Page Text
________________
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૩-૨૪
ઉપદેશ આપતાં મહાત્મા કહે છે કે જેમ બાળક અંતરંગ રીતે ચંચલ સ્વભાવવાળો હોવાથી યત્કિંચિત્ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે, જે પ્રવૃત્તિ ક્યારેક તેના અહિતનું કારણ બને તેવી હોય ત્યારે તે પ્રવૃત્તિથી બાળકને વાળવા માટે ગુડ=ગોળ, વગેરે ઇષ્ટ પદાર્થો આપીને તેનું વારણ કરાય છે. અર્થાત્ તે બાળક ગૃહથી બહાર જતો હોય અને તેનાથી તેના અનિષ્ટની સંભાવના જણાય ત્યારે તે બાળકને કોઈ ખાદ્ય પદાર્થ આપીને તેનું વારણ કરાય છે, તો વળી ક્યારેક “બહાર બાવો છે” ઇત્યાદિ ભય બતાવીને તેનું વારણ કરાય છે. તે પ્રમાણે સમભાવના અર્થી મહાત્માએ શ્રુતચારિત્રની ક્રિયાઓ કરતી વખતે શુભ ચિંતવન દ્વારા અશુભ એવા ચલચિત્તનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. અર્થાત્ વિચારવું જોઈએ કે અતિદુર્લભ એવો આ મનુષ્યભવ યોગમાર્ગની પ્રવૃત્તિ દ્વારા જ સફળ થાય છે; કેમ કે પ્રણિધાનપૂર્વક સેવાયેલા યોગમાર્ગથી આત્મામાં ગુણોની વૃદ્ધિ થાય છે, પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો સંચય થાય છે અને તેનાથી સુગતિઓની પરંપરા પ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રકારના ચિંતવનના પ્રલોભન દ્વારા અશુભ એવા ચલચિત્તનો ત્યાગ થાય છે અને જેમ બાળકને ભય બતાવવા દ્વારા પણ બહાર જતાં વારણ કરાય છે તેમ તે મહાત્માએ ચિંતવન કરવું જોઈએ કે જો હું પ્રમાદવશ થઈને આ શ્રુત ચારિત્રની ક્રિયા યથાતથા કરીશ તો યથાતથા કરાયેલી શ્રુત ચારિત્રની ક્રિયાથી જ જેમ ઘણા જીવો સંસારમાં ભટકે છે તેમ મને પણ ઘણા અનર્થોની પ્રાપ્તિ થશે તે પ્રકારના શુભ ચિંતવનથી અશુભ એવા ચલચિત્તનો ત્યાગ કરી શકાય છે. આ રીતે સદા શુભના ચિંતવનના અવલંબનથી જે યોગીઓ શાસ્ત્રાનુસારી ક્રિયાઓ કરે છે, છતાં અનાભોગથી તે ક્રિયાઓમાં સ્ખલના થાય તો તે સ્ખલનાઓને સ્મૃતિમાં રાખીને ક્રિયાની સમાપ્તિ પછી તેના પ્રત્યે જુગુપ્સા કરીને અત્યંત પ્રણિધાનપૂર્વક તેનું મિચ્છા મિ દુક્કડમ્ આપે તો તે અશુભ ચલચિત્ત ક્રમસર ક્ષીણ-ક્ષીણતર થતું જાય છે અને દૃઢ વ્યાપારવાળું શુભ ચિંતવન મસ૨ સામ્યભાવની પ્રાપ્તિનું કા૨ણ બને છે. II૨૩
અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં ચલચિત્તનો ત્યાગ કરીને સમભાવને અનુકૂળ ચારિત્રની
૧૩૧
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |