________________
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૧૫ અવતરણિકા :
-
કામરૂપી મલ્લથી બચવું અતિ દુષ્કર છે તે બતાવે છે .
શ્લોક ઃ
स्त्रीसमुद्रेऽत्र गम्भीरे निमग्नमखिलं जगत् ।
उन्मज्जति महात्माऽस्माद् यदि कोऽपि कथंचन ।। १५ ।।
૧૫૯
શ્લોકાર્થ ઃ
આ સ્ત્રીરૂપી ગંભીર સમુદ્રમાં આખું જગત નિમગ્ન છે=ગળાડૂબ ડૂબેલ છે. કોઈક મહાત્મા હોય તો આમાંથી=સ્ત્રીરૂપી સમુદ્રમાંથી, કોઈ રીતે ઉન્નમજ્જન કરે છે≠બહાર નીકળે છે. II૧૫।।
ભાવાર્થ:
જેમ ભોગ-વિલાસથી ભરાયેલો સંસાર જીવોને ડુબાડનાર હોવાથી સમુદ્ર જેવો કહેવાય છે; કેમ કે જીવો સમુદ્રનાં પાણીમાં ડૂબીને વિનાશ પામે છે તેમ ભોગ-સામગ્રીમાં આસક્ત થઈને જીવો વિનાશ પામે છે. તે રીતે સ્ત્રી મનુષ્ય દેહધારી જીવ છે તોપણ કામની વૃત્તિવાળા જીવો માટે ભવસમુદ્રની જેમ ભોગથી ભરાયેલ વિનાશનું સાધન છે. વળી, તે સ્ત્રીરૂપી સમુદ્ર ગંભીર છે. જેમ ઊંડાણવાળા સમુદ્રમાં પડેલાને બહાર નીકળવું દુષ્કર છે તેમ સ્ત્રી પ્રત્યે રાગ પામેલા જીવોને તેના સંકંજામાંથી છૂટીને ધર્મમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ ક૨વી દુષ્કર બને છે. અને તેવા ગંભીર સ્ત્રીરૂપી સમુદ્રમાં આખું જગત ડૂબેલું છે છતાં કોઈક મહાત્મા વિવેકરૂપી ચક્ષુને પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે સત્ત્વશાળી બને છે અને સત્ત્વના પ્રકર્ષના બળથી કોઈક રીતે સ્ત્રીસમુદ્રમાંથી બહાર નીકળે છે. અહીં “કોઈક રીતે” કહેવાથી એ બતાવવું છે કે ગુણસ્થાનકને પામેલા જીવોમાં પણ વેદનો ઉદય નષ્ટ થયો નથી. તેથી વિપાકમાં વર્તતો વેદનો ઉદય નિમિત્તોને પામીને અવશ્ય વિકાર પેદા કરે તેવો હોય છે. તોપણ ભવથી ભય પામેલા તે મહાત્મા શાસ્ત્રનું દૃઢ અવલંબન લઈને અને બ્રહ્મચર્યની નવ વાડોનું સમ્યક્પાલન કરીને સદા આત્માનું રક્ષણ કરે છે અને ગમનાગમનાદિ કાળમાં સૂર્ય સામે જેમ દૃષ્ટિ
