________________
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૩૧-૩૨
અવતરણિકા -
સર્વ પ્રકારની સિદ્ધિઓ સત્ત્વથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. તે બતાવવા અર્થે
કહે છે
શ્લોક ઃ
ये सिद्धा ये च सेत्स्यन्ति सर्वे सत्त्वे प्रतिष्ठिताः ।
सत्त्वं विना हि सिद्धिर्न प्रोक्ता कुत्रापि शासने ।। ३१ ।।
૧૭૩
શ્લોકાર્થ :
જે જીવો સિદ્ધિને પામ્યા, જેઓ સિદ્ધિને પામશે તે સર્વ સત્ત્વમાં પ્રતિષ્ઠિત છે, સત્ત્વ વગર સિદ્ધિ કોઈ પણ શાસનમાં=કોઈ પણ દર્શનમાં, કહેવાઈ નથી. II૩૧||
ભાવાર્થઃ
જે જીવો સંસારનો ઉચ્છેદ કરી મોક્ષમાં ગયા તે સર્વ જીવો પોતાના અંતરંગ શત્રુના નાશ માટે મહાસત્ત્વ ફોરવીને ગયા છે અને જે જીવો મોક્ષમાં જશે તે પણ અંતરંગ શત્રુના નાશ માટે મહાસત્ત્વ ફોરવીને જશે. પરંતુ અંતરંગ મોહના ઉન્મૂલનને અનુકૂળ સત્ત્વ ફોરવ્યા વિના કેવલ બાહ્ય ક્રિયાઓથી કે સાધુવેશમાં રહીને ભક્તવર્ગના સંચયથી કોઈ મોક્ષમાં ગયું નથી અને કોઈ જશે પણ નહીં. આથી જ સર્વ દર્શનમાં જીવના અસંગભાવથી જ સિદ્ધિ કહેવાઈ છે. અને જીવને અસંગભાવ પ્રગટ કરવા મહાસત્ત્વની અપેક્ષા છે. તેથી સર્વ ઉદ્યમથી બાહ્ય ઉત્સુકતાના શમન માટે, બાહ્ય સંયોગોથી પર થવા માટે અને બાહ્ય સુખદુઃખ આદિમાં સંગ વગરનું ચિત્ત બને તે પ્રકારે સત્ત્વમાં જ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ, તે સિવાય આ સંસા૨નો અંત નથી. II૩૧/
અવતરણિકા ઃ
વળી, સાધુવેશથી કે માત્ર બાહ્ય સંયમની ક્રિયાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિનો અસંભવ છે તે દૃઢ કરવાં અર્થે કહે છે
-
