________________
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧-૨
૧૪૫ જીવો ધર્મ નિષ્પત્તિને અનુકૂળ ઉચિત અભિગ્રહ ગ્રહણ કરવા માટે અધિકારી નથી. કદાચ તેવા જીવો ઉપદેશ આદિ સાંભળી ક્ષણભર ધર્મ કરવાના પરિણામવાળા થાય તોપણ સત્ત્વનો સંચય થયેલો નહિ હોવાથી જે ધર્મનો સ્વીકાર કરશે તે ધર્મને નિષ્ઠા સુધી વહન કરી શકશે નહિ. આથી સામ્યભાવના ઉપદેશના પરમાર્થને જાણ્યા પછી ધર્મના સેવન માટે બદ્ધ અભિલાષવાળા જીવે સત્ત્વનો સંચય કરવા યત્ન કરવો જોઈએ. ITI અવતરણિકા :' પ્રથમ શ્લોકમાં કહ્યું કે, સાગભાવની નિષ્પત્તિના અર્થી જીવે, સત્વનો સંચય કરવો જોઈએ; કેમ કે હીન સત્ત્વવાળા જીવોને ધર્મમાં અધિકાર નથી. હવે, હીન સત્વવાળા જીવોને ધર્મમાં કેમ અધિકાર નથી તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક -
हीनसत्त्वो यतो जन्तुर्बाधितो विषयादिभिः ।
बाढं पतति संसारे स्वप्रतिज्ञाविलोपनात् ।।२।। શ્લોકાર્ય :
જે કારણથી વિષયાદિથી બાધા પામેલો હીનસત્ત્વવાળો જીવ સ્વપ્રતિજ્ઞાના વિલોપનાથી સંસારમાં અત્યંત પડે છે. શા ભાવાર્થ :
કેટલાક જીવો સદ્ગુરુઓનો ઉપદેશ સાંભળી સંસારથી ભય પામે છે અને સંસારથી વિસ્તારના અર્થી બને છે. આવા જીવો ઉપદેશના મર્મને પામેલા હોય તો તેઓની અર્થિતા અવશ્ય કલ્યાણનું કારણ બને તેમ છે. આમ છતાં તેઓ જે ધર્મ સ્વીકારવા તત્પર થયા છે તેને અનુકૂળ સત્ત્વનો સંચય કર્યો ન હોય અને રાભસિકવૃત્તિથી=પોતાની શક્તિનો વિચાર કર્યા વગરની વૃત્તિથી, વ્રતો સ્વીકારી લીધાં હોય તો તેવા જીવમાં સ્વીકારાયેલાં વ્રતોનું પાલન કરવાને અનુકૂળ સત્ત્વનો સંચય થયેલો નથી. તેથી વિષયો અને મોહના સંસ્કારથી વારંવાર
