________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૭-૧૮
* ૭૫ છે; કેમ કે મુનિઓ જાણે છે કે અસંગભાવ એ જીવનો પરિણામ છે અને આ અસંગભાવમાં રહેલો આત્મા જ કર્મ બાંધતો નથી. સંગનો ભાવ એ આત્માનો વિકૃત ભાવ છે અને તેનાથી જીવ કર્મ બાંધી સંસારની વિડંબણા પામે છે. તેથી અસંગભાવના અર્થી એવા મુનિઓ વિચારે છે કે માત્ર વિચારો કે વિકલ્પો કરવાથી અસંગભાવ ફુરણ થતો નથી પરંતુ આત્માએ તેના ઉપાયભૂત મનવચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. આ કારણથી મુનિઓ અસંગભાવને ઉલ્લસિત કરવામાં બીજભૂત એવા સામ્યપરિણામને લક્ષ્ય કરીને તેના ઉપાયરૂપે યમ, નિયમ આદિનું સેવન કરે છે. આ રીતે યમાદિ સર્વના સેવનનું પ્રયોજન સામ્યભાવ જ છે. માટે અષ્ટાંગયોગનો સારભૂત એવો જીવનો પરિણામ સામ્યભાવ જ છે, અન્ય નહિ. I૧ળા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે સાગના હેતુ માટે જ યોગના આઠ અંગો છે. તેને જ દષ્ટાંત દ્વારા સ્પષ્ટ કરે છે – શ્લોક :
क्रियते दधिसाराय दधिमन्थो यथा किल ।
तथैव साम्यसाराय योगाभ्यासो यमादिकः ।।१८।। શ્લોકાર્ચ -
જે પ્રમાણે ખરેખર દહીંના સાર એવા માખણ માટે દહીંનું મંથન કરાય છે તે પ્રમાણે સામ્યભાવના સાર માટે અર્થાત્ વિશિષ્ટ કોટિના સાય માટે યમાદિ યોગનો અભ્યાસ કરાય છે. I૧૮II ભાવાર્થ :
જેમ દહીંના સાર એવા માખણના અર્થી સંસારી જીવો દહીંનું મંથન કરીને માખણ પ્રાપ્ત કરે છે તેમ સર્વભાવો પ્રત્યે સામ્યભાવને ધારણ કરનારા યોગીઓ પણ સામ્યના સારભૂત એવી વિશેષ નિર્લેપ પરિણતિ માટે યમાદિ યોગનો અભ્યાસ કરે છે. તેથી જેમ દહીંના મંથનથી સારંભૂત માખણ પૃથક પ્રાપ્ત થાય
