Page Text
________________
૧૧૬
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૩-૧૪ આકુળતાથી પીડિત થાય છે અને તે-તે ભાવોને વશ થઈને ચિત્ર-વિચિત્ર પ્રકારનાં કર્મો બાંધે છે. અને તે-તે કષાયોના સંસ્કારોને દઢ કરે છે તથા કર્મોના વિપાકને પામીને દુઃખની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરે છે. વળી તે-તે કષાયના સંસ્કારો. દૃઢ થયેલા હોવાથી ફરી-ફરી તે કષાયો ઉત્થિત થઈને જીવને અનર્થની પરંપરાની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. માટે તે સર્વ ભાવો જીવના વૈરી છે. વળી, બાહ્ય વૈરી તો માત્ર દેહનો જ ઘાત આદિ કરી શકે છે, જ્યારે આત્મામાં ઉત્થિત થતા આ કાષાયિક ભાવો તો આત્માને સર્વ અનર્થની પરંપરાની પ્રાપ્તિનું અવધ્ય કારણ છે તેથી અંતરંગ વૈરી એવા આ ભાવો જીવના પરમશત્રુ છે. વળી, તે ભાવોને શત્રુ રૂપે જાણીને તેના પર વિજય માટે યત્ન કરનારા જીવથી પણ તે દુર્વિજય છે. અર્થાત્ ઘણા દઢ યત્નથી તેના પર વિજય પામી શકાય તેવા છે પરંતુ સુખે કરીને તેના પર વિજય પામી શકાય તેમ નથી. વળી, તેનો ઉચ્છેદ તો અત્યંત દુષ્કર છે. આથી જ ઘણા યત્નથી દુર્વિજય એવા પણ તે કાષાયિક ભાવોનો વિજય કરીને કોઈ સામ્યભાવને પ્રાપ્ત કરે છે. આમ છતાં શત્રુરૂપ એવા તેઓનો સંપૂર્ણ ઉચ્છેદ થયો નથી ત્યાં સુધી મુનિને પણ તેનાથી સદા ભય વર્તે છે. અને આથી જ જે મુનિએ યત્ન કરીને તેના પર વિજય મેળવ્યો છે તેવા પણ મુનિના તે અંતરશત્રુઓ ઉચ્છેદ નહીં પામેલા હોવાથી નિમિત્તને પામી ફરી તે કષાયો ઉસ્થિત થાય તો તે કાષાયિક ભાવો તે મુનિ પર પોતાનું આધિપત્ય સ્થાપે છે. ચૌદપૂર્વ ભણેલા, ચાર જ્ઞાનના ધણી પણ પૂર્ણ વિચ્છેદ નહીં પામેલા એવાં તે કાષાયિક ભાવોને વશ થવાથી નિગોદમાં પણ જાય છે. તેથી સંસારનો અંત કરવાના અર્થી એવા મહાત્માઓએ સત્તામાં સંસ્કારરૂપે રહેલા તે કાષાયિક ભાવો ઉસ્થિત ન થાય તે માટે સદા જાગૃત રહેવું જોઈએ અને કોઈ નિમિત્તને પામીને તે કાષાયિક ભાવોમાંથી કોઈ પણ ભાવ ઉસ્થિત થાય કે તરત જ તેના નિવારણ માટે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. II૧૩ અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે વિજેય દુરુછેદ્ય એવા અત્યંતર વૈરીથી આત્માનું રક્ષણ કરવું જોઈએ. હવે જો કોઈ આત્મા તેનાથી પોતાનું રક્ષણ ન કરી શકે તો શું અર્થ થાય છે અને તેનાથી રક્ષણ કરનારને શું હિત પ્રાપ્ત થાય છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે –
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |