Page Text
________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રસ્તાવના બુદ્ધિવાળા જીવો વૈષયિકસુખને ઇચ્છે છે એમ કહી શ્લોક-૪માં માર્મિક વાત કરી કે સૂક્ષ્મબુદ્ધિવાળા જીવો પણ પોતાના ચિત્તમાં વર્તતા વિષય-કષાયના ભાવોનું વિભાજન કરી શકતા નથી. પછીના શ્લોકમાં ગ્રંથકારશ્રીએ વિષયકષાયનું વિભાજન બતાવી આ રાગાદિ ભાવો જીવના વિવેકનો નાશ કરનાર છે તેમ કહી શ્લોક-૧૫માં રાગાદિભાવોને જીતવા ઉદ્યમ કરી રહેલા મહાત્માઓ કેવા હોય છે તેનું વર્ણન કરી સામ્યભાવમાં રહેલા યોગીઓ કેવા હોય છે તેનું સુંદર વર્ણન કર્યું છે. ત્યારબાદ આદ્યભૂમિકામાં રહેલા યોગીઓએ સામ્યભાવમાં જવા શું ઉપાય કરવો જોઈએ તે બતાવી પ્રસ્તાવની સમાપ્તિ કરતાં કહ્યું કે પરમાત્મભાવમાં લયથી સામ્યભાવની પરાકાષ્ઠા પ્રાપ્ત થાય છે અને મહાત્મા તે લયને કઈ રીતે પ્રાપ્ત કરે છે તે શ્લોક-૩૦માં બતાવ્યું છે. વિવેચનકારશ્રીએ આ શ્લોકનો ગૂઢાર્થ ખોલી ખૂબ મોટો ઉપકાર કર્યો છે.
હવે સામ્યના ઉપદેશને અવધારણ કરી કોઈ જીવ સામ્યભાવનો અર્થી બને તોપણ અલ્પ સત્ત્વવાળા જીવો પોતાનું ઇષ્ટ સાધી શકતા નથી. તેથી ચોથા પ્રસ્તાવમાં ગ્રંથકારશ્રી “સત્ત્વોપદેશ આપે છે. “સત્વ'નો ઉપદેશ આપતા પહેલા હીનસત્ત્વવાળા જીવો ધર્મના અધિકારી નથી તે એક શ્લોક દ્વારા બતાવી વિષય-કષાય-પરિષહ-ઉપસર્ગને જીતવા દુષ્કર દુષ્કર છે અને તેનાથી પણ અતિદુર્જેય એવા કામને પરવશ થયેલા જીવોની સ્થિતિનો તાદૃશ ચિતાર આપ્યો છે. શ્લોક-૧૦થી ર૫માં સાધુવેશમાં રહેલા સત્ત્વહીન જીવો પણ કેવી અસાર પ્રવૃત્તિઓ કરે છે તે બતાવી સત્ત્વશાળી મુનિઓ કેવા હોય છે તેનું વર્ણન કરી સત્ત્વશાળી જીવો જ સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરશે એમ કહી છેલ્લા શ્લોકમાં સત્ત્વ માટે ઉદ્યમ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
પ્રસ્તાવ-૪માં આપેલ “સત્ત્વ'નો ઉપદેશ સાંભળી સત્ત્વભાવનાથી ભાવિત થઈને સયમની ક્રિયા કરનારા મહાત્માઓ પણ ભાવશુદ્ધિ કરે તો જ તેમનું સંયમજીવન ફલદાયી બને તેથી હવે ગ્રંથકારશ્રી પાંચમા પ્રસ્તાવમાં “ભાવશુદ્ધિજનકોપદેશ” આપે છે. અહીં પહેલા શ્લોકમાં મુનિને મન-વચનકાયાની દરેક પ્રવૃત્તિ સાવધાન થઈ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યા પછી શ્લોક-કમાં ચિત્તનો નિરોધ, અયતનાવાળા વચનનો નિરોધ અને કાયાપલ્યનો નિરોધ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. આ પ્રસ્તાવમાં ભાવશુદ્ધિના ઉપાયરૂપ અનેક
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |