________________
૧૮
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૬, ૨૭ દેખાય છે; કેમ કે પ્રશમભાવના બળથી સિદ્ધિપથમાં પ્રયાણ થાય છે અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ ન થાય ત્યાં સુધી પણ ઉત્તમ દેવાદિભવની પ્રાપ્તિ થાય છે તેવો સ્થિર નિર્ણય છે તેવા મહાત્માઓની ઇન્દ્રિયો શાંત થયેલી છે અર્થાત્ તુચ્છ બાહ્ય પદાર્થ પ્રત્યે જોવાની ઉત્સુકતાવાળી નથી, મન શાંત થઈ ગયું છે. અર્થાત્ મન બાહ્ય પદાર્થોમાં ભટકવાની વૃત્તિવાળું નથી. તે મહાત્માઓ આત્માના અનિચ્છાભાવને પ્રગટ કરવા માટે સદા ઉદ્યમવાળા છે, તેથી “નિરીહ છે. મોહની આકુળતા નષ્ટપ્રાય છે તેથી સદા આનંદવાળા છે. તેવા યોગીઓને અંતરંગ સમૃદ્ધિથી સમૃદ્ધ મહાત્માઓ સમૃદ્ધિવાળા દેખાય છે. તેથી તેઓની બુદ્ધિમાં સિદ્ધના જીવો પૂર્ણ સમૃદ્ધિવાળા દેખાય છે, અન્ય કોઈ તેવી સમૃદ્ધિવાળા દેખાતા નથી. આવી નિર્મળ દૃષ્ટિ હોવાને કારણે તત્ત્વમાર્ગને નહિ પામેલા એવા ઇન્દ્ર આદિ પણ તેઓને રંક જેવા લાગે છે તો બાહ્ય સમૃદ્ધિવાળા મનુષ્યો તો ક્યાંથી સમૃદ્ધિવાળા દેખાય ? અર્થાત્ તીર્થકરો, સિદ્ધ ભગવંતો, ગુણસંપન્ન યોગીઓ તેઓને સમૃદ્ધિવાળા દેખાય છે. અન્ય સર્વ જીવો ભાવ સમૃદ્ધિ વિનાના હોવાથી રંક જેવા દેખાય છે. તેથી આ યોગીઓ તેવા બાહ્ય સમૃદ્ધિવાળા જીવોની ખુશામત ક્યારેય કરતા નથી. ક્વચિત્ કોઈ યોગ્ય જીવો ધર્મ પામે તેવા જણાય તો કરુણાબુદ્ધિથી હિતોપદેશ આપે છે. IIકા અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે, પ્રશાંત આદિ ભાવવાળા યોગીઓને બાહ્ય વૈભવવાળા ઈન્દ્રાદિ પણ રંકપ્રાય ભાસે છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે જેઓની પાસે પુષ્યને કારણે આવી ઉત્તમ સમૃદ્ધિ છે તેઓને પણ તે મહાત્માઓ રંકમાયા કેમ જાણે છે તેથી કહે છે – શ્લોક -
किं विभुत्वेन किं भोगैः किं सौन्दर्येण किं श्रिया ।
किं जीवितेन जीवानां दुःखं चेत् प्रगुणं पुरः ॥२७॥ શ્લોકાર્ચ - વિભુપણાથી શું? ભોગોથી શું ? સૌંદર્યથી શું ? શિયા=બાહ્ય
