Page Text
________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રસ્તાવના : આત્મા સંપૂર્ણ શુદ્ધ બનતા પૂર્વમાં અસ્પષ્ટ જણાતો આત્મા સ્પષ્ટ બને છે. આ કષાયોના નાશનો ઉપાય ભગવાનની આજ્ઞાનું આરાધન છે અને તે જ જીવ માટે હિતકારી અને મોક્ષનો ઉપાય છે. આ રીતે ભગવાનની આજ્ઞાનું મહત્વ બતાવતાં છેલ્લે ત્યાં સુધી કહી દીધું કે “જેટલી ભગવાનની આજ્ઞાની આરાધના એટલું સુખ અને જેટલી ભગવાનની આજ્ઞાની વિરાધના એટલું દુઃખ”. આ રીતે ભગવાનની આજ્ઞાનું મહત્વ બતાવ્યા પછી સાચા ભગવાનનું સ્વરૂપ બતાવતાં રાગદ્વેષથી રહિત વીતરાગ” જ ભગવાન કેમ તેનું સુંદર સ્થાપન કર્યું છે અને પ્રથમ શ્લોકમાં પરમાત્મા માટે મૂકેલ “રાગદ્વેષવિવર્જિત” વિશેષણની સિદ્ધિ કરી છે.
પ્રથમ પ્રસ્તાવમાં ઉપાસ્યદેવનું સ્વરૂપ બતાવ્યા પછી કલ્યાણના અર્થી જીવો પણ આવા ઉપાસ્યદેવની ઉપાસના કેમ કરી શકતા નથી તે સ્પષ્ટ કરવા “તત્ત્વ સારોપદેશ” નામનો બીજો પ્રસ્તાવ કહે છે.
પ્રસ્તુત પ્રસ્તાવમાં સાચા ઉપાસ્યદેવની ઉપાસનામાં અવરોધક “દૃષ્ટિરાગની અનર્થતા બતાવતાં ત્યાં સુધી કહ્યું કે “પરસ્પર અથડાતા ભાજનો જેમ વિનાશને પામે છે તેમ દૃષ્ટિરાગથી ગ્રસ્ત પોતાના દર્શન પ્રત્યે રાગવાળા અને અન્ય દર્શન પ્રત્યે દ્વેષવાળા જીવો વાદ-વિવાદ દ્વારા એકાંતવાદનો પક્ષપાત કરી પરસ્પર અફડાય છે અને વિનાશને પામે છે.” આવા જીવોને રાગદ્વેષ વિના થનારું તત્ત્વ જે “સામ્ય” કહેવાય છે તેની પ્રાપ્તિ થતી નથી. અહીં પંદરસો તાપસો, ભરત ચક્રવર્તી વગેરેના દૃષ્ટાંત દ્વારા સામ્યતત્ત્વનું માહાત્મ બતાવતા શ્લોકોનું વર્ણન કરી અંતે કહ્યું કે સામ્યની પ્રાપ્તિ માટે જ સર્વ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. જે રીતે રાગાદિથી મલિન મન નિર્મલતાને પામે તે રીતે જ મનવચન-કાયાની દરેક પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. અહીં શ્લોક-૨૯માં ચંચલ ચિત્તને વશ કરવા યોગીઓએ ઉપયોગમાં તત્પર રહેવું જોઈએ એમ કહી ચિત્તને સ્થિર કરવાનો જે ઉપાય બતાવ્યો છે તેનું વિવેચન શ્રી પ્રવીણભાઈએ ખૂબ જ સુંદર રીતે કર્યું છે, જે ખાસ મનનીય છે. અંતમાં સમસ્તધર્મનો સાર “સામ્યતત્ત્વ છે એમ કહી બાહ્ય દૃષ્ટિગ્રહ છોડી ચિત્તને નિર્મલ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
જગતવર્તી સર્વભાવો પ્રત્યે “સામ્યભાવ પ્રગટ કરવા ત્રીજા પ્રસ્તાવમાં ગ્રંથકારશ્રી “સાયોપદેશ” ફરમાવે છે. શ્લોક-૧માં સામ્યભાવથી વિમુખ મૂઢ
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |