________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૪-૩૫
૨૨૫
સુખથી ભાવિત કરતા હોય છે ત્યારે તેઓની ઇન્દ્રિયની ઉત્સુકતા શાંત થયેલી હોય છે. તેથી બાહ્ય પદાર્થોને જોવાની, જાણવાની કે તેમાંથી આનંદ લેવાની વિહ્વળતારૂપ કોઈ વ્યાકુળતા તેમનામાં નથી.
વળી, પૂર્ણ અસાંયોગિક સુખ પ્રગટ કરવા માટે તે યોગીઓ યોગસાધનામાં ઉપષ્ટભક એવા સુખપૂર્વકના આસનમાં બેઠેલા હોય છે. ચિત્ત અસાંયોગિક સુખની પરાકાષ્ઠાને પામેલા સિદ્ધના સ્વરૂપમાં લીન પામેલું હોવાથી ચિત્તમાં રાગ-દ્વેષ, રતિ-અતિ કે અન્ય કોઈ તેવાં મોહનાં દ્વંદ્વ વર્તતાં નથી. તેથી નિર્દે પરિણામવાળા હોય છે. વળી, બાહ્ય કોઈ પરિગ્રહ નહીં હોવાથી અને બાહ્ય કોઈ પદાર્થ પ્રત્યે, દેહ પ્રત્યે કે ધર્મનાં ઉપકરણ પ્રત્યે પણ મમત્વ નહીં હોવાથી નિષ્પરિગ્રહી છે. તેવા યોગીઓને અસાંયોગિક ભાવને અભિમુખ મોહની અનાકુલતાજન્ય જે શ્રેષ્ઠ સુખ છે, તેવું સુખ મોહથી આકુળ, દ્વંદ્વોથી હણાયેલા એવા સાર્વભૌમ રાજાઓને પણ ક્યાંથી હોય ? અર્થાત્ તે સાર્વભૌમ રાજાઓનું સુખ તુચ્છ એવા બાહ્ય પદાર્થોના બળથી ક્ષણિક એવું નિઃસાર સુખ છે અને યોગીઓને શાશ્વત સુખનું એક કારણ એવું પરમ સ્વસ્થતારૂપ સુખ છે. માટે, સુખના અર્થી જીવોએ તેવા યોગીઓના સુખનું સ્મરણ કરીને યોગમાર્ગને અનુકૂળ ભાવશુદ્ધિમાં ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. II૩૪॥
અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે, યોગીઓને વનમાં પણ સુખ થાય છે ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે, જ્યાં સુખને અનુકૂળ કોઈ સામગ્રી નથી, તેવા વનમાં સુખ કઈ રીતે સંભવે ? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે
શ્લોક ઃ
-
जन्मभूत्वात् पुलिन्दानां वनवासे यथा रतिः ।
तथा विदिततत्त्वानां यदि स्यात् किमतः परम् ।। ३५ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
ભીલલોકોનું જન્મભૂપણું હોવાથી=વનવાસમાં જન્મેલા હોવાથી, જે પ્રમાણે વનવાસમાં રતિ છે તે પ્રમાણે વિદિતતત્ત્વવાળા યોગીઓને જો
