________________
૨૨૬
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૫-૩૬ થાય વનવાસમાં રતિ થાય, તો આનાથી પર શું છે આનાથી આશ્ચર્ય જેવું શું છે? અર્થાત આશ્ચર્ય નથી. II૩૫ll ભાવાર્થ :
ભીલ લોકો વનપલ્લીમાં રહેનારા હોય છે અને તેઓનો જન્મ ત્યાં થયેલો હોવાથી તે ભૂમિમાં પોતે જન્મેલા છે, તેવી બુદ્ધિ હોવાને કારણે ભોગસામગ્રી રહિત એવા વનવાસમાં પણ આ મારી માતૃભૂમિ છે તેવી બુદ્ધિ થવાથી ત્યાં રતિ થાય છે. તે પ્રમાણે જે મહાત્માઓએ આત્માના પારમાર્થિક સુખનું તત્ત્વ જાણ્યું છે, તેઓ વિચારે છે કે, આત્મા સિદ્ધ અવસ્થામાં, સર્વસંગરહિત એકલો જ છે, અને આથી જ સુખી છે અને સંસાર અવસ્થામાં એકલો નથી અને દેહાદિ પરિગ્રહવાળો છે, આથી જ દુઃખી છે. તેથી સંપૂર્ણ એકત્વભાવને પ્રગટ કરવાના અર્થી એવા તેઓને તેના ઉપાયભૂત બાહ્યસંગનો ત્યાગ દેખાય છે. અને બાહ્યસંગનો ત્યાગ વનમાં સુકર દેખાય છે. તેથી બાહ્યસંગવાળી મેદનીયુક્ત નગર આદિની વસ્તી કરતાં બાહ્ય સંગ વગરની મનુષ્યની મેદની રહિત વનની નિર્જનભૂમિ તેઓને નિસંગતાનું કારણ જણાવાથી રતિ ઉત્પન્ન કરે છે. અર્થાત વનવાસની ભૂમિના પ્રતિબંધથી ભીલને જેમ વનવાસમાં રતિ છે, તેમ મુનિઓને ભૂમિના પ્રતિબંધને કારણે વનવાસમાં રતિ નથી, પરંતુ નિસંગતાના ઉપાયભૂત એવા વનવાસમાં રતિ છે. એમાં શું આશ્ચર્ય જેવું છે ! અર્થાત્ કોઈ આશ્ચર્ય નથી. Iઉપા
અવતરણિકા :
વળી, અન્ય પ્રકારે પ્રતિબંધનો પરિહાર થાય તેવો ભાવશુદ્ધિજનક ઉપદેશ આપે છે – શ્લોક
एको गर्भे स्थितो जात एक एको विनक्ष्यसि । तथापि मूढ! पत्न्यादीन् किं ममत्वेन पश्यसि? ॥३६॥
