________________
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૧૪
શ્લોક ઃ
यद्यात्मा निर्जितोऽमीभिस्ततो दुःखागमो महान् । यद्यात्मना जिता एते महान् सौख्यागमस्तदा ।। १४ ।।
૧૧૭
શ્લોકાર્થ :
જો આત્મા આનાથી=શ્લોક-૮ થી ૧૧માં કહેલ રાગાદિથી, જિતાયેલો થાય તો મહાદુઃખનું આગમન છે. અને જો આત્માથી આ=રાગાદિ ભાવો, જિતાયેલા થાય તો મહાસુખનું આગમન છે. II૧૪॥
ભાવાર્થ:
સંસારથી ભય પામેલા અને સંસારના ઉચ્છેદ માટે ઉદ્યમ કરનારા એવા મહાત્માઓ પણ કોઈક નિમિત્તને પામીને રાગાદિને પરવશ થાય છે ત્યારે તેઓનો આત્મા રાગાદિ ભાવોથી જિતાયેલો થાય છે. જેના કારણે તે મહાત્માને દુઃખની પરંપરાની પ્રાપ્તિ થાય છે. અર્થાત્ જ્યારે રાગાદિને પરવશ થાય છે ત્યારે આંતરિક સંક્લેશો પ્રાપ્ત થાય છે. જેના ફળરૂપે ક્લિષ્ટ કર્મો બંધાય છે અને દુર્ગતિઓની પરંપરા પ્રાપ્ત થાય છે. જેમ સાવઘાચાર્ય સંસારના ઉચ્છેદ માટે દૃઢ ઉદ્યમ કરનારા હતા. અપ્રમાદભાવથી નવકલ્પી વિહાર કરતા હતા અને શિથિલાચા૨ીઓ વડે જિનાલયના નિર્માણ માટે વિનંતી કરાઈ ત્યારે તેઓની વિનંતીને વશ થઈ ભગવાનના શાસનથી વિપરીત પ્રરૂપણા કરી નહીં પરંતુ તેઓની જિનાલયની પ્રવૃત્તિને “જો કે જિનાલયની પ્રવૃત્તિ છે તોપણ સાવદ્ય છે” તેમ કહીને શુદ્ધ પ્રરૂપણા કરી. આ રીતે તેઓશ્રી ભગવાનનાં વચન પ્રત્યે રાગવાળા હતા, છતાં પાછળથી પ્રસંગને પામીને પોતાનું નામ આ લોકો બદનામ કરશે તેવા ભયથી વિપરીત પ્રરૂપણા કરીને અનંત સંસારના પરિભ્રમણને પામ્યા. તેથી માનકષાયના વશના ફલરૂપે તે મહાત્માને ઘણા ક્લિષ્ટ ભવોની પ્રાપ્તિ થઈ. માટે ભવના ભ્રમણથી ભય પામેલા મહાત્માઓએ સર્વ પ્રયત્નથી ઉત્થિત થતા એવા કષાયોથી આત્માનું રક્ષણ કરવું જોઈએ. એમ પાછળના શ્લોક સાથે સંબંધ છે.
