________________
૧૧૧
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૭, ૮ થી ૧૧ શ્લોકાર્ચ -
ઉપેન્દ્રને તે સુખ નથી અને ઈન્દ્રને તે સુખ નથી. ચક્રવર્તીને તે સુખ નથી જ, જે સુખ સામ્ય અમૃતમાં વિશેષ રીતે નિર્મગ્ન એવાં યોગી પ્રાપ્ત કરે છે. IIII ભાવાર્થ :
સંસારી જીવોને ઇચ્છાની પૂર્તિ થવાથી ક્ષણિક સુખો થાય છે અને પુણ્યના પ્રકર્ષવાળા ઉપેન્દ્રને, ઇન્દ્રને કે ચક્રવર્તીને તેવાં સુખો ઘણાં થાય છે; કેમ કે પુણ્યના પ્રકર્ષને કારણે તે પ્રકારની શ્રેષ્ઠ ભૌતિક સામગ્રી પ્રાપ્ત થઈ હોવાથી સંસારમાં વર્તતા સામાન્ય જીવો કરતાં તેઓને વિશેષ પ્રકારનાં સુખનો અનુભવ હોય છે. આમ છતાં મોહના કલ્લોલની વિશ્રાંતિ થવાને કારણે વિશેષરૂપે સમભાવમાં મગ્ન એવા યોગીઓનું ચિત્ત સ્વસ્થતાના અનુભવથી જે પ્રકારનું સુખ અનુભવે છે તેવું સુખ ઉપેન્દ્ર આદિ કોઈને નથી. તેથી ફલિત થાય કે સુખ એ આત્માની સ્વસ્થતાવાળી અવસ્થા છે. અને પુણ્યના કારણે પ્રાપ્ત થયેલી ભોગસામગ્રીથી જીવોને જે સ્વસ્થતાનો અનુભવ થાય છે, તેના કરતાં પણ વિશેષ પ્રકારની સ્વસ્થતા તત્ત્વના ભાવોથી શાંતરસમાં અત્યંત મગ્ન એવા યોગીઓને થાય છે. llણા
અવતરણિકા :
પૂર્વના શ્લોકમાં કહ્યું કે સાગામૃતમાં વિશેષ રીતે મગ્ન યોગીને જે સુખ છે તે ઉપેન્દ્રાદિ કોઈને નથી. તેથી હવે ચાર શ્લોક દ્વારા એવું સાખ્યામૃતનું સુખ મુનિને કઈ રીતે પ્રાપ્ત થાય છે તે બતાવે છે – શ્લોક :
रागोऽभीष्टेषु सर्वेषु द्वेषोऽनिष्टेषु वस्तुषु । क्रोधः कृतापराधेषु मानः परपराभवे ।।८।। लोभः परार्थसंप्राप्तौ माया च परवञ्चने । गते मृते तथा शोको हर्षश्चागतजातयोः ।।९।।
