arthI che tethI jema siddhanA AtmAo acala svabhAvavALA che, tevA acala svabhAvanI prApti arthe vaiyAvacca AdinuM koI prayojana na hoya to sthira AsanamAM besIne AtmAnA thairyabhAvane pragaTa karavA yatna karatA hoya che. tyAre dehanI te-te ceSTAo pratyeno abhimukha bhAva munimAM mRtaprAyaH hoya che. ane jyAre te mahAtmAno deha mRtaprAyaH bane che, tyAre dehakRta utsukatAo zAMta thavAthI svasthatAnuM sukha maLe che. vaLI saMsArI jIvonI indriyo potapotAnA viSaya grahaNa karavA sadA utsuka hoya che. tethI saMsArI jIvonI indriyono samUha sva-sva bhUmikAnusAra sadA vyApAravALo hoya che ane muni indriyanA viSayonI niHsAratAne bhAvana karIne te rIte saMpanna thayelA hoya che ke jethI te mahAtmAomAM indriyanA viSayo viSayaka utsukatA zAMta thayela hoya che. tethI vaza thayelI evI temanI indriyo mRtaprAyaH varte che. A rIte munionAM citta, deha ane indriya sarva autsukya vagaranAM hovAthI mRtaprAyaH thAya che tethI te mahAtmAne pakva sukha varte che. arthAt cittane, dehane ane indriyane zAMta karavAnA vyApArakALamAM prAraMbha kakSAnuM sukha hatuM ane jyAre te traNeyanI utsukatA atyaMta zAMta thAya che tyAre te mahAtmAnuM sAmyabhAvanuM sukha pakva avasthAvALuM bane che, tethI sukhamAM magna evA te munio sarva AkuLatA rahita sadA iSTa evA siddhapatha para gamana karI zake che. tethI bhAvazuddhinA arthI mahAtmAoe sadA citta, deha ane indriyane mRtaprAyaH karavA mATe udyama karavo joIe. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-45 ahIM vizeSa e che ke, citta jaDa che, zarIra paNa jaDa che ane indriyo paNa jaDa che. paraMtu AtmAmAM anAdinA mohanA saMskAro paDyA che te saMskAronA baLathI AtmA koIka viSayane abhimukha thAya che tyAre tenI indriyo utsukatAthI pravarte che, arthAt utsuka evo AtmA te indriyanA AlaMbanathI ja viSayone abhimukha thAya che. vaLI, AtmAmAM te-te prakAranAM kRtyo karI AnaMda levAnA saMskAro che. tenAthI prerAIne utsuka thayelo te AtmA te-te kriyAo kare che. vaLI, niSprayojana vicAraNA karIne AnaMda levAnA saMskAro AtmAmAM paDelA che. tenAthI prerita thayelo AtmA te prakAranA cittane pravatartAvIne AnaMda levA prayatna kare che ane jyAre A traNeya prakAranA AnaMdanA bIjarUpa autsakyanuM zamana thAya che, tyAre AtmAnI svasthatAnuM je sukha pragaTa thAya che, te sukhane "pakva sukha" kahevAya che. saMsArI jIvone thatuM sukha vikArI sukha hoya che ane mokSa arthe Adya bhUmikAmAM pravartatA munione kaMIka svasthatAnuM, Adya bhUmikAnuM paNa pAramArthika sukha hoya che. ane jyAre citta Adi traNeya mRtaprAyaH bane che. tyAre te pAramArthika sukha "pakva sukha" bane che. III avataraNikA : pUrvazlokamAM pakva sukha kevuM hoya che teno bodha karAvIne tenA arthe udyama karavAno upadeza ApavA dvArA bhAvazuddhino upadeza Apyo. have, yogamArgane pAmyA pachI, yatkiMcit zAstrajJAnanA baLathI thatA ahaMkAranA varjana dvArA bhAvazuddhino upadeza Ape che. zloka H AjanmAjJAnaceSTAH svA nindyAstAH prAkRtairapi / vicintya mUDha ! vaidagdhyagarvaM kurvanna lajjase / / 5 / / zlokArtha H prAkRta jano vaDe paNa=sAmAnya jIvo vaDe paNa, A janmamAM karAyelI ajJAnajanya potAnI ceSTA niMdanIya che, tenuM ciMtavana karIne he mUDha ! vaidacya garva=vidvAnapaNAnA garvane, karato kema lajjA pAmato nathI ? INI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-5-6 bhAvArtha: 193 yogamArgamAM prasthita mahAtmAo svakalyANa arthe zAstra adhyayana karatA hoya che. zAstra bhaNIne, buddhimAna paNa bane che, chatAM atyaMta sAvadhAna na 2he to jIva svabhAve potAnI vidvattAnA aMza dvArA pote loko karatAM kaMIka vizeSa jANanAra che te prakAranI buddhine vahana kare che. ane tenI vidvattAne kAraNe loko tene pUje che te sarvamAM paNa mAnanA pariNAmanuM poSaNa thavAnI saMbhAvanA rahe che. ane sArA mahAtmAne paNa tevo pariNAma thAya to temanuM cAritra kaSAyanA bhAvathI malina bane che. tethI tevA mahAtmAone AMtarjAgRti utpanna karavA arthe kahe che ke, janmathI mAMDIne atyAra sudhI ajJAnane vaza niMdya evI je kAMI ceSTAo potAnAthI karAI te sAmAnya jIvone khyAla Ave to teone paNa lAge ke A mahAtmA niMgha pravRtti karanArA che chatAM teono vicAra karyA vagara mAtra pote kAMIka zAstra bhaNyo che teno vicAra karIne he mUDha jIva ! tuM garva kema kare che ? A prakAre munio bhAvana kare to potAnI niMgha pravRttionA smaraNanA baLathI tenA nivAraNamAM sadA yatna thAya ane mAtra bAhya vidvattAnA baLathI mAnakaSAyanI vRddhi karIne saMyamane niSphaLa karavAno prayatna thAya nahIM. II avataraNikA : saMyama viSayaka bhAvazuddhi karavA mATe zuM vizeSa karavuM joIe, teno upadeza Ape che . - zloka H nirundhyAccittadurthyAnaM nirundhyAdayataM vacaH / nirundhyAt kAyacApalyaM, tattvatallInamAnasaH / / 6 / / zlokArtha H tattvamAM tallIna mAnasavALA evA muni cittamAM durdhyAnano nirodha kare, ayatanAvALAM vacanano nirodha kare, ane kAyacApalyano nirodha kare. IIII Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-1 bhAvArtha saMyamI munie bhAvazuddhi mATe sadA tattvamAM lIna mAnasavALA thavuM joIe arthAt AtmAnuM pAramArthika tattva sarva saMgathI para che ane te tattvanI prAptinA upAyarUpa ucita pravRttimAM lIna mAnasavALA banavuM joIe ane je muni tattvamAM tallIna mAnasavALA che arthAt tattvamAM javA mATe atyaMta pakSapAtavALA che teoe cittanA durgAnano nirodha karavo joIe, ayatanAvALA vacanano nirodha karavo joIe ane kAyAnI capalatAno virodha karavo joIe; kema ke tattvamAM tallIna mAnasavALA munine A traNamAMthI koI ekanI paNa prApti thAya to tattvamAM lIna evuM teonuM mAnasa alanA pAme che. jema prasannacaMdrarAjarSi tattvamAM tallIna mAnasavALA hatA, chatAM durmukhanAM vacano sAMbhaLavAne abhimukha pariNAmavALA thayA to tattvamAM tallIna paNa mAnasa vyAghAtane pAmyuM. ahIM vizeSa e che ke, AtmAne AtmAnA bhAvonI niSpattimAM upayogI na hoya tevI mananI koI paNa vicAraNA e cittanA durgAnanI pUrvabhUmikA che. ane citta te vicAromAM lIna bane to cittanuM durthAna prApta thAya. vaLI, AtmAnA potAnA ke paranA kalyANamAM kAraNa na hoya tevuM vacana ayatanAvALuM vacana che ane paranA kalyANa arthe bolAtuM hitakArI vacana paNa aMtaraMga zAstramaryAdAthI upayukta thaIne bolAtuM na hoya to te-te nimitta anusAra kASAyika bhAvothI saMvalita bane che tethI te paNa ayatanAvALuM vacana che. AvA vacanaprayogathI kadAca yogya jIvone lAbha thAya topaNa upadezaka mATe to kaSAyonI vRddhinuM ja kAraNa bane che. mATe munie ayatanAvALAM vacanano virodha karavo joIe. vaLI, saMyamavRddhinuM koI prayojana na hoya to munie kAyAne ucita AsanamAM sthira rAkhIne sadA niSpakaMpa AsanamAM besIne tattvamAM lIna thavAno yatna karavo joIe. ane jo te prakAre yatna karavAmAM na Ave to tattvaciMtanakAlamAM vacavacamAM pravartatA kAyApalyane kAraNe skUlanAo thAya che ane tattvaciMtanathI samyapha bhAvazuddhinI prApti thatI nathI. mATe bhAvazuddhinA arthI sAdhue citta, vANI ane kAyAno nirodha karIne sadA tattvamAM lIna rahevA prayatna karavo joIe. kA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/sloka-7 avataraNikA : vaLI, bhAvazuddhi mATe anya prakArano upadeza Ape che zloka H dInAtivAhikAM kaSTAM dRSTvA bandyAdiduHkhinAm / ruddhamekAntamaunAbhyAM tapaMzcittaM sthirIkuru // 7 // 195 zlokArtha H dIna evA ativAhakonAM=atibhAra vahana karanAranAM, kaSTone joIne, bandhyAdi duHkhitonAM ruddhane joIne, tapane karato muni ekAMta ane mauna dvArA cittane sthira kare. Ile bhAvArtha: saMyamajIvanamAM ekAMta sthAnamAM besI, maunane dhAraNa karI, taSanuM sevana karavuM ane cittane sthira karavuM te mahAtmA mATe paNa ati duSkara che. tethI mahAtmAne te prakAranI pravRtti karavA mATe utsAha pedA thAya tevuM dRSTAMta batAvavA kahe che ke : saMsAramAM bhArane vahana karanArA dIna jIvo ghaNAM kaSTo veThe che. te joIne munie vicAravuM joIe ke, ApaNe paNa paravazatAthI AvAM kaSTo veThyAM che, have mohano nAza karavA ane aMtaraMga guNasamRddhine pragaTa karavA tapanA tevA kaSTathI bhaya pAmyA vagara tapanA alpa duHkhanI upekSA karIne jo huM AtmasAdhanA karIza to mahAguNanI prApti thaze te prakAre vicArIne zaktinA prakarSathI muni tapamAM udyama kare. vaLI, baMdIkhAnAmAM paDelA baMdI jIvo baMdha AdinAM duHkho veThe che, tyAre teo ruddha avasthAmAM hoya che ane pote paNa paravazatAthI tevo rodha vagere ghaNuM sahana karyuM. topaNa tenAthI koI kalyANanI prApti thaI nahIM. have, ekAMtamAM besIne, mauna dhAraNa karavAmAM yatna karAze to tenA dvArA mahAkalyANanI prApti thaze. tema vicArIne munie cittane yogamArgamAM sthira karavuM joIe, jethI bhAvanI zuddhi thAya. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-7-8 ahIM vizeSa e che ke, dInatAthI veThelAM kaSTo niSphaLa che ane cittanI zuddhi mATe vivekapUrvaka karAtAM tapanAM kaSTo saphaLa che. vaLI, baMdIkhAnAmAM paDelA jIvone svajanAdino viyoga hoya che ane ekAMtamAM rahevuM paDe che ane koI pAse na hovAthI anicchAe paNa mauna dhAraNa karIne rodha avasthAne dhAraNa karavI paDe che je ekAMta ane mauna niSphaLa che. ane muni to anAdinA saMganA bhAvanA tyAga arthe ekAMtamAM besanArA che ane niSprayojana vAkUprayogano tyAga karIne mauna dhAraNa karanArA che. topaNa AdyabhUmikAmAM te ekAMta ane te mauna munine kvacit vihvaLatA kare to citta sAmyabhAvanA gamana mATe asamartha bane che. tethI tevA muni baMdI AdinAM ruddha avasthAmAM sahana karelAM ekAMta ane maunane yAda karIne kalyANa arthe aMtaraMga jAgRtipUrvaka ekAMta ane mauna dvArA cittane sthira karavA yatna kare to bhAvazuddhi thAya, jenAthI sAmyabhAvanI vRddhi thAya che. II7nA avataraNikA : bhAvazuddhi mATe munie kevo vacanaprayoga karavo joIe, te batAvavA arthe kahe che zloka H - muninA masRNaM zAntaM, prAJjalaM madhuraM mRdu / vadatA tApalezo'pi tyAjyaH svasya parasya ca // 8 // zlokArtha H komaLa, zAMta, prAMjala=niSkapaTa, madhura, mRdune bolatA evA munie svanA ane paranA tApalezano paNa tyAga karavo joIe. ATalA bhAvArtha: munio sadA mauna laIne Atmahita mATe udyamavALAM hoya che, chatAM yogya jIvanA upakAra arthe koI vacanaprayoga kare to te vacanaprayoga kevo hoya ? te spaSTa karatAM kahe che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-8-9 komala hoya=sAmevALA jIvone prIti utpanna kare evo vacanaprayoga hoya, zAMta hoya arthAt kaSAyono Avega na hoya tevo zAMta vacanaprayoga hoya. prAMjala hoya=agarvita ane spaSTa arthavALo vacanaprayoga hoya - vaLI, madhura hoya jethI yogya jIvane lAbha thAya. vaLI, mRdu hoya paraMtu kaThora na hoya. evAM vacanane bolatA munie vacanaprayogakALamAM potAne koI prakAranA kaSAyono tApa na thAya te prakAre aMtastApane dUra karavo joIe ane parajIvone paNa koI kaSAyono udraka na thAya tevo prayatna karavo joIe. muni jo sva-paranA tApalezanA tyAga mATe yatna na kare to masUNa Adi guNothI bolAyeluM vacana paNa bhAvathI malinatA dvArA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. ahIM tApalezathI e kahevuM che ke, vacanaprayogakALamAM mAnakaSAya, lobhakaSAya ke koI kaSAyane vaza thaI vacanaprayoga na kare. paraMtu potAno niSkaSAyabhAva vRddhi pAme te pramANe bole. vaLI, zrotAne paNa te vacanathI sanmArgano samyagu bodha thAya tevuM bole jethI zrotAnA tApanuM zamana thAya, paraMtu zrotAnA koI prakAranA kaSAya ane tApa vRddhi pAme tevo vacanaprayoga muni kare nahIM. III avataraNikA - pUrvazlokamAM muni kevI vANI bole che, tenAM pAMca vizeSaNo batAvyAM. temAMthI mRdu ane prAMjalathI viruddha vANIne spaSTa karavA arthe kahe che - zloka - komalApi susAmyApi vANI bhavati karkazA / aprAJjalA'sphuTAtyarthaM vidagdhA carvitAkSarA / / 9 / / zlokArtha : komala paNa, susAkhya paNa vANI karkaza hoya che. atyaMta askuTa, vidagdha ane caviMta akSaravALI vANI apAMjalA hoya che. I-II bhAvArtha - pUrvazlokamAM muni komaLa vANI bole ane tyAra pachI mRdu vANI bole, tema Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-9-10 kahyuM. tethI jijJAsA thAya ke, komala ane mRdumAM zuM bheda che ane prAMjala bhASA bole tema kahyuM. tyAM jijJAsA thAya ke, prAMjala bhASA zuM che. tethI komala karatAM mRdu bhASAno bheda batAvavA mATe ane prAMjalane batAvavA aprAMjala bhASAnuM svarUpa batAvavA mATe kahe che - koI mahAtmA komala bhASA bolatA hoya, susAmya=zAMta bhASA bolatA hoya, chatAM vANI karkaza hoI zake che; kema ke jIvanI yogyatAno vicAra karyA vagara te prakArano upadeza ApavAmAM Ave to te jIvane te vANI aprIti kare to tenA mATe te vANI karkaza bane. AthI ja jIvanI yogyatA na jaNAya to tenA hita arthe ja mahAtmAo tene upadeza ApatA nathI. vaLI, koI mahAtmA koInA hita arthe upadeza ApatA hoya, paraMtu temanuM te vacana atyaMta askuTa hoya aspaSTa hoya, vidagdhatAvALuM hoya, arthAtu potAnI vidvattAne vyakta karatuM hoya paraMtu zrotAnA bodhane anurUpa na hoya ane carvita akSaravALuM hoya arthAt ekanuM eka kathana pharI-pharI bhinna bhinna zabdothI kahevAtuM hoya jethI zrotAne mATe te vacana hitakArI na hoya to tevuM vacana aprAMjala kahevAya. munie karkaza ane aprAMjala vacanano tyAga karI bolavuM joIe, ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. ll avataraNikA : zloka-6mAM kahela ke tatvamAM lIna muni cittanA durthAtano virodha kare, ayatanAvALI vANI ane kAyAnA cApalyano virodha kare. tethI cittanirodha mATe ucita upAya zuM che te zloka-7mAM batAvyuM. ayatanA vacanano virodha zuM che te zloka-8-9mAM batAvyuM. have, kAyApalmanA virodha mATe munie zuM karavuM joIe te batAve che - zloka - aucityaM ye vijAnanti, sarvakAryeSu siddhidam / sarvapriyaMkarA ye ca te narA viralA jane // 10 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-10-11 zlokArdha : jeo sarva kAryomAM siddhine ApanAra evA aucityane jANe che ane jeo sarvanuM priya karanArA che temanuSyo janamAM=lokasamudAyamAM, viralA che. II10|| bhAvArtha H je munio sarva kAryomAM siddhine denAruM evuM mokSane prApta karAvanAruM evuM, aucitya jANe che teo pratikSaNa mohanuM unmelana thAya te prakAre saMyamanAM sarva kRtyo kare che. AthI ja AvA mahAtmA saMyamavRddhinuM koI prayojana na hoya tyAre kAyAnI ceSTA paNa karatA nathI. paraMtu sthira, ucita AsanamAM besIne AtmAne satata zAstravacanathI bhAvita kare che ane potAnA saMyamavRddhinA prayojana arthe bhikSATanAdi koI pravRtti kare tyAre paNa kaMTakAkIrNa bhUmimAM gamananI jema yatanApUrvaka ceSTA kare che ane leza paNa mohavRddhinuM kAraNa na bane tevA daDha vyApArapUrvaka bhikSAgrahaNa AdinI sarva pravRtti kare che. AvA uttama jIvo sAthe saMsArI jIvo mohane vaza kyAreka anucita pravRttio kare, topaNa A mahAtmAo te anucita pravRtti karanArA jIvo pratye dveSa karatA nathI, paraMtu koI paNa prakAre teonuM priya thatuM hoya to te pramANe prayatna kare che ane ayogya jIva jaNAya to upekSA kare che. paraMtu koI anucita pravRtti karatA nathI. AvA mahAtmAo jagatamAM viralA hoya che. ahIM vizeSa e che ke, mohane paravaza pravRtti te anucita pravRtti kahevAya ane mohanA umUlanane anukULa je ucita vyApAra hoya te ucita pravRtti kahevAya ane jeo sarva kAryamAM AvuM aucitya seve che, teo te aucityanA baLathI ja mohano nAza karIne siddhine pAme che. mATe aucityane, siddhi denAra kahela che. ll1nA AvataraNikA - yogamArgamAM aucitya ja atikalyANanuM kAraNa che, te daDha karavA arthe kahe che - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yogAsAra prakaraNa/paMcama prastAva,zloka-11-12 zloka : aucityaM paramo bandhuraucityaM paramaM sukham / dharmAdimUlamaucityamaucityaM janamAnyatA / / 11 / / zlokArthaH aucitya paramabaMdhu che, aucitya paramasukha che, ghadinuM mUla aucitya che. aucitya janamAnyatA che. ll11II bhAvArtha samabhAvanA pariNAmathI ja ucita pravRtti thAya che. ane je mahAtmAo sarvatra ucita pravRttio kare che, te mahAtmAone te aucityanA phaLarUpe sadgationI paraMparA ane aMte mokSasukhanI prApti thAya che. tethI aucitya AtmAne mATe pama baMdha che; kema ke saMsAramAM baMdhu koIka bAhya Apatti mAtra dUra karI zake. paraMtu sarva prakAranA anarthanI paraMparAnuM nivAraNa karI zake nahIM. jyAre aucityanuM pAlana sarva anarthanI paraMparAnuM nivAraNa karanAra che mATe aucitya paramabaMdhu che. vaLI, aucityanuM pAlana vartamAnamAM paNa mahAtmAnA cittanA klezane dUra kare che. ane aMte prakRSTa evA mokSasukhane Ape che. tethI aucitya ja jIva mATe paramasukha che. dharma-artha-kAma traNenuM mUla aucitya che; kema ke je mahAtmAo aucityanuM pAlana kare che, te mahAtmAo mokSamAM na jAya tyAM sudhI uttama evA deva ane manuSyanA bhavone pAme che jyAM teone vipula bhogarUpa kAma maLe che, vipula dhanasaMcaya ke rAjyalakSmI maLe che. tenuM mUla te mahAtmAe seveluM aucityanuM pAlana che ane aucityanA sevanathI mokSaprAptinA eka upAyabhUta dharmanI niSpatti thAya che. tethI dharmanuM mUla paNa aucitya ja che. vaLI, ucita pravRttio ziSTa lokone mAnya hoya che. tethI aucitya janamAnyatArUpa che, ema kahela che. I11aaaa AvataraNikA - pUrvazlokamAM aucityanuM mAhAbhya batAvyuM. have sAdhue sarvane aprIti Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-12-13 201 karanArI evI anucita pravRtti sadA parihAra karavI joIe, jethI sarva jIvo sAthe ucita vartana thAya te batAvavA arthe kahe che . - zloka H karmabandhadRDhazleSaM sarvasyAprItikaM sadA / dharmArthinA na kartavyaM vIreNa jaTini yathA / / 12 / / zlokArtha H karmabaMdhanA dRDha saMzleSavALuM sarvanI aprItine karanAruM kRtya dharmArthIe sadA karavuM joIe nahIM. je pramANe vIraprabhue tApasanA aprItinA parihAra mATe yatna karyo. [12] bhAvArtha: koI jIvane pIDA thAya, koI jIvanA prANano nAza thAya, koI jIvane saMkleza thAya, tevI pravRtti anyanI aprItine karanArI che ana tevI aprItine karanArI pravRttithI dRDha saMzleSavALo karmabaMdha thAya che. arthAt bhAvimAM anarthanI paraMparAnAM kAraNa bane tevAM dRDha pariNAmavALAM karma vartamAnamAM baMdhAya che. tethI dharmanA arthI evA sAdhue tevI pravRtti sadA karavI joIe nahIM. jema cAturmAsamAM rahelA tApasanI aprItine jANIne bhagavAne comAsAmAM vihAra karyo. AnAthI e phalita thAya ke, sAdhue te rIte guptithI gamanAgamana karavuM joIe ke jethI potAnA nimittane pAmIne ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhI koI jIvane leza paNa aprIti na thAya ke koInA prANa nAza na thAya ane te prakAranI ucita pravRtti karanArA muni sarva prakAranAM kalyANanI paraMparAne prApta kare che. avataraNikA : vaLI, A ucita pravRtti AtmakalyANanuM kAraNa che, te batAvavA arthe kahe che - - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAvazloka-13-14 zloka - bIjabhUtaM sudharmasya sadAcArapravartanam / sadAcAraM vinA svairiNyupavAsanibho hi saH / / 13 / / zlokArca - sudharmanA bIjabhUta sadAcAranuM pravartana che, sadAcAra vinA sveriNI= vyabhicArI strInA, upavAsa jevo te dharma che. [13] bhAvArtha - sAdhupaNuM grahaNa karyA pachI AtmAmAM sudharmane pedA karavAnA prayojanathI sAdhvAcAranA pAlananI kriyA karAya che ane sudharmanuM bIja sadAcAranuM pravartana che. tethI je mahAtmAo zaktine gopavyA vagara jinavacanAnusAra sadAcAranI pravRtti kare che, teonI te pravRtti sudharmanI niSpattinuM bIja che. ane jeo saMyamanI kriyAo kare che, paraMtu sarvatra ucita pravRttiorUpa sadAcArane sevatA nathI teonI te saMyamanI pravRttirUpa dharma vyabhicArI strInA upavAsa jevo che. arthAt jenA jIvanamAM zIla nathI, anAcAra che, tevA jIvonA upavAsanI koI kiMmata nathI. tema je jIvo sarva jIvo sAthe aucityapUrvaka vartana karatA nathI, teonI saMyamanI kriyA sudharmanI niSpattinuM kAraNa nahIM hovAthI niSphaLa che. mATe bhAvazuddhinA arthI jIve AtmakalyANa mATe sarvatra ucita pravRttimAM yatna karavo joIe. II13 avataraNikA: vaLI, sadAcAranuM mAhAbhya ja batAve che - zloka : mUrto dharmaH sadAcAraH sadAcAro'kSayo nidhiH / dRr3ha dhairyaM sadAcAraH sadAcAraH paraM yazaH / / 14 / / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-14 zlokArca - sadAcAra mUrta dharma che, sadAcAra akSayanidhi che, sadAcAra daDha gherya che, sadAcAra prakRSTa yaza che. ll14ll bhAvArtha ahIM zlokamAM vAraMvAra "sadAcAra" zabda mUkela che, te "sadAcAra"nuM atyaMta mahattva batAvavA arthe che. mohanA unmelanane anukULa aMtaraMga pariNAmanuM prabala kAraNa bane tevI ucita pravRtti "sadAcAra" che. tethI ja mahAtmA saMyama grahaNa karyA pachI sajjano ke durjano sarva sAthe ucita vartana karIne potAnA pariNAmanuM rakSaNa kare che. ane bIjAnuM hita thAya tevI ucita pravRtti kare che. teothI sevAyelo sadAcAra mUrtimAna dharma che. arthAt dharma to vastutaH temanA AtmAmAM rahelo pariNAma che paNa te pariNAma ja sAkSAt mUrtirUpe vartI rahyo che. tethI teonA sadAcArathI aMtaraMga nahIM dekhAto dharma paNa ziSTa lokonAM cakSune gocara bane che. vaLI, sadAcAra akSayanidhi che. arthAt kyAreya kSaya na pAme tevI jIvanI saMpatti che. jema nidhinA baLathI saMsArI jIvo saMsAramAM bhogavilAsa karanArA dekhAya che, tema A mahAtmA sadAcArarUpI dharmathI AtmAnA parama svasthatArUpa AnaMdane anubhavanArA che. vaLI, saMsAranI Rddhi to bhoga dvArA kSINa thAya che jyAre A sadAcArarUpI nidhi to kyAreya kSaya pAmatI nathI. paraMtu uttarottara vRddhi pAmIne jIva sAthe zAzvata rahenArI jIvanI saMpatti che mATe akSayanidhi che. vaLI, A sadAcAra daDha vairya che. je jIvomAM mohanA nAza mATe daDha vairya varte che, teo ja sadAcArane evI zake che. anya jIvo to nimittA pramANe bhAvo karIne klezane ja pAme che, tethI jIvamAM vartato sadAcAra e ja daDha vairya che. vaLI, A sadAcAra parama yaza che; kema ke sadAcAravALA puruSane devo paNa pUje che. mATe jIvamAM vartato uttama AcArarUpa sadAcAra jIva mATe parama yazarUpa che. ll14 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-1pa avataraNikA - vaLI, lobhano tyAga bhAvazuddhi mATe prabala kAraNa che, te batAvavA arthe kahe che - zloka - lobhamunmUlayanmUlAdapramatto muniH sadA / kSAyopazamike bhAve sthito'nutsukatAM vrajet / / 15 / / zlokArca - sadAkSAyopathamika bhAvamAM rahelAM mULamAMthI lobhanuM umUlana karatA evA ALmata muni anutsukatAne pAme che. I1paII bhAvArtha : jIvamAM bAhya padArthanA saMgano pariNAma paDyo che tethI ja jIvane indriyanA viSayomAM utsukatA varte che. tethI sUkSma bhAvane kAraNe viSayone grahaNa kare che ane viSayone indriyathI grahaNa karavA dvArA, dehathI grahaNa karavA dvArA ke manathI grahaNa karavA dvArA sadA potAnA lobhakaSAyane vaza varte che. je mahAtmAo lobha kaSAyanuM mULa utsukatA che tema jANe che ane utsukatAnA zamana arthe sarva udyamathI sudaDha vyApAra karIne, AtmAne zAstrathI bhAvita kare che teo mULamAMthI lobhakaSAyanuM unmelana karanArA che ane tevA apramatta munio sadA kSayopazama bhAvanA cAritramAM varte che ane lobha ApAdaka saMjvalana kaSAyano je udaya varte che te kSayopazama bhAvano hovAthI saMsAranA bhAvo pratyenA lobhathI nivartana karIne zuddha AtmatattvanA AvirbhAva arthe dRDha yatna karAve che. tethI je lobhakaSAya audayika bhAvathI bAhya padArthomAM pravartato hato, te lobhakaSAya kSayopazama bhAvane pAmIne AtmAnA vItarAgabhAvanA pariNAma pratye abhilASavALo bane che ane tevA munio sadA kSAyopathamika bhAvamAM rahelA che ane tenA kAraNe teo bAhya sarva padArtha pratye anutsukatAvALA che. tethI teonI bAhya padArtha viSayaka anutsukatA uttarottara vRddhi pAmIne vItarAgabhAvanI niSThA tarapha jAya che. paNa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva,zloka-16-17 avataraNikA : AtmakalyANamAM prasthita mahAtmAne paNa lobha kaSAya kaI rIte anarthatI paraMparAnuM kAraNa bane che, te batAvIne tenA tyAga dvArA bhAvazuddhino upadeza batAve che - zloka - saMsArasaraNirlobho, lobhaH zivapathAcalaH / sarvavinimo, nomAM vyasanamandiram gaddA zokAdInAM mahAkando lobhaH krodhAnalAnilaH / mAyAvallisudhAkulyA, mAnamattebhavAruNI / / 17 / / zlokArca - saMsAranI saraNi nIka, lobha che. zivapathamAM gamana mATe lobha vijJAbhUta evo acala=parvata, che. lobha sarva duHkhonI khANa che, lobha ApattinuM maMdira che, zokAdi bhAvonuM mahAkaMda che. lobha krodharUpI agnine mATe pavana che, mAyArUpI vallI=velaDI mATe amRtanI nIka che, mAnathI mata evA hAthI mATe vArUNI=madirA che. II16-17nA bhAvArtha : saMsArI jIvo lobhane vaza sarva bhAvone kare che. jenA phaLarUpe durgationI paraMparA UbhI kare che. tethI saMsAranI prApti mATe lobha saraNitulya nIkatulya che. vaLI, mahAtmAo zivapatha para prayANa karatA hoya chatAM bAhya padArtho pratyeno koI paNa prakArano lobhano pariNAma usthita thAya to zivamArganuM prayANa avarodha pAme che. tethI zivamArgamAM gamana karanAra mATe lobha parvatatulya che. vaLI, lobha sarva duHkhonI khANa che; kema ke, lobhane paravaza thayelA jIvo saMsAramAM mahAAraMbha Adi karIne narakAdi duHkhonI paraMparAne prApta kare che. vaLI, lobha ApattionuM maMdira che; kema ke lobhane paravaza jIva aneka prakAranAM pApo karIne anartho prApta kare che. eTaluM ja nahIM, paNa lobhathI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva,zloka-16-17, 18 thayelA saMklezanA pariNAmane kAraNe vartamAnamAM anudita pApa-prakRtio udayane pAme che ane ApattinI paraMparA sarje che. tethI sarva ApattionuM sthAna lobha che. vaLI, lobhane paravaza jIvone potAnA iSTa padArthonA nAzamAM zoka thAya che ane iSTa padArthonI aprAptimAM arati thAya che. tethI lobha zokAdino mahAkaMda che. vaLI, lobha krodharUpI agni mATe pavanatulya che; kema ke potAnA iSTano vyAghAta thato hoya tyAre lobhane vaza jIvono krodhAgni atyaMta pragaTe che. vaLI, lobha mAyArUpI velaDI mATe amRtanI kyArI jevo che. jema kyArIthI pANInuM siMcana thavAne kAraNe velaDIo vikase che tema jIvamAM vartatA lobhanA pariNAmathI sicanane pAmela mAyArUpI velaDI atyaMta khIle che. vaLI, mAnarUpI matta evA hAthIne madirA pIvaDAvavA jevo lobha che; kema ke jIvo lobhane vaza dhanAdi mATe prayatna kare che ane puNyanA sahakArathI dhanAdine prApta kare che, tyAre sAmAnyathI jIvomAM "huM dhanavAna chuM', "huM moTo chuM" e prakArano mata hAthInI jema mAnano pariNAma varte che ane lobhane vaza adhika-adhika dhanasaMcaya karIne te mAnano pariNAma atiunmatta bane che. tethI ja tevA jIvone mAnane vaza anya sarva jIvo tuccha ane asAra bane che ane pote "kAMIka" che, tevI buddhithI sarvatra vyavahAra thAya che. A rIte sarva anarthonuM mULa lobhano pariNAma che. mATe bhAvazuddhinA arthI jIvoe lobhanA tyAgamAM udyama karavo joIe. ll16-1NA avataraNikA - have, lobha sarva doSonuM sthAna che. te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : trilokyAmapi ye doSAste sarve lobhasaMbhavAH / guNAstathaiva ye ke'pi te sarve lobhavarjanAt / / 18 / / zlokArca - traNe paNa lokamAM je doSo che, te sarva lobhathI utpanna thayelA che, te Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-18-19 rIte ja=je rIte lobhathI doSo utpanna thayA che te rIte ja, je koIpaNa guNo traNa lokamAM che, te sarve lobhanA varjanathI che. ll18 bhAvArtha - AtmAmAM rAgano pariNAma lobharUpa che. AtmAne AtmAthI bhinna evA bAhya padArtho pratye rAga varte che. ane te rAga jeTalo prakarSavALo, teTalA doSono prakarSa jIvamAM pragaTe che tethI traNe lokamAM paNa je kAMI doSo che, te sarva doSo lobhakaSAyathI utpanna thAya che ane jIve che. vaLI, je mahAtmAonAM vivekacakSu khUlyAM che, te mahAtmAo lobhathI thatA anarthonuM samAlocana karI jema-jema lobhanuM varjana kare che, tema-tema te mahAtmAmAM guNasaMpatti pragaTe che. tethI jagatamAM je kAMI guNo che te sarva lobhanA varjanathI ja pragaTe che. mATe guNanA arthI jIve lobhanA varjanamAM ja udyama karavo joIe. II18II avataraNikA : lobha apekSArUpa che ane apekSAnA vAzathI kaI rIte mokSanI prApti thAya che te batAvIne bhAvazuddhi mATe lobhatyAga Avazyaka che te batAve che - zloka - nairapekSyAdanautsukyamanautsukyAcca susthatA / susthatA ca parAnandastadapekSAM kSayed muniH / / 19 / / zlokArca - nairapekSyathI anosukya pragaTe che, anosukyathI susthatA pragaTe che ane susthatA parAnaMda=prakRSTa AnaMda, svarUpa che. tethI muni apekSAno nAza kare. II19II bhAvArtha : jIvane AtmAnA potAnA bhAvothI bhinna bAhya padArthonI apekSA thAya che, te lobhanA pariNAmarUpa che. ane A prakAranI jIvane apekSA thavAnuM bIjA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-19 jIvane dehAdi pudgalo sAthe thayelo ekatvabhAva che; kema ke dehAdi sAthe jIvane ekatvabhAva varte che. tethI dehane anukULa, potAne anukULa lAge che ane dehane pratikULa, potAne pratikULa lAge che, vaLI indriya sAthe ekatvabhAvane kAraNe indriyone je anukULa te potAne anukuLa lAge che ane indriyone pratikULa te potAne pratikULa lAge che. tethI jIva deha ane indriyane anukULa padArthonI apekSAvALo che. paraMtu vivekacakSu pragaTa thavAthI jyAre jIvane jaNAya che ke, deha ane indriyane anukULa evA bhAvamAM apekSA karIne huM sadA vyAkuLatAne anubhavuM chuM ane tenA kAraNe vyAkuLa thayelA mane AraMbha-samAraMbha karIne sarva anartha prApta thAya che. Avo mArgAnusArI bodha thavAMthI te mahAtmA bAhya padArtho pratye nirapekSa thavA prayatna kare che ane jema-jema te mahAtmA bAhya padArtho pratye nirapekSa thAya che, tema-tema temanAmAM anutsukatA pragaTe che. ane jema-jema AtmAmAM utsukatAno abhAva thAya che, tema-tema AtmA sustha=svastha, bane che ane AtmA svastha banavAthI AtmAmAM parAnaMda pragaTe che=prakRSTa AnaMda pragaTe che. arthAt saMsAranA bhogothI je tuccha AnaMda pragaTe che, tenA karatAM prakRSTa AnaMda pragaTe che. AthI ja, saMsAranA bhAvo pratye nirapekSa thaIne samiti-guptimAM dRDha yatna karanArA munione anuttaravAsI devo karatAM paNa prakRSTa AnaMda varte che. tethI AnaMdanA arthI evA muni apekSAno nAza kare. ahIM vizeSa e che ke, apekSA e mULathI AkuLa evI jIvanI pariNati che ane apekSAno abhAva e jIvanI mULathI anAkuLa pariNati che. ane jyAre jIvamAM apekSAnI pariNati vartatI hoya tyAre je padArthonI apekSA varte che te padArthonI prApti vagara sukha thatuM nathI. tethI jIvone bhrama varte che ke icchAnA viSayabhUta padArthonI prAptithI ja sukha che. ane icchAnA viSayabhUta padArthonI aprAptimAM sukha saMbhave nahIM. paraMtu jeonAM vivekacakSu khUlI gayAM che, teo to mohathI anAkuLa evI svasthatAmAM ja sukhane jonArA che. AvA mahAtmAone apekSA svayaM AkuLa avasthA jaNAya che ane apekSAnI pUrti thavAthI je sukha thAya che te kSaNika ane asAra jaNAya che ane apekSAnA ucchedathI thatuM sukha jIvanA svarUpa rUpa hovAthI pAramArthika jaNAya che ane jIvamAM sadA avicchinna rUpe rahI zake tevuM jaNAya che. tethI sukhanA arthI evA muni pAramArthika sukhamAM vighnabhUta evI apekSAno tyAga ka2vA ja sadA sarva udyama kare che. // 19 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-20 209 avataraNikA : have, bhAvazuddhi mATe mAthAno tyAga Avazyaka che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : adharmo jihnatA yAvad dharmaH syAd yAvadArjavam / adharmadharmayoretad dvayamAdimakAraNam / / 20 / / zlokArca - jyAM sudhI jihnatA che=vakratA che, tyAM sudhI adharma che. jyAM sudhI Arjava che tyAM sudhI dharma thAya, dharma ane adharmanAM A be AdimakAraNamAM prAraMbhika kAraNa che. ll20II. bhAvArtha : je jIvomAM mAyAno bhAva varte che te jIvo mAyAne vaza anyane to Thage ja che paraMtu potAnI jAtane paNa Thage che tethI teomAM sadA adharma varte che. AthI dharmanAM kSetramAM dharmanI pravRtti karIne paNa jeo mAyAnA pariNAmavALA che, teone adharmanI prApti thAya che. AthI ja saMyamanA arthI paNa muni bhikSAcaryA Adi mATe gayelA hoya, pote nirdoSanI gaveSaNA kare che tevI buddhi dharAvatA hoya topaNa gRhasthonAM vacana AdinuM AlaMbana laIne doSitanI saMbhAvanA jovAtI hovA chatAM AtmAne ThagIne A bhikSA nirdoSa che, tevI buddhithI grahaNa kare che tyAre teomAM pragaTa thatA adharmanuM mULa kAraNa, teomAM vartato mAyAno pariNAma che. tethI sarva prakAranA adharmanI niSpattinuM Adima kAraNa mAyAno pariNAma che. vaLI, je jIvomAM mAyA virodhI Arjavano pariNAma che, teo anya jIvone to ThagatA nathI ja, paraMtu potAnI jAtane paNa kyAreya ThagatA nathI. ane AthI AvA jIvo takhtAtattvanA vibhAgamAM paNa AtmAne ThagyA vinA tattvano nirNaya karavA yatna kare che. ane jIvanamAM tattvane sevavAM mATe paNa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-20-21 AtmAne ThagyA vagara tattvane sevavA yatna kare che. AthI Arjava pariNAmavALA muni bhikSAmAM gaveSaNA karatAM potAne mATe A bhikSA karI che, tevI zaMkA thAya tyAre gRhasthane pRcchA kare che ke Aje kema A vastu karI che ? tyAre kAMIka kSobhasahita te zrAvaka kahe ke, "Aje mahemAna che mATe A vastu karela che", topaNa saraLa svabhAvI muni tenA kSobha parathI paNa doSita bhikSAno nirNaya karIne teno tyAga kare che, paraMtu zrAvakanA te vacananuM avalaMbana laIne AtmAne ThagatA nathI. vaLI, je mahAtmAomAM Arjavano pariNAma varte che, teo AtmavaMcanA karyA vagara potAnAM thayelAM sUkSma paNa pAponI te rIte AlocanA karI zake che. ane jeomAM Arjavano pariNAma nathI, teo AlocanA grahaNa karIne paNa AtmAne Thage che ane phalarUpe adharmane prApta kare che. AthI, lakSmaNAsAdhvIe mAyAne vaza AlocanA karI ane AlocanAnI kriyAthI adharmanI prApti karI. tethI adharmanI prAptinuM Adima kA2Na mAyA che ane dharmanI prAptinuM Adima kAraNa ArjavabhAva che. II20 // avataraNikA : bhAvazuddhinA upAyarUpa aMtaraMga sukhamAM udyama karavA mATe pAramArthika sukha zuM che ? te spaSTa kare che zloka H GARD sukhamArjavazIlatvaM sukhaM nIcaizca vartanam / sukhamindriyasaMtoSaH sukhaM sarvatra maitryakam / / 21 / / zlokArtha H ArjavazIlapaNuM sukha che, namratAthI vartavuM sukha che, Indriyono saMtoSa sukha che, sarva jIvone viSe maitrIno pariNAma sukha che. ||1|| bhAvArtha: saraLatAno pariNAma jIvane mATe sukharUpa che ane jyAre jIva mAyAnA pariNAmamAM che tyAre tenAmAM vabhAva varte che ane te vabhAva jIvanI kaSAyakRta Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva zloka-21-22 211 vihvaLatA svarUpa che. ane tenAthI viparIta ArjavazIlapaNuM mAyArUpI kaSAyonI pIDAnA zamanarUpa hovAthI sukharUpa che. vaLI, namratAnuM vartana sukharUpa che; kema ke mAnakaSAyathI vihvaLa thayela jIva aMtaraMga rIte duHkhI che ane mAnakaSAyanA zamanathI utpanna thayelo namratAno pariNAma e jIvanA kaSAyanA tirodhAnavALI svastha avasthA hovAthI sukharUpa che. indriyono saMtoSa sukha che. viSayo pratyenA AkarSaNathI vihvaLa thayelo jIva indriyanA viSaya pratye asvastha thaIne doDe che. tethI indriyanI viSayomAM pravRtti e jIvanI asvasthatAvALI sthiti che. ane tattvanA bhAvanathI thayela saMtoSavALI indriyo viSayane abhimukha nahIM jatI hovAthI jIvamAM svasthatA pragaTe che. tethI indriyono saMtoSa e jIvanuM pAramArthika sukha che. sarva jIvomAM amaitrIbhAva=anya jIvo karatAM potAnA pratyeno pakSapAtano pariNAma ane bIjAnAM hitanI upekSAnA pariNAma amaitrIrUpa che ke je sarva jIvo pratye samabhAvanA pariNAmano vyAghAtaka che ane sarva jIvo pratye samabhAvano abhAva e jIvanI mohathI AkuLa dazA che ane te AkuLa dazAnA zamananuM kAraNa sarva jIvo pratye maitrIno pariNAma che. tethI sarva jIvo pratyeno maitrIno pariNAma sukharUpa che. rA avataraNikA :vaLI, bhAvazuddhi arthe dUragaDunA dagaMtane bhAvana karavA batAve che - zloka : saMtuSTaM saralaM somaM nanaM taM kUragaDDukam / dhyAyana muniM sadA citte, ko na syAccandranirmalaH? / / 22 / / zlokArca - saMtuSTa=lobhakaSAyathI rahita, saraLa=mAyAkaSAyathI rahita, saumya= krodhakaSAyathI rahita, namra=mAnakaSAyathI rahita, evA te kUragaDa munine cittamAM sadA dhyAna karato koNa caMdra jevo nirmala na thAya ? arthAt tevA muninA ciMtavanathI cita sadA nirmala bane che. ll rAA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-22-23 12 bhAvArtha = kUragaDu muni bhagavAnanAM vacanathI atyaMta bhAvita hovAne kAraNe lobhanA virodhI evA saMtoSa pariNAmavALA hatA, mAyAnA virodhI evA saraLa pariNAmavALA hatA, krodhanA virodhI evAM saumya pariNAmavALA hatA ane mAnanA virodhI evA namra pariNAmavALA hatA. AthI te mahAtmA kaSAyonuM satata tirodhAna karIne vItarAgabhAvane anukULa atyaMta ughama thAya te rIte saMyamanI sarva ucita kriyAo karanArA hatA. tethI cAra kaSAyanA tirodhAna mATenA mahAparAkramanA baLathI AhAra vAparatAM-vAparatAM paNa te mahAtmAe kevalajJAnane prApta karyuM. je jIvo tevA muninuM sadA dhyAna kare che, teonuM citta paNa kaSAyanA tirodhAnane abhimukha thavAthI avazya caMdra jevuM nirmala bane che. mATe bhAvazuddhinA arthI sAdhuoe sadA tevA muninuM dhyAna karavuM joIe. // 2 // avataraNikA : vaLI, bhAvuzuddhi mATe tapamAM udyama karavAnI preraNA Ape che - zloka H sukumArasurUpeNa zAlibhadreNa bhoginA / tathA taptaM tapo dhyAyan na bhavet kastaporataH ? / / 23 // zlokArtha : sukumAra, surUpa ane vizALa bhogone bhogavanArA evA zAlibhadra vaDe te prakAranuM tapa sevAyuM tenuM dhyAna karatAM koNa (muni) tapamAM rata na thAya ? arthAt avazya tapamAM rata rahe. II23mA bhAvArtha: zAlibhadra bhUtakALanA puNyane kAraNe ati sukumAla zarIravALA suMdara rUpavALA ane vipula bhogo meLavelA hovAthI mahAbhogavALA hatA, chatAM saMyamagrahaNa karIne te prakAre tapane karyo ke temanI sukumAla kAyA naSTa thaI, surUpa naSTa thayuM, topaNa te tapanA baLathI anazana karIne sarvathAsiddha vimAnane pAmyA. je muni Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-23-24 213 zAlibhadranA AvA tapanuM dhyAna kare che te mahAtmAne paNa tapamAM rata thavAno utsAha Ave che. tethI zAlibhadranuM AlaMbana laIne zaktine gopavyA vagara ane anya balavAna yogono vyAghAta na thAya te rIte jeo tapamAM udyamavALA thAya che teo bhAvazuddhinI prApti kare che. pariNA AvataraNikA : vaLI, jeo zaktianusAra tapamAM udhama karatA nathI, teo sAdhupaNAmAM paNa viSayane abhimukha manovRttiovALA rahe che. te batAvIne tapamAM udyama karavA preraNA kare che - zloka - kiM na cetayase mUDha ? mRtyukAle'pyupasthite / viSayeSu mano yatte, dhAvatyeva niraGkuzam / / 24 / / zlokArca - he mUDha! mRtyakAla upasthita thaye chate paNa je kAraNathI niraMkuza evuM tAruM mana viSayomAM doDe che, kema sAvadhAna thato nathI ? arthAta viSayamAM jatA mananA saMrakSaNa arthe tapamAM udhama karavo joIe. III bhAvArtha je sAdhuo zaktine anurUpa tapamAM udyama karatA nathI, teone dehanI sukhAsikA pratye ane dehanI puSTatA pratye pakSapAta varte che tethI temanuM citta haMmezAM dehanA sukha tarapha janAruM che. vaLI, jeo tapa dvArA dehane zithila rAkhatA nathI, teone puSTa thayelo deha AtmAmAM rahelA viSayonA saMskArone jAgRta karavAnuM prabaLa kAraNa bane che, tethI mRtyunI kSaNa najIka AvatI hoya topaNa teonuM niraMkuza evuM mana viSayomAM ja jAya che. paraMtu bhagavAnanAM vacanathI bhAvita thaIne nirAkuLa avasthAmAM rahI zakatuM nathI. tethI te mahAtmAne upadeza ApatAM kahe che ke, A rIte viSayomAM mUDha thaIne tuM kema jAgRta thato nathI ? zaktine gApacyA vagara athavA zaktinuM atikrama karyA vagara zakti Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-24-25 anusAra bAhya tapa karavAmAM Ave te manane viSayomAMthI nivartana karavAno eka upAya che jethI zithila thayelo deha vikAronuM nimitta banato nathI. tyAra pachI jinavacanathI bhAvita thavA mATe aMtaraMga svAdhyAyarUpa tapamAM udyama karavAmAM Ave to viSayomAM jatA manano kAbU rahe che ane A rIte bAhya ane atyaMtara tapa karavAthI A tAruM saMyamajIvana saphaLa thaze ema batAvIne bhAvazuddhi arthe bAhya ane atyaMtara tapa mATe preraNA kare che. rajhA avataraNikA - vaLI, tapamAM utsAhita thavA mATe bhAvazuddhijanaka upadeza Ape che - zloka : jIvite gatazeSe'pi, viSayecchAM viyojya te / cet tapaHpraguNaM cetastataH kiJcid na hAritam / / 25 / / zlokArca - jIvita gata zeSa hovA chatAM paNa jo tAruM citta viSayonI IcchAnuM viyojana karIne tapane guNa kare to hArita kAMI nathI=avaziSTa manuSyabhava saphaLa che. ripaII bhAvArtha : koI mahAtmA saMyamajIvanamAM pramAdane vaza hoya chatAM, prastuta yogasAranA upadezane sAMbhaLIne AtmakalyANa mATe tatpara thayA hoya tevA mahAtmAone uddezIne kahe che jIvita gatazeSa hovA chatAM paNa jIvana lagabhaga pUrNa thayuM hovA chatAM paNa, jIvananA avazeSa kAlamAM paNa jo zAstrathI bhAvita mati karIne viSayonI icchAno tyAga karavAmAM Ave ane zaktine gopavyA vinA ucita bAhya tapa karavAmAM Ave ane saMyamanI zuddhinA arthe svAdhyAyAdi aMtaraMga tapa karavAmAM Ave to pUrvamAM gayeluM jIvana niSphaLa hovA chatAM avazeSa jIvanamAM sAdhanAparAyaNa thavAthI kAMI gumAvAyuM nathI. jema vaMkacUla mahAtmAe pUrvamAM pallImAM rahIne ghaNAM hiMsAdi kRtyo karyAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-25-26 hatAM ane pApamaya jIvana jIvyuM hatuM, chatAM pAchaLanI jiMdagImAM dharmanI prApti thavAthI parama zrAvaka thayA ane bAramA devalokane prApta karyuM. eTaluM ja nahIM, paNa jIvananA pUrvArdhamAM baMdhAyelAM sarva pApo jIvananA uttarArdhamAM karAyelA dharmanA baLathI nAza pAmyAM. tethI jema te vaMkacUla mahAtmA manuSyabhavane hAryA nahIM paNa saphaLa karyo tema AyuSyanA aMtimakAle paNa jo jAgRtipUrvaka aMtaraMga ane bAhya tapamAM ucita yatna karavAmAM Ave to jIvananA pUrvArdhamAM levAyelAM pApono nAza karIne te tapa, te mahAtmAne sadgatimAM pahoMcADaze. mATe bhAvazuddhi arthe utsAhapUrvaka tapamAM udyama karavo joIe. ll5aa. avataraNikA : vaLI, bhAvazuddhijanaka avya prakArano upadeza batAve che - zloka : kUTajanmAvatAraM svaM pApopAyaizca saMkulam / vyarthaM nItvA batAdyApi, dharme cittaM sthirIkuru / / 26 / / zlokArdha : ane pApanA upAyothI saMvalita potAnA kuTajanmanA avatArane vyartha pasAra karIne hajI paNa dharmamAM cittane sthira kara. rA bhAvArtha anAdithI jIve pApabaMdha thAya tevA upAyo sevyA che. tethI prAyaH sarva jIvo A bhavamAM paNa pApabaMdhanAM kAraNa bane tevA bAhya viSayorUpa upAyothI yukta potAno janma pasAra kare che. je janma kUTajanma jevo che arthAt AtmAne viDaMbaNA karAve tevo che. tevo A janma atyAra sudhI pote vyartha pasAra karela che topaNa hajI paNa dharmamAM cittane sthira karavAmAM Ave to potAnAM hitanI kaMIka prApti thAya e prakAre hitopadeza kahe che. ahIM bata' avyaya kheda batAvavAM arthe kahe che. arthAtu kheda jevuM che ke, A janma atyAra sudhI vyartha pasAra karyo, topaNa have dharmamAM cittane sthira karIne tene saphaLa kara.rakA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-27-28 avataraNikA - vaLI, AtmakalyANamAM varSollAsa arthe saMsAranuM pAramArthika svarUpa batAvatAM kahe che - zloka - anantAn pudgalAvartAnAtmanekendriyAdiSu / / bhrAnto'si cchedabhedAdivedanAbhirabhidrutaH // 27 // sAmprataM tu dRDhIbhUya sarvaduHkhadavAnalam / tritad viyA , sara mA nA vipIra mo. 28 zlokArca - cheda-bheda Adi vedanAthI abhibhUta thayeloabhibhavane pAmelo, evo tuM ekendriyAdimAM anaMta pudgala parAvartAne bhamelo chuM. vaLI, have daDha thaIne sarva duHkho mATe dAvAnala samAna vratanuM duHkha kaMIka kAla sahana kara, paraMtu viSAdavALo na thaIza. Il228II bhAvArtha - yogamArgamAM prasthita jIvone paNa viSayono zrama duHkharUpa dekhAto nathI paNa vratanI AcaraNA duHkharUpa jaNAya che. tethI AtmakalyANa mATe tatpara thayelA paNa jIvo viSAdane pAme che. tevA jIvone viSAdano parihAra thAya ane sadvarya ullasita thAya te arthe mArgAnusArI upadeza ApatAM kahe che. he jIva!tuM zAzvata chuM ane atyAra sudhI A saMsAramAM bhamatA evA tArA anaMta pudgalaparAvarte pasAra thayA, te kALanI kalpanA paNa atiduSkara che ane temAM moTAbhAgano kALa ekendriyAdimAM pasAra thayo che. je bhavo chedana-bhedana Adi vedanAthI vyApta hatA, tene smRtimAM lAvIne sarvaduHkhonA mATe dAvAnala jevA A vratanA duHkhane daDha mana karIne keTaloka kALa sahana kara. paraMtu viSAda kara nahIM. A prakAranA ciMtavanathI vratanA bhArathI zrAMta thayeluM paNa citta utsAhathI vratamAM yatna karI zake che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-27-28, 29 ahIM vizeSa e che ke, anAdinA mohanA saMskArothI thatI pravRttithI viparIta pravRtti karavA svarUpa vrato che; kema ke vrato mAtra bAhya kriyArUpa nathI paraMtu pratisrota gamana thAya te rIte ucita bAhyakriyArUpa che. ane jenuM citta vratonAM kaSTathI aratinA pariNAmavALuM thayu che te jIvo vratonI AcaraNAthI pratisrota gamana karavA mATe samartha banatA nathI. tethI te jIvo je rIte viSayonI pravRttimAMthI AnaMda laI zake che tevo upazamano AnaMda vratonA sevanathI laI zakatA nathI. tethI teonuM citta viSAdavALuM bane che. ane A rIte viSAdapUrvaka vratonuM pAlana thAya to jIvo prAyaH te kAlamAM bhAvimAM arati ane azAtA prApta thAya tevAM karmo bAMdhe che. tethI tevAM pariNAmane pAmelA paNa upadezanA baLathI mArgAnusArI pravRtti karI zake tevA yogya jIvone A rIte anaMtakALanI vedanA yAda karAvavAthI sIrya ullasita thAya che. mATe graMthakArazrI te prakArano upadeza Ape che. jema, saMyamanA kaSTathI meghamuninuM citta viSAdavALuM thayuM ane rAtanA ghare javAnA saMkalpathI aratipUrvaka rAtri pasAra karI. paraMtu vIraprabhue jIvanI yogyatAne anurUpa temano pUrvabhava yAda karAvIne hAthInA bhavamAM temanA ja jIve veThelA kaSTone yAda karAvIne upadeza Apyo to temanuM sIrya ullasita thayuM. tethI sIryavALA evA te meghamuni, mahAsattvathI saMyama pALIne sarvArthasiddhane pAmyA. ||27-28 // avataraNikA : AtmAnA hitanuM kArya atiduSkara che, te batAvIne tenA mATe atyaMta avadhAnapUrvakanI pravRtti Avazyaka che, te batAve che. jethI te sAMbhaLIne yogya jIvone bhAvazuddhi thAya zloka H -- upadezAdinA kiJcit kathaMcit kAryate paraH / svAtmA tu svahite yodde munIndrarapi turaH / / / / zlokArtha H para evI vyaktine upadezAdi dvArA koIka rIte, kAMIka kArya karAvAya Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-29 che. arthAt potAne ISTa evuM je bAhyakRta hoya te karAvAya che. paraMtu potAnA AtmAne svahitamAM yojavo munIndro vaDe paNa duSkara che. IIII bhAvArtha - upadezAdimAM "AdithI, tathA prakAranuM pralobhana, dabANa AdinuM grahaNa che. saMsAramAM para vyaktinI icchA na hoya chatAM paNa koIne vicAra Ave ke, mAre AnI pAsethI A kArya karAvavuM che to te kAma karAvavA mATe tenA lAbhAdino upadeza Ape, saMyogonusAra tene dabANa paNa kare, pralobhana paNa Ape ane buddhizALI puruSa koIka rIte te prakAranuM koIka kArya bIjA pAsethI karAvI le che. paraMtu jeoe saMsAranA paramArthanuM svarUpa jANyuM che, saMsAranA bhAvothI viparIta evA AtmabhAvone ullasita karanAra ucita vyApArothI potAnA AtmAnuM hita che tevo nirNaya thayo che ane te prakAranA bodhane kAraNe saMyama grahaNa karyuM che. tethI muniomAM "A zUravIra che tevuM lokomAM jaNAya tevA muniomAM zUravIra ane bAhya saMyamanI kriyAo karanArA mahAtmAne paNa potAnA AtmAne vItarAgagAmI pariNAmavALo banAvavo ane te rIte yatna karIne potAnA hitamAM, potAnA AtmAne yojavo atiduSkara che. AthI ja, tattvanA paramArthane jANanArA, zAstrothI AtmAne vAraMvAra bhAvita karanArA ane jinavacananuM smaraNa karIne saMyamamAM daDha pravRtti karanArA uttama munione paNa prasaMge-prasaMge bAhya nimitto kSobha kare che ane tethI potAnA AtmAne svahitamAM yojana karatAM-karatAM paNa anyatra pravRtta thAya che. durmukhanAM vacanarU5 bAhya nimittanI prApti thavAthI prasannacaMdrarAjarSi jevA mahAtmAnuM citta paNa potAnA AtmAne hitamAM yojana karavAnuM choDIne putranI ciMtAthI vyagra banyuM. tethI Atmahita sAdhanArA mahAtmAoe atyaMta supraNidhAna pUrvaka, "A duSkara kArya che evo nirNaya karIne rAdhAvedha sAdhakanI jema sadA saMyamayogamAM udyama karavo joIe. jethI guNasthAnakanI vRddhine anukULa bhAvazuddhi thAya. anyathA mahAsAttvika evA munione je duSkara che te, alpa sattvavALA jIvo saMyamanI mAtra bAhya kriyAthI kevI rIte sAdhI zakaze ! arthAt sAdhI zake nahIM te prakAranuM bhAna karIne aMtaraMga jAgRti mATe sadA udyama karavo joIe.IIralA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-30 avataraNikA : AtmavIrya ullasita karavA mATe mArgAnusArI viveka batAve che - zloka - yadA duHkhaM sukhatvena duHkhatvena sukhaM yadA / munitti tadA tasya mokSalakSmIH svayaMvarA / / 30 / / zlokArca - jyAre dukhane sukhapaNAthI ane jyAre sukhane dukhapaNAthI muni vedana kare che, tyAre mokSalakSmI tenI svayaMvarA che. arthAta mokSalakSmI tene svayaM varavA mATe Ave che. ll30II bhAvArtha - saMyamanAM bAhya kaSTo, jene saMsArI jIvo duHkharUpe jue che, te kaSTo upazamabhAvanuM kAraNa hovAthI vivekasaMpanna munine sukharUpa dekhAya che. jema bhoganA arthIne kaSTakArI evI bhoganI kriyA paNa sukharUpa dekhAya che, tema pUlathI kaSTarUpa dekhAtI saMyamanI kriyAo paNa cittanA zAMtarasane ullasita karanAra hovAthI munine sukharUpe vedanA thAya che. vaLI, jema saMsArI jIvone upazamasukhanuM kAraNa evI paNa saMyamanI kriyA duHkharUpa dekhAya che, tema mohanI AkuLatAnuM kAraNa evuM indriyonuM ane bAhya viSayonuM sukha munione duHkharUpe dekhAya che. ane jyAre A prakAranI sthira pariNati munine prApta thAya che tyAre te mahAtmA pUrNa sukharUpa mokSanA upAyabhUta evA upazamasukhamAM Asakta thayelA ane sadA te upazamasukhanI vRddhinA upAyane ja sukhanA upAyarUpe jonArA guNasthAnakanI vRddhi dvArA vItarAgatA tarapha janArA bane che. ane AvA mahAtmAono sthira nirNaya che ke, vItarAgane koI duHkha nathI ane avItarAgane koI sukha nathI. mATe sukhanA arthIe sukhanA upAyabhUta vItarAgatAmAM ja udyama karavo joIe. AvA nirNayavALA mahAtmAo pAse mokSalakSmI svayaMvarAnI jema Ave che=jema rAjakanyA svayaMvarA thaIne koIne vare che, tema AvA mahAtmAone mokSalakSmI svayaM vare che. ll30mAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-31 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, muni duHkhane sukharUpe vedata kare che ane sukhane duHkharUpe vedana kare che. tyAre te mahAtmAne mATe mokSalakSmI svayaMvarA che. tyAM prazna thAya ke, je dukha hoya tenuM sukharUpe kaI rIte vedata thaI zake ane je sukha hoya tenuM duHkharUpe kaI rIte vedata thaI zake? sivAya bhramathI ja tevuM vedana thAya. tethI kevI paramArthadaSTithI munine dukhanuM sukharUpe vedata ane sukhanuM duHkharUpe vedanA thAya che, te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : sarvaM vAsanayA duHkhaM sukhaM vA paramArthataH / mlAyatyastrekSaNe'pyeko, hato'pyanyastu tuSyati / / 31 / / zlokArca - paramArthathI sarva duHkha athavA sarva sukha vAsanAthI che. zAstranA IkSaNathI=jevAthI, paNa eka plAna=bhayabhIta, thAya che. zAthI haNAyelo paNa anya toSa pAme che. [31]. bhAvArtha saMsAranI koIpaNa kriyA, A kriyA sukhanuM kAraNa che ke A kriyA duHkhanuM kAraNa che tevo nirNaya te-te jIvo potAnI vAsanA anusAra kare che. AthI ja, pharavAnA zokhIna jIvone pharavAno zrama sukharUpa jaNAya che; kema ke tenA cittamAM tevI ja vAsanA che ke te prakAranI pharavAnI kriyAthI potAne sukha thAya che. te rIte jene te prakAranI vAsanA nathI, tene pharavAnI kriyA kaSTarUpa jaNAya che. tethI koI bAhya kriyAmAM paNa A kriyA sukharUpa che ke A kriyA duHkharUpa che, te paramArthathI te puruSamAM vartatI te prakAranI vAsanA anusAra nakkI thAya che. AthI ja, je jIvone deha pratye moha che, tevAnI sAme koI zastra ugAme to te zastrone jovA mAtrathI paNa te bhayabhIta thAya che; kema ke te puruSane tevI ja vAsanA che ke, A zastra mArA mRtyunuM kAraNa che. jyAre je mahAtmAone AtmAnA asaMgabhAva pratye baddharAga che, dehathI pote bhinna che tevI sthira buddhi Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-31-32 221 che, ane deha pratyenI bhedabuddhine ullasita karavAmAM potAne prApta thatA upasarga balavAna kAraNa che tevo bodha varte che, te mahAtmAne koI zastrathI haNe che tyAre te zastrathI thatA dehanA upaghAtane kAraNe jema te mahAtmAne azAtAno udaya thAya che tema dehathI bhinna evA potAnA asaMgabhAvamAM citta dRDha vyApAravALuM hovAthI te zastrano ghA thavAnA samaye paNa potAne thayela asaMgabhAvanI vRddhinA baLathI te mahAtmA toSa pAme che. arthAt vicAre che ke, mAruM te prakAranuM mohanIya karma hatuM ke jethI vizeSa prakArano upazamabhAva satata ullasita thato nahoto ane A zastra dvArA nimittane pAmIne mAro asaMgabhAva adhika ullasita thayo tethI potAne prApta thayela asaMgabhAvanA prakarSane kAraNe te mahAtmA toSane pAme che. arthAt zastrane joIne bhaya to pAmatA nathI paNa zastranA thAnA nimitte vedana karatAM viziSTa koTinA aMsaganA sukhane vedana kare che. AthI ja saMsArI jIvone je duHkha dekhAya che, tene munio sukharUpe vedana kare che ane saMsArI jIvone je sukharUpe dekhAya che, tene te duHkharUpe vedana kare che, ema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. II31II avataraNikA : yogIo kaI rIte akSayasukhamAM magna hoya che, te batAvIne yogIone anukULa zaktisaMcaya karavA arthe upadeza Ape che zloka H - sukhamagno yathA kospi lInaH prekSaNakAdiSu / gataM kAlaM na jAnAti tathA yogI pare'kSare / / 32 / / zlokArtha H je pramANe prekSaNaka AdimAM lIna sukhamagna evo koI puruSa, pasAra thatAM kAlane jANato nathI arthAt keTalo kALa pasAra thaI gayo te paNa upasthita thatuM nathI. te pramANe akSara=kSara na pAme evA, parasukhamAM= siddhAvasthAnA sukhamAM, lIna thayelA yogI pasAra thatAM kAlane jANatA nathI. II32/ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-3ra bhAvArtha - siddhanA AtmAo kyAreya kSare nahIM evA akSara che. ane te siddhanA AtmAone nirAkuLa bhAvanuM je sukha che, tevuM sukha jagatamAM kyAMya nathI; kema ke teone aMtaraMga kaSAyarUpa vihvaLatA nathI, bahiraMga karmakRta viDaMbanA nathI. tevI suMdara AtmAnI avasthA rUpe teo sarva kALa rahenArA che. ane teonuM je prakRSTa sukha che, te sukha jeone sukharUpe jaNAya che ane tevA sukhanI prAptino upAya yogamArga che tevI sthira buddhi jemane thayela che, te mahAtmAo prakRSTa sukharUpa mokSa mATe yogamArgane seve che mATe teone yogI kahevAya che. vaLI, jema saMsArI jIvo potAne priya evAM nATakAdimAM lIna thayelA ane te nATakAdinAM sukhamAM magna hoya che tyAre keTalo kALa pasAra thayo teno khyAla paNa hoto nathI paraMtu nATakano dIrghakALa paNa kSaNatulya jaNAya che. tema ja yogIo zrutacakSuthI akSara evA sukhamAM=siddhanA sukhamAM, lIna che ane tevA sukhane meLavavA mATe ja apramAdabhAvathI saMyamanI sarva kriyAo kare che, teone lAkho varSonuM AyuSya hoya ane te dIrghakALamAM saMyamajIvananAM ghaNAM kaSTo hoya ke upasargo vagere hoya te upasthita thatA nathI ane akSara evA parasukhamAM magna potAnA pasAra thayelA kALane teo jANatA nathI. AnAthI e phalita thAya che ke, sAdhuvezamAM paNa jeo akSara evA parasukhamAM lIna nathI, teone kaSTakArI saMyamajIvana ane pratikULa saMyogovALI avasthAno alpakALa paNa ghaNo moTo jaNAya che. tenuM kAraNa teo AtmAnA prakRSTa sukhamAM magna rahI zakatA nathI. AthI, kalyANanA arthIe yogIonI magnatAno vicAra karIne siddhAvasthAnA sukhanA paramArthane jANavA mATe yatna karavo joIe ane saMyamanI kriyA dvArA temAM citta magna thAya te prakAranI zaktino saMcaya karavo joIe. jema nATakamAM magna rahenArA jIvo sukhapUrvaka kAla pasAra kare che ane te nATaka jeone rasaprada jaNAtuM nathI teone te nATakano kALa paNa dIrgha jaNAya che. tema kaSTamaya saMyamajIvanano kALa dIrghakALa jaNAya to svasthatAnuM sukha maLe nahIM. mATe svasthatAnA sukhanA arthIe parasukhamAMthI AnaMda levAnI zaktino saMcaya thAya te prakAre yogamArgane sevavo joIe. ll3zA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva,zloka-33 avataraNikA : jyAre yogIo ekAMtamAM rahIne aMtaraMga sukhamAM magna thaI zake che, tyAre ja viSayonI IcchA zame che. anyathA saMyamanI kriyAthI viSayonI IcchAnuM zamana duSkara che. te batAvavA arthe kahe che - zloka : mRgamitro yadA yogI vanavAsasukhe rataH / tadA viSayazarmecchAmRgatRSNA vilIyate / / 33 / / zlokArca - mRgano mitra evo yogI jyAre vanavAsanA sukhamAM rata rahe che, tyAre mRgatRSNArUpa viSayasukhanI icchA vilaya pAme che. [33] bhAvArtha saMsArI jIvone koIka prakAranA saMgathI ja AnaMda thAya che. tethI koInuM mukha jovA na maLe, koI sAthe vArtAlApa karavA na maLe tevA sthAnamAM teo thoDIvAra paNa pasAra karI zake nahIM to dIrghakALa to kaI rIte rahI zake ? jyAre yogIo koInA saMganI apekSA vagara asaMgabhAvamAM rahevAnA arthI hoya che, tethI potAnA asaMgabhAvane atizayita karavA mATe bhUmikAsaMpanna yogI vanavAsamAM rahIne zuddhAtmAnA pAramArthika sukhamAM rata rahevA yatna karanArA bane che. te vakhate mRgalAo ja temanA mitra hoya che. arthAt munine te mRgalA pratye paNa koI pratibaMdha ke mitrabuddhi nathI chatAM te nirjana pradezamAM mRgalA sivAya bIjA koI nathI, tethI jANe mRgalA ja temanA mitra na hoya tevA te yogI jaNAya che. AvA yogI vanavAsamAM rahIne siddha avasthAnA pAramArthika sukhane ullasita karavA mATe AtmAne zAstravacanothI bhAvita kare che ane jhAMjhavAnA jaLarUpa viSayasukhanI icchAo teone asAra jaNAya che. tethI jema tRSAnA arthI puruSane bodha thAya ke, A jhAMjhavAnuM jaLa che, pAramArthika jaLa nathI to tene te jaLanI icchA thatI nathI paraMtu pAramArthika jaLanI ja icchA thAya che. tema te yogIone jhAMjhavAnAM jaLarUpa viSayanAM sukhanI icchA thatI nathI paraMtu zAMtarasanA paramasukhanI icchAmAM ja teo rata hoya che. [33 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAvazloka-34 avataraNikA - vanamAM rahelA yogIone kevuM sukha hoya che, te spaSTa kare che - zloka : vane zAntaH sukhAsIno, nirdvandvo niSparigrahaH / prApnoti yatsukhaM yogI sArvabhaumo'pi tatkutaH / / 34 // zlokArca - vanamAM zAMta prakRtivALA, sukhapUrvaka beThelA, aMtaraMga rAga-dveSa vagerenAM vaMdvothI rahita, sarva parigrahathI rahita yogI je sukhane prApta kare che, te sukhane sArvabhaumavALA rAjA paNa kyAMthI prApta kare ? Il34ll bhAvArtha : sukha be prakAranuM cheH (1) asAMyogika sukha, (2) sAMyogika sukha.asAMyogika sukha jIvanI mULa prakRtirUpa hovAthI jIvanI svAbhAvika svasthatArUpa che. vaLI, asAMyogika sukha dhaMdhonI kaluSitatAvALuM nathI ane prakarSane pAmIne mokSanA pUrNasukhamAM vizrAMta thanAra che. tethI vartamAnamAM paNa sukha che ane uttarottara vRddhi pAmIne te pUrNasukharUpa bane che. sAMyogika sukha bAhya saMyoganI apekSAvALA jIvone puNyanA sahakArathI prApta thAya che ane te sAMyogika sukha rAgAdi bhAvonAM dhaMdhathI AkrAMta che. aMtaraMga saMga AdinI vRttiothI dUSita che, nAzanA bhayavALuM che ane game tyAre nAza pAme tevuM che ane sAMyogika sukhamAM lIna thavAthI karmabaMdhanI prApti ane anarthonI paraMparA prApta thayA che. mATe anartha phalavALuM che. A rIte, sAMyogika sukha jIvanI viDaMbanAnA phalavALuM che ane asAMyogika sukha vartamAnamAM svasthatArUpa ane aMte pUrNa svasthatAnA phalavALuM che. tethI yogIo tuccha ane asAra evA sAMyogika sukhano tyAga karIne asAMyogika sukhanI niSpatti arthe sarva udyama karanArA hoya che. tevA yogIo vanamAM besIne AtmAne Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-34-35 225 sukhathI bhAvita karatA hoya che tyAre teonI indriyanI utsukatA zAMta thayelI hoya che. tethI bAhya padArthone jovAnI, jANavAnI ke temAMthI AnaMda levAnI vihvaLatArUpa koI vyAkuLatA temanAmAM nathI. vaLI, pUrNa asAMyogika sukha pragaTa karavA mATe te yogIo yogasAdhanAmAM upaSTabhaka evA sukhapUrvakanA AsanamAM beThelA hoya che. citta asAMyogika sukhanI parAkASThAne pAmelA siddhanA svarUpamAM lIna pAmeluM hovAthI cittamAM rAga-dveSa, rati-ati ke anya koI tevAM mohanAM dvaMdva vartatAM nathI. tethI nirde pariNAmavALA hoya che. vaLI, bAhya koI parigraha nahIM hovAthI ane bAhya koI padArtha pratye, deha pratye ke dharmanAM upakaraNa pratye paNa mamatva nahIM hovAthI niSparigrahI che. tevA yogIone asAMyogika bhAvane abhimukha mohanI anAkulatAjanya je zreSTha sukha che, tevuM sukha mohathI AkuLa, dvaMdvothI haNAyelA evA sArvabhauma rAjAone paNa kyAMthI hoya ? arthAt te sArvabhauma rAjAonuM sukha tuccha evA bAhya padArthonA baLathI kSaNika evuM niHsAra sukha che ane yogIone zAzvata sukhanuM eka kAraNa evuM parama svasthatArUpa sukha che. mATe, sukhanA arthI jIvoe tevA yogIonA sukhanuM smaraNa karIne yogamArgane anukULa bhAvazuddhimAM udyama karavo joIe. II34 // avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke, yogIone vanamAM paNa sukha thAya che tyAM prazna thAya ke, jyAM sukhane anukULa koI sAmagrI nathI, tevA vanamAM sukha kaI rIte saMbhave ? te spaSTa karavA arthe kahe che zloka H - janmabhUtvAt pulindAnAM vanavAse yathA ratiH / tathA viditatattvAnAM yadi syAt kimataH param / / 35 / / zlokArtha H bhIlalokonuM janmabhUpaNuM hovAthI=vanavAsamAM janmelA hovAthI, je pramANe vanavAsamAM rati che te pramANe viditatattvavALA yogIone jo Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-35-36 thAya vanavAsamAM rati thAya, to AnAthI para zuM che AnAthI Azcarya jevuM zuM che? arthAta Azcarya nathI. II35ll bhAvArtha : bhIla loko vanapallImAM rahenArA hoya che ane teono janma tyAM thayelo hovAthI te bhUmimAM pote janmelA che, tevI buddhi hovAne kAraNe bhogasAmagrI rahita evA vanavAsamAM paNa A mArI mAtRbhUmi che tevI buddhi thavAthI tyAM rati thAya che. te pramANe je mahAtmAoe AtmAnA pAramArthika sukhanuM tattva jANyuM che, teo vicAre che ke, AtmA siddha avasthAmAM, sarvasaMgarahita ekalo ja che, ane AthI ja sukhI che ane saMsAra avasthAmAM ekalo nathI ane dehAdi parigrahavALo che, AthI ja duHkhI che. tethI saMpUrNa ekatvabhAvane pragaTa karavAnA arthI evA teone tenA upAyabhUta bAhyasaMgano tyAga dekhAya che. ane bAhyasaMgano tyAga vanamAM sukara dekhAya che. tethI bAhyasaMgavALI medanIyukta nagara AdinI vastI karatAM bAhya saMga vagaranI manuSyanI medanI rahita vananI nirjanabhUmi teone nisaMgatAnuM kAraNa jaNAvAthI rati utpanna kare che. arthAta vanavAsanI bhUminA pratibaMdhathI bhIlane jema vanavAsamAM rati che, tema munione bhUminA pratibaMdhane kAraNe vanavAsamAM rati nathI, paraMtu nisaMgatAnA upAyabhUta evA vanavAsamAM rati che. emAM zuM Azcarya jevuM che ! arthAt koI Azcarya nathI. IupA avataraNikA : vaLI, anya prakAre pratibaMdhano parihAra thAya tevo bhAvazuddhijanaka upadeza Ape che - zloka eko garbhe sthito jAta eka eko vinakSyasi / tathApi mUDha! patnyAdIn kiM mamatvena pazyasi? // 36 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-36-37 zlokArtha : 227 garbhamAM ekalo rahyo, ekalo janmyo, ekalo mRtyu pAmIza, topaNa he mUDha ! patnI Adine mamatvathI kema jue che ? ||36lA bhAvArtha: siddha avasthAmAM AtmA dravyathI ane bhAvathI sarva saMga vagarano che ane bhAvathI saMga vagaranI avasthAthI ja dravyathI saMga vagaranI avasthA prApta thAya che. chatAM bhAvathI saMga choDavo atiduSkara che. tethI saMsArane kadarzanArUpe ane mokSane sukharUpe jonArA mahAtmAo paNa bhAvathI saMgabuddhino parihAra karI zakatA nathI. tethI patnI Adi je koI pratye cittane pratibaMdha hoya te pratibaMdhane kAraNe tenA pratye mamatvabuddhine dhAraNa kare che. A mamatvabuddhinA parihArano upAya padArthanuM vAstavika avalokana che. tethI te avalokanane batAvatAM kahe che ke he mUDha ! tuM garbhamAM Avyo tyAre 52bhavathI koIne sAthe laI Avyo nathI. ekalo ja Avyo che ane garbhamAM ekalo ja rahyo che. vaLI, janmyo tyAre paNa ekalo ja janmelo, koIne sAthe laI janmyo nathI. vaLI, mRtyu pAmIza tyAre paNa ekalo ja mRtyu pAmIza paraMtu koIne sAthe laIne ahIMthI javAnuM nathI. tethI phalita thAya che ke, garbhakALamAM paNa dravyathI koIno saMga nahoto, janmakALamAM paNa dravyathI saMga na hato, mRtyukAlamAM paNa dravyathI saMga nahiM hoya, tevAM patnI Adi pratye saMganI buddhi karIne teone mamatvathI kema jue che ? arthAt A mamatvanI buddhi ja tane pUrNasukhamaya mokSasukhanI prAptimAM bAdhaka che mATe padArthanA svarUpanuM samyak paryAlocana karIne mamatvabuddhino tyAga kara. II39]] avataraNikA - bhAvazuddhi mATe vairAgya ullasita karavA kahe che zloka H pApaM kRtvA svato bhinnaM kuTumbaM poSitaM tvayA / 3:vuM sanniSyane svena, prAnto'si ddA mahAntare? / / / / hA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-37-38 zlokArtha H pApane karIne potAnAthI bhinna evA kuTuMbane teM popyuM te svena=svanA pApothI, tuM duHkhane sahana karIza. A khedanI vAta che ke, mahAna aMtaramAM= potAnA ane paranA viSayamAM je mahAna aMtara che, temAM tuM bhrAnta chuM. II37]] bhAvArtha: saMsAranI jIvanavyavasthA ja pApathI thAya tevI che ane paramArthathI jIva ekalo che ane potAnAthI bhinna evA kuTuMbane mamatvathI potAnuM mAne che. ane tenA mATe AraMbha-samAraMbha karIne teone poSe che ane teo pratyenA mamatvanAM kAraNe je AraMbha-samAraMbha karyA te sarva pAponAM duHkhane tuM sahana karIza. khedanI vAta che ke, potAnA AtmAthI anya sarva bhinna che te prakAranA mahAaMtaramAM tuM bhrAnta chuM. tethI ja aMtara hovA chatAM teomAM potAnI sAthe aMtara nathI, potAnAM che tema mAnIne teo pratye mamatva karI ane AraMbha-samAraMbha karIne tuM svayaM te sarvanA phalarUpa duHkhane meLavIza. mATe te bhramane dUra karIne nirAraMbha jIvana mATe jIvavIrya ullasita thAya te mATe A prakArano upadeza Ape 9.113911 avataraNikA H pApathI nivRtti mATeno preraNAdAyaka upadeza Ape che - zloka H calaM sarvaM kSaNAdvastu dRzyate'tha na dRzyate / anarAmaravat pApa, tathApi rupe tham? / / 8 / / zlokArtha H sarva vastu cala dekhAya che. atha-AthI, kSaNa pachI dekhAtI nathI topaNa ajara amaranI jema arthAt pote ajaraamara che tema, tuM pApa kema kare che ? II38]] Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-38-39 bhAvArtha : jagatamAM sarva padArtho cala dekhAya che. potAnA bhava paNa cala dekhAya che. AthI, kSaNa pachI te nathI tema paNa dekhAya che. chatAM te sarvano vicAra karyA vagara pote jANe ajaraamara na hoya tema mAnIne tuM pApa kema kare che ? arthAt A kSaNika jagatamAM vicAryA vagara pApa karIza to bhava pUro thayA pachI te pApanuM kAramuM phaLa tAre ja bhogavavuM paDaze. A prakAre mArgAnusArI ciMtana karavAthI anAdinA bhoganA saMskArone kAraNe, bAhya padArtho cala hovA chatAM je pApapravRtti ullasita thAya che te paNa bhAvinA anarthanA smaraNanA baLathI tirodhAna pAme che. mATe kalyANanA arthI jIve haMmezAM pApanAM kaTuphaLano vicAra karIne paNa pApathI virAma pAmavuM joIe. A prAmANika bhaya che. pApanAM phalamAM nirbhIkatA doSa che, bhaya guNa che. [38mA avataraNikA:dehatA mamatvanA tyAga arthe mArgAnusArI upadeza Ape che - zloka - saptadhAtumaye zleSmamUtrAdyazucipUrite / zarIrake'pi pApAya, ko'yaM zaucAgrahastava? / / 39 / / zlokArca - zlekha, mala, mUtrathI pUrNa saptadhAtumaya evA A zarIramAM paNa pApa mATe A zaucano tAro Agraha zuM che ? IT39II bhAvArtha : saMsArI jIvone azuci pratye jugupsA hoya che. tethI potAnA zarIramAM rahelI azuci paNa bahAra Ave che tyAre tene dUra karavA mATe zaucano Agraha rAkhI zuddhi mATe yatna kare che. A zuddhi dehanA mamatvamAMthI usthita thayelI hovAthI ane anya jIvonI hiMsArUpa hovAthI pApabaMdhanuM kAraNa che. tethI mahAtmA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-39-40-41 kahe che H A zarIra ja zleSma, maLa, mUtra vagere azucithI pUrita saptadhAtumaya che. tethI tene game eTaluM pavitra karavAmAM Ave topaNa pharI-pharI te azucinA baLathI apavitra ja thavAnuM. tevA deha pratye pApanuM kAraNa bane tevo zaucano Agraha mUDhatAsUcaka che. mATe teno tyAga karIne deha pratye mamatvano tyAga karavA yatna kara. //3lA avataraNikA - virAraMbha jIvana jIvavA mATe mArgAnusArI upadeza Ape che - zloka - zArIramAnasairduHkhairbahudhA bahudehinaH / saMyojya sAmprataM jIva! bhaviSyasi kathaM svayam / / 4 / / zlokArca - zArIrika ane mAnasika dukho vaDe ghaNA prakAre ghaNA jIvone vartamAnamAM saMyojana karIne he jIva! tuM svayaM kevI rIte thaIza arthAt tuM svayaM kevI rIte sukhI thaIza? IPoll bhAvArtha AtmAne saMbodhIne pApanI nivRtti mATeno Uha batAvatAM kahe che he jIva! saMsAranI pravRttio karatI vakhate te ghaNA prakAre, ghaNA jIvone zArIrika ane mAnasika duHkho sAthe vartamAnamAM yojana kare che ane tenAthI ja tArI jIvanavyavasthA che. A rIte tuM jIvIza to anyane duHkho ApavA dvArA tuM svayaM kevI rIte sukhI thaIza ? arthAt anyane duHkha ApavAnA phaLarUpa bhaviSyamAM tane duHkhonI ja prApti thaze. mATe AraMbhamaya jIvanano tyAga karIne nirAraMbha jIvana mATe yatna kara, jethI bhAvimAM tAruM hita thAya. 40II avataraNikA - pramAdanA parihAra arthe mArgAnusArI upadeza Ape che - Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-41-42 231 zloka : dharma na kuruSe mUrkha! pramAdasya vazaMvadaH / kalye hi trAsyate kastvAM, narake duHkhavihvalam / / 41 / / zlokArtha : he mUrkha ! pramAdane vazaMvada evo=AdhIna evo, tuM dharma karato nathI (to) narakamAM dukhathI vihvala evA tane kAle koNa trANa thaze?I415 bhAvArtha - AtmAne saMbodhIne kahe che, te mUrkha ! anAdinA bhava abhyasta evA pramAdane vaza thayelo tuM AtmaguNonA vikAsane anukULa aMtaraMga yatna karato ane dharmaviruddha pravRttinA baLathI baMdhAyelA pApane kAraNe kAle tuM narakamAM jaIza, te vakhate duHkhathI vihvaLa evA tane tyAM koNa trANuM=zaraNa, thaze? arthAt koI trANa thaze nahIM, kema ke dharma ja saMsArI jIvo mATe trANa che ane jeNe dharma sevyo nathI, temane to narakanI kAramI yAtanA ja veThavAnI che. A prakAranAM vacanothI pramAdane choDIne AtmA dharma mATe udyamavALo thAya che. [1] avataraNikA - pApanA tyAga mATe mArgAnusArI upadeza Ape che - zloka : kandharAbaddhapApAzmA, bhavAbdhau yadyadhogataH / kva dharmarajjusaMprAptiH? punarucchalanAya te / / 42 / / zlokArca - gaLAmAM baMdhAyelA pAparUpI paththarathI bhavarUpI samudramAM jo tuM nIce gayelo thaIza arthAt DUbelo thaIza to temAMthI bahAra nIkaLavA mATe dharmarajunI saMprApti tane kyAM thaze ? arthAt thaze nahIM. ll4zA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-42-43 bhAvArtha - manuSyabhavane pAmIne jeo pramAdane vaza jIvanavyavasthAnI pravRttimAM ja rata che, teo jIvanavyavasthA mATe divasa-rAta pravRtti karIne pAparUpI patthara gaLAmAM bAMdhe che ane A rIte AyuSya pUruM thavAthI cAragatinAM paribhramaNarUpa bhavasamudramAM jo koIka evA kharAba bhavomAM tu cAlyo jaIza, te vakhate temAMthI bahAra nIkaLavA mATe koI rasto nahIM maLe. mATe jo atyAre teM dharma sevyo haze to koIka nimittathI samudramAM paDyo hoIza topaNa vartamAnamAM sevAyelA dharma dvArA baMdhAyelA uttama puNyanI sahAyathI tuM bahAra nIkaLIza. mATe pramAdane choDIne dharma sevavA mATe ja udyama kara. te prakAre AtmAne anuzAsana Ape che. jarA avataraNikA - sAMsArika sukhanI asAratAnuM bhAvata kare che - zloka - duHkhakUpe'tra saMsAre, sukhalezabhramo'pi yaH / so'pi duHkhasahasreNAnuviddho'taH kutaH sukham? / / 43 / / zlokArca - dukharUpa evA A saMsArarUpI kUvAmAM je sukhalezano bhrama paNa che, te paNa hajAro duHkhothI anuviddha che. AthI sukha kyAMthI hoya? I43 bhAvArtha - saMsAra eTale karmane paravaza cAragatiomAM paribhramaNa ane jIva mATe A paribhramaNa duHkhadAyI kUvAmAM koIne nAMkhavAmAM Ave tenA jevuM che. tethI duHkhadAyI evA saMsArarUpI kUvAmAM paDelA jIva mATe manuSyaAdi bhavamAM je sukhalezano bhrama dekhAya che, te paNa aneka prakAranAM zArIrika, mAnasika, kASAyika duHkhothI anuviddha che=haNAyeluM che. tethI ghaNAM duHkhothI anuviddha Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/zloka-43-44-45 233 evuM nahivat sukha paramArthathI sukha kahevAya nahIM. mATe saMsAramAM sukha kyAMthI hoya ? mATe ja sukhanA arthIe sadA saMsAranA uccheda mATe ja udyama karavo joIe. II43 // avataraNikA : saMsArathI virakta thavAno upAya batAve che zloka H duHkhitAnakhilAJjantUn pazyatIha yathA yathA / tathA tathA bhavasyAsya vizuddhAtmA virajyati // 44 // zlokArtha : ahIM=saMsAramAM, vicAraka jIva je-je pramANe sarva jIvone duHkhita jue che, te-te pramANe vizuddha evo teno AtmA A bhavathI virakta bane che. 44] bhAvArtha: mArgAnusArI dRSTithI saMsAranuM avalokana karavAmAM Ave to, saMsAravartI sarva jIvo aneka prakAranAM du:khothI gherAyelA dekhAya che. ane jema-jema tattvane jovAnI mArgAnusArI dRSTivALo evo zuddhAtmA te-te prakAre saMsAranuM avalokana kare che, tema-tema vicA2ka jIvane A saMsArathI vairAgya thAya che. tethI bhavathI virakta thavA mATe saMsAranuM vAstavika svarUpa ane saMsAramAM jIvonI thatI viDaMbanAne sUkSmadraSTithI jovI joIe. jethI bhavanA uccheda mATe sIrya ullasita thAya. 44 // avataraNikA : mArgane pAmelA paNa mUrkha jIvonI ceSTA batAve che - Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-45 zloka : saMsArAvartanirmagno ghUrNamAno vicetanaH / adha eva jano yAti nikaTe'pi taTe hahA // 45 / / zlokArca - khedanI vAta che ke, niAro nikaTa hovA chatAM paNa saMsAnA AvartamAM nimagna, gharNamAna=cakrAvA leto, vicetana evo A jana nIce ja jAya che. II4ull bhAvArtha je jIvo manuSyajanmane pAmyA che, upadezanI sAmagrI prApta karI che teo sarvIrya ullasita kare to saMsArarUpI samudramAMthI sukhapUrvaka bahAra nIkaLI zake tevI bhUmikAvALA che. AthI, pUrvamAM je anaMtakALa pasAra karyo tenI apekSAe alpakALamAM saMsArasAgaranA kinArAne pAme tevA che, arthAt teo nikaTa taTavartI che. Ama chatAM, khedanI vAta che ke, manuSyabhavane pAmIne paNa saMsAranI pravRttiomAM ja racyA-pacyA rahe che. dharma sAMbhaLe tyAre kaMIka cetanA Ave topaNa pharI saMsAramAM nimittA pramANe saMsAra AvartamAM ja magna rahenArA che. teo samudramAM vartatA AvartAnA cakrAvAmAM goLa-goLa pharanArA che. saMsAranA Uha mATenI temanI cetanA naSTa thayelI che. tethI prANa dhAraNa karanArA hovA chatAM vicetana ja che ane tevA jIvo samudramAM taTa pAse AvelA hovA chatAM samudranA cakarAvAmAM goLa-goLa pharIne ekendriyamAM ja jAya che jyAM ghaNAM kALa sudhI bahAra nIkaLavAno saMyoga maLato nathI. AthI ja saMsAramAM caudapUrvadharo paNa pramAdane vaza thaIne nigodamAM jAya che tyAre te taTa pAse AvelA paNa rasa-Rddhi-zAtA gAravamAM phasAI saMsAranI viDaMbanA prApta kare che. A prakAre vicAravAthI saMsAranA AvartamAMthI bahAra nIkaLavAne anukULa sadvarya ullasita thAya che. mATe avadhAraNapUrvaka te prakAranuM ciMtavana karavuM joIe. japA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zapa yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-46 avataraNikA : saMsArathI pAra pAmavAno mArgAnusArI upAya batAve che - zloka - tiryaggo'yaM yathA cchindana nadyAH syAt pAragaH sudhIH / bhavasyApi tathotsargApavAdakuzalo muniH / / 46 / / zlokArca - je pramANe nadImAM paDelo suMdara buddhivALo puruSa nadIne be hAthathI chedato tirjI gamana karanAra evo nadInA pArane pahoMcanAro thAya che te pramANe utsarga-apavAdamAM kuzaLa evo muni bhavanA pArane prApta karanAro thAya che. IIII bhAvArtha : nadImAM paDelo taravaiyo nadImAM tirtho jAya che ane hAtha paganI ceSTAthI pANIne chedato-chedato sukhapUrvaka nadInA kinAre pahoMce che. te pramANe bhagavAnanAM zAstranA paramArthane jANanAra kuzala buddhivALA muni utsarga-apavAdane ucita sthAne joDIne ane AtmAmAMthI mohanA pravAhane dUra karIne yogamArgamAM sudaDha prayatna karavA dvArA bhavanA pArane pAme che. ahIM utsarga-apavAdakuzalamuni' kahevAthI e prApta thAya che ke, bhagavAne batAvela utsarga-apavAdanAM dareka vacano, bhavanA ucchedane anukULa AtmAnA sarvIryane ullasita kare te prakAranA mArgane batAvanArA che ane je muni temAM kuzala che te muni utsargane sthAne utsarganuM ane apavAdanA sthAne apavAdanuM yojana kare che. jethI utsarga-apavAda baMne ceSTAo bhavamAMthI bahAra nIkaLavAne anukULa mArgAnusArI vyApArarUpa bane che. tethI tevA muni zIdhra bhavanA aMtane pAme che. AjakA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-47 avataraNikA: bhAvazuddhijanaka upadezanuM nigamana karatAM kahe che - zloka - ebhiH sarvAtmanA bhAvairbhAvitAtmA zubhAzayaH / kAmArthavimukhaH zUraH sudharmakaratirbhavet / / 47 / / zlokArca - sarvAtmAthI sarva aMtaraMga udhamathI, A bhAvo vaDe "yogasAra" nAmanA graMthamAM batAvelA bhAvo vaDe, bhAvitAtmA, zubhAzayavALo, kAma ane arthathI vimukha, zUra-karmonA nAza karavA mATe zUravIra, sudharma eka rativALo thAya. II47mA. bhAvArtha - graMthakArazrIe pAMca prastAva dvArA yogano sAra batAvyo. jenA yathArtha paramArthane jANIne je mahAtmA sarvAtmAthI=potAnA vidyamAna sarva jJAna ane vIryazaktithI, A bhAvo vaDe AtmAne bhAvita kare arthAt A "yogasAra' graMthanAM dareka vacanone ane tenA arthone potAnA nAmanI jema sthira-paricita kare ane te bhAvothI vAsita mativALA thaIne potAnuM jIvana vyatIta kare to te mahAtmA zubhAzayavALA bane che. arthAt saMsAranA uccheda ane mokSane sAdhavAnA zubhAzayavALA bane che, kAma ane arthathI vimukha mAnasavALA bane che ane anAdinA mohanA saMskArone nAza karavA mATe zUravIra bane che ane tevA mahAtmAne mAtra suMdara evA dharmanI niSpattimAM eka rati varte che paraMtu kyAMya anya ThekANe rati rahetI nathI. tethI kalyANanA arthIe yogasAra' graMthanA bhAvothI atyaMta bhAvita thaIne sadA udyama karavo joIe. jethI A saMsArano sukhapUrvaka aMta thAya. IchA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-48-49 avataraNikA :graMthakArazrI aMtamAM A "yogasAra graMthatA bhAvanathI thatuM phala batAve che - zloka : iti tattvopadezaughakSAlitAmalamAnasaH / nirdvandva ucitAcAraH sarvasyAnandadAyakaH / / 48 / / svasvarUpasthitaH pItvA yogI yogarasAyanam / niHzeSaklezanirmuktaM prApnoti paramaM padam / / 49 / / zlokArca - A prakAre glo47mAM batAvyuM e prakAre, tatva-upadezanA samUhathI kSAlita evA amalamAnasavALo, nirbaddha, ucita AcAravALo, sarva jIvone AnaMda denAro, svasvarUpamAM rahela yogI yoga rasAyananuM pAna karIne niHzeSa=saMpUrNa, phlezathI rahita evA paramapadane prApta kare che. II48-49II bhAvArtha koI vicAraka puruSa A "yogasAra' graMthanuM samyagu adhyayana kare, temAM kahelA tattvanA sArane buddhimAM avadhAraNa kare to zloka-47mAM batAvyuM tevA mAnasavALo bane che ane tevA mAnasavALo yogI prastuta graMthamAM batAvelA tattvaupadezanA samUhathI kSAlita thayelo hovAthI amala=nirmaLa mAnasavALo thAya che. AthI ja AvA yogIo sadA paramAtmAnuM svarUpa jANIne, dRSTirAgano tyAga karIne, ane sAmyabhAvanuM avalaMbana laIne haMmezAM sAttvika prakRtine ullasita karavA prayatna kare che. ane ullasita thayelI sAttvika prakRtine atizaya karavA arthe bhAvazuddhimAM udyama kare che. tethI teonI sarva ' vicAraNA prastuta graMthamAM batAvelA pAMca prastAvane anurUpa pravarte che. tethI AvA jIvo sAmyabhAvane dhAraNa karelA hovAthI dvanda vinAnA varte che, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 yogasAra prakaraNa/paMcama prastAva/bloka-48-49 svabhUmikAnusAra ucita AcaraNA karanArA thAya che. ane teonI sarva pravRttio, sarva jIvo mATe AnaMdadAyaka hoya che. ane tevA yogIo sadA zAMtarasamAM rahenArA hovAthI, sadA jIvanA potAnA svarUpamAM sthira hoya che ane yoganA rasAyaNa jevA zAstrIya padArthonuM pAna karIne zIdhra sarvaphlezathI rahita evA paramapadane prApta kare che. I48-kalA paMcama prastAva samApta Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yenAjJA yAvadArAddhA sa tAvallabhate sukham / yAvad virAdhitA yena tAvad duHkhaM labheta sH|| 'jeo vaDe je sAdhu ke zrAvaka vaDe, jeTalI AjJA ArAdhana karAI te teTalA sukhane pAme che ane jenA vaDe=je sAdhu ke zrAvaka vaDe, 'jeTalI AjJA virAdhana karAI 'te teTalA duHkhane pAme che. : prakAzaka : mAtA gaULD 'mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7, 'Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in