________________
પ૮
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૪ અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે કાલના અનુભાવથી પ્રાયઃ બધા જીવોએ દષ્ટિરાગમાં પડવું ઉચિત છે. તેથી ત્યાગીઓમાં પણ આ દષ્ટિરાગ પ્રાપ્ત થાય છે. હવે બાહ્ય ત્યાગ કરનારા છતાં દષ્ટિરાગમાં પડેલા જીવો કેવા છે તે બતાવે છે - શ્લોક - .
मोहोपहतचित्तास्ते मैत्र्यादिभिरसंस्कृताः ।
स्वयं नष्टा जनं मुग्धं नाशयन्ति च धिग् हहा ।।४।। શ્લોકાર્ચ -
મોહથી ઉપહત ચિતવાળા=સ્વદષ્ટિ પ્રત્યેના બાહ્ય રાગરૂપ મોહથી હણાયેલા ચિતવાળા, મૈત્રી વગેરે ભાવોથી અસંત એવા ઉપદેશકો સ્વયં નાશ પામેલા છે અને મુગ્ધજનોનો નાશ કરે છે. ધિમ્ હહા=હા! હા! ખેદની વાત છે કે તે ધિકકાર પાત્ર છે. I૪ -
ભાવાર્થ :
કાલના દોષને કારણે જેઓ તત્ત્વાતત્ત્વના વિભાગનો યત્ન છોડીને સ્વ સ્વ પક્ષમાં મૂઢતાથી રાગ ધરાવે છે તેઓનું ચિત્ત મોહથી હણાયેલું છે. વળી, જગતના જીવોની હિતચિંતા આદિ કરાવે તેવા મેત્રીભાવથી અસંસ્કૃત છે. આથી જ ઉપદેશ આપીને જગતના જીવોને સ્વપક્ષના રાગી બનાવે છે પણ તત્ત્વના રાગી બનાવતા નથી. એટલું જ નહિ, પોતે દૃષ્ટિરાગવાળા હોવાથી તત્ત્વના રાગી એવા ગુણવાન મહાત્માના ગુણોને જોઈને પ્રમોદ થતો નથી પરંતુ પોતાના મતથી વિરુદ્ધ છે માટે તેમના ગુણોની પણ નિંદા કરે છે. વળી, તત્ત્વની વિચારણામાં મૂઢ હોવાથી પોતાના આત્માની કરુણા નથી તેઓને વળી અન્યજીવોની કરુણા ક્યાંથી હોય? તેથી તેઓ દૃષ્ટિરાગથી ઉપદેશ આપીને અન્યનો વિનાશ કરે છે. વળી, આવા ઉપદેશકો અયોગ્ય જીવોની ઉપેક્ષા કરનાર નથી પરંતુ તેઓની અયોગ્યતાની વૃદ્ધિ થાય તેવો દૃષ્ટિરાગ પેદા કરાવીને તેઓનો અધિક વિનાશ કરે છે. આથી તેઓ મૈત્રી આદિ ચાર ભાવોથી સર્વથા રહિત છે.
