________________
૧૭૬
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૫-૩૬ શ્લોક :
लोकेऽपि सात्त्विकेनैव जीयते परवाहिनी ।
उधूलिकोऽपि नान्येषां, दृश्यतेऽनाय नश्यताम् ।।३५।। શ્લોકાર્ધ :
લોકમાં પણ સાત્વિક વડે જ શત્રુની સેના જીતાય છે. અન્યોનો ઉધૂલિક પણ શીધ્ર નશ્યતાને પામતો નથી. રૂપા ભાવાર્થ -
શત્રુને જીતવા માટે તત્પર થયેલામાં પણ સાત્ત્વિક જીવ વડે જ શત્રુની સેના જીતાય છે. અલ્પસત્ત્વવાળા જીવો શત્રુને જીતી શકતા નથી. અન્યોનો ઉદ્ગલિક પણ=પોતાના શત્રુનો સામનો કરનાર સત્ત્વશાળી પુરુષ પણ, જલ્દી નશ્યતાને પામતો દેખાતો નથી=શત્રુથી તરત જ નાશ પામતો નથી. તેથી નક્કી થાય છે કે સંસારના ક્ષેત્રમાં પણ શત્રુની સામે થનારા જ શત્રુને જીતી શકે છે. કદાચ શત્રુ બળવાન હોય તો પણ તેનો સામનો કરનારો સત્ત્વશાળી પુરુષ જલ્દી નાશ પામતો નથી પણ શક્તિ અનુસાર શત્રુનો સામનો કરે છે. તેમ આત્મકલ્યાણ અર્થે પ્રવૃત્ત થનારા સાધુઓમાં પણ જેઓ સાત્ત્વિક છે, તેઓ જ મોહના સૈન્યને જીતીને કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરે છે અને કદાચ શત્રુ બળવાન હોય તોપણ તેનો સામનો કરનાર સાધુ શત્રુથી જલ્દી નાશ પામતો દેખાતો નથી. તે આ ભવમાં શત્રુનો નાશ ન કરી શકે તોપણ શક્તિ સંચય થશે ત્યારે અન્યભવમાં તો નક્કી શત્રુનો નાશ કરશે. માટે સંસારના ક્ષેત્રમાં જેમ સત્ત્વની અપેક્ષા છે, તેમ ધર્મના ક્ષેત્રમાં પણ મોહના નાશ માટે સત્ત્વની જ અપેક્ષા છે. રૂપા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે, બાહ્યશત્રુને જીતવા માટે પણ સાત્વિક પુરુષો જ સમર્થ થાય છે. તેથી હવે મોહના નાશ માટે તો સાત્વિક સિવાય અન્ય જીવો સમર્થ થઈ શકે જ નહીં તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે –
