Page Text
________________
કર
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૬-૭ પ્રાપ્તિને અભિમુખ સંસારવર્તી તીર્થકરો પરાકાષ્ઠાના ગુણવાળા છે અને તીર્થકરોએ બતાવેલા માર્ગ પર ચાલનારા સુસાધુ, શ્રાવક કે સમ્યગુ દૃષ્ટિ જીવો મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ સ્વ સ્વ ભૂમિકાના ગુણોને ધારણ કરનારા છે. વળી, કોઈપણ દર્શનમાં રહેલા ભદ્રક પ્રકૃતિવાળા અપુનબંધક જીવો સંસારથી વિમુખ થઈને જે કાંઈ દયા વગેરે શુભભાવો કરે છે તે સર્વ મોક્ષને અનુકૂલ ગુણો છે અને જે જીવોને ગુણોનો પક્ષપાત છે તેવા જીવોને કોઈપણ જીવમાં મોક્ષને અનુકૂલ માર્ગાનુસારી ગુણ દેખાય તો પ્રમોદ થાય છે. જે ગુણના રાગ સ્વરૂપ છે. પ્રમોદભાવનાનો વિષય સર્વ જીવો નથી પણ ફક્ત ગુણિયલ જીવો છે, જ્યારે મૈત્રીભાવનાનો વિષય સર્વ જીવો છે.
મધ્યસ્થભાવનાઃ કેટલાક અયોગ્ય જીવો અનુચિત પ્રવૃત્તિ કરનારા હોય છે અને તેઓની અનુચિત પ્રવૃત્તિ જોઈને જે જીવોને તેઓ પ્રત્યે દ્વેષ થાય છે તે દ્વેષ કર્મબંધનું કારણ છે; કેમ કે વાસ્તવિક રીતે મોક્ષને પ્રતિકૂળ એવા પોતાના અનુચિત ભાવો પ્રત્યે દ્વેષ કરવાની વિધિ છે. અન્યજીવોના અનુચિત ભાવો જોઈ આ સંસારનું કર્મજન્ય સ્વરૂપ છે એ પ્રમાણે ભાવન કરીને તેઓ પ્રત્યે દ્વેષ કે રાગ ન થાય તેવો મધ્યસ્થભાવ ધારણ કરવો જોઈએ. જે મધ્યસ્થભાવના સ્વરૂપ છે. આ મધ્યસ્થભાવનાનો વિષય ગુણિયલ જીવો કે સર્વ જીવો નથી પરંતુ અનિવર્તનીય દોષવાળા જીવો છે.
કરુણાભાવનાઃ શારીરિક, માનસિક કે કર્મની વિડંબનાત દુઃખવાળા દેહધારી જીવો પ્રત્યે કરુણા કરવાથી હૃદય દયાળુ થાય છે. આ કરુણાભાવનાનો વિષય શારીરિક આદિ દુઃખવાળા જીવો છે. સર્વ જીવો નથી તેમજ ગુણવાન જીવો કે અયોગ્ય જીવો પણ નથી. ફક્ત કોઈ જીવોમાં કોઈક દોષ વર્તતો હોય અને પ્રયત્નથી તે દોષ દૂર થાય તેવું જણાય ત્યારે કરુણાબુદ્ધિથી તેના હિત માટે પ્રયત્ન થાય છે, પરંતુ અનિવર્તિનીય દોષવાળા જીવો કરુણાભાવનાનો વિષય નથી. IIકા અવતરણિકા :
પૂર્વમાં મૈત્રી આદિ ચાર ભાવનાઓ અને તેનો વિષય બતાવ્યો. હવે, ધર્મની નિષ્પત્તિમાં મૈત્રી આદિ ભાવો કારણ છે તે બતાવે છે –
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |