Page Text
________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૩
ભાવાર્થ
૧૮૯
જીવોએ ભૂતકાળમાં જે શુભ કે અશુભ કૃત્યો કર્યાં છે, તે પ્રમાણે વર્તમાનમાં પોતાના સ્વ-સ્વ કર્મનાં ફલના ઉદયને પામે છે, ત્યારે જીવો તે કર્મોનાં ફલને ભોગવે છે. તે કર્મોને અન્ય કોઈ હરણ કરી શકતું નથી કે તે શુભનો કે અશુભનો ઉદય અન્ય કોઈ કરનાર નથી. તેથી મુનિ અશુભના હરનાર પ્રત્યે રાગ કે અશુભના કરનાર પ્રત્યે દ્વેષભાવને કરતા નથી કે શુભના કરનાર પ્રત્યે રાગભાવ કરતા નથી અને શુભના હરનારા પ્રત્યે દ્વેષભાવ ધારણ કરતા નથી.
આશય એ છે કે, સ્થૂળ દૃષ્ટિથી સંસારી જીવોને કોઈ ઉપદ્રવ કરે ત્યારે તે, “આ પુરુષ દ્વારા મને અશુભ ફલ થયું” તેવી બુદ્ધિ કરે છે અને તેના પ્રત્યે દ્વેષ કરે છે. વળી, કોઈ અનુકૂળ એવું શુભ કરે ત્યારે સંસારી જીવોને, “આ મારું હિત કરનાર છે” તેવી બુદ્ધિ થવાથી તેના પર રાગ કરે છે. વળી, કોઈક નિમિત્તથી પોતાને કોઈ આપત્તિ આવી હોય અને તે આપત્તિ કોઈ દૂર કરે તો “તે પુરુષ અશુભનો હરનાર છે,” તેવી બુદ્ધિ થવાથી તેના પ્રત્યે પ્રીતિ કરે છે અને પોતાને કોઈ ઇષ્ટની પ્રાપ્તિ થઈ હોય અને તેનું કોઈ હરણ કરે તો “આ પુરુષ શુભનું હરણ કરનાર છે” તેવી બુદ્ધિ થવાથી તેના પ્રત્યે દ્વેષ કરે છે. બાહ્ય પદાર્થોને જોનારી બાહ્ય દૃષ્ટિથી આ સર્વ બુદ્ધિ થાય છે અને તે પ્રમાણે જીવો શુભ-અશુભમાં નિમિત્તભૂત થનારા જીવો પ્રત્યે રાગ-દ્વેષ કરે છે. જ્યારે સત્ત્વનો આશ્રય કરનારા મુનિ તો તત્ત્વને જોવાની નિર્મળ મતિવાળા હોય છે. તેથી કોઈના દ્વારા પોતાને કોઈ અનર્થની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે પણ પરમાર્થને જોનારા હોવાથી વિચારે છે કે, મારા જ અશુભ કર્મના ફલનો આ ઉદય છે. તેથી તે અશુભ કરનાર પુરુષ તો નિમિત્ત માત્ર છે. આમ વિચારીને તે અશુભ કરનાર પ્રત્યે દ્વેષ કરતા નથી અને પોતાનું શુભ કરનાર પુરુષ તો નિમિત્ત માત્ર છે પરંતુ મારા શુભ કર્મનું જ આ ફળ છે એમ વિચારીને પોતાને અનુકૂળ વર્તન કરનાર પ્રત્યે રાગબુદ્ધિ કરતા નથી. પણ સર્વત્ર પોતાનાં શુભ-અશુભ કર્મનાં ફલનો વિચાર કરીને ચિત્તમાં સંક્લેશ ન થાય તે પ્રકારે ભાવશુદ્ધિ માટે ઉદ્યમ કરે છે. IIII
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |