________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-પ-૧
ઉ૧ પામશે તેવું જણાવવાથી યોગીઓને તેઓ પ્રત્યે કરુણા થાય છે જેથી વિચારે છે કે શું કરું જેથી આ લોકોને તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય અને સંસારની વિડંબનાઓથી તેઓનું રક્ષણ થાય ? દૃષ્ટિરાગળા જીવો કદાચ ક્યારેક કોઈ બાહ્યથી દુઃખી જીવોને જોઈ આવી કરુણા બુદ્ધિ કરે તોપણ તેઓને દૃષ્ટિરાગને કારણે પોતાના આત્માના દુઃખની જ ચિંતા નથી, તેથી અન્યજીવોને પણ વિપરીત ઉપદેશ આપીને દુઃખની પરંપરા જ ઊભી કરે છે. તેથી તેઓ તત્ત્વથી કરુણાના પરિણામ વિનાના છે. આથી જ પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે દૃષ્ટિરાગવાળા જીવો મૈત્રી આદિ ભાવનાથી અસંસ્કૃત ચિત્તવાળા છે. આપણા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં સામાન્યથી મૈત્રી આદિ ચાર ભાવનાનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે તે ચાર ભાવનાના વિષયભૂત જીવો કોણ છે તે બતાવે છે – શ્લોક :
मैत्री निखिलसत्त्वेषु प्रमोदो गुणशालिषु ।
माध्यस्थ्यमविनेयेषु करुणा दुःखदेहिषु ।।६।। શ્લોકાર્ચ -
સર્વ જીવોમાં મૈત્રી, ગુણશાલીઓમાં પ્રમોદ, અવિનયીઓમાં=અયોગ્ય જીવોમાં માધ્યસ્થ અને દુઃખદેહવાળાઓમાં=પીડાકારી એવા દેહધારી જીવોમાં કરુણા. Isll. ભાવાર્થ -
મૈત્રીભાવનાઃ વિવેકી જીવો મૈત્રી આદિ ચાર ભાવોથી આત્માને વાસિત કરે છે અને તે મૈત્રીનો વિષય સર્વ જીવો છે. જેના હૈયામાં સર્વ જીવો પ્રત્યે મૈત્રી હોય તેને પોતાનું અહિત કરનાર જીવો પ્રત્યે પણ દ્વેષ બુદ્ધિ થતી નથી અને પોતાના સ્વાર્થ ખાતર અન્યના હિતની ઉપેક્ષા થતી નથી. પરંતુ સર્વ જીવો વિષયક હિતચિંતાનો પરિણામ વર્તે છે.
પ્રમોદભાવના સિદ્ધના જીવો પરિપૂર્ણ ગુણવાળા છે અને તે ગુણોની
