________________
પક
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨-૩ દેવનું સ્વરૂપ, ઉપાસ્યદેવનાં વચનોનો પરમાર્થ તેઓ ક્યારે પણ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. તેઓએ કદાચ જૈનધર્મનો સ્વીકાર કર્યો હોય તો પણ વીરપ્રભુએ જે વીતરાગ થવાનો માર્ગ બતાવ્યો છે તે માર્ગના પરમાર્થને જાણવાનું છોડીને સ્વ સ્વ માન્યતા અનુસાર ભગવાનનાં વચનોને જોડીને પોતાનો અતત્વ પ્રત્યેનો રાગ જ દૃઢ કરે છે. આમ તત્ત્વાતત્ત્વનો વિચાર કરવામાં તે દૃષ્ટિરાગ અત્યંત મૂંઝવણ કરતો હોવાથી તેઓમાં વર્તતો દૃષ્ટિરાગ “મહામોહ” રૂપ છે. વળી, દષ્ટિરાગના કારણે તેઓનો બાહ્ય ત્યાગ પણ ભવના ઉચ્છેદનું કારણ બનતો નથી પણ ભવભ્રમણની વૃદ્ધિનું કારણ બને છે. માટે દૃષ્ટિરાગ મહાભવ છે=દીર્ઘકાળ સુધી ભવોની પરંપરા ચલાવે તેવો છે. એટલું જ નહિ આવા દૃષ્ટિરાગવાળા જીવો ધર્મ કરીને પણ દુર્ગતિઓની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરે છે માટે તેઓમાં વર્તતો દૃષ્ટિરાગ મહામાર છે=જીવને અત્યંત મારનાર છે. વળી આ દૃષ્ટિરાગ મહાવર છે; કેમ કે દેહમાં વર્તતો જ્વર તો સામાન્ય અશાતાની પીડા કરે છે, અને કદાચ પ્રકર્ષવાળો હોય તો એકભવના મૃત્યુનું કારણ બને છે પણ તેનાથી વધારે કાંઈ કરતો નથી. જ્યારે દૃષ્ટિરાગ તો મહાજ્વર છે આત્મામાં પ્રગટતો એવો મોટો ભાવરોગ છે. જેના કારણે દૃષ્ટિરાગવાળા જીવો ઘણા ભવો સુધી અનેક પ્રકારની જન્મ-મરણની કદર્થનાઓ પ્રાપ્ત કરશે. આ પ્રકારનું દૃષ્ટિરાગનું ભયંકર સ્વરૂપ બતાવીને ગ્રંથકારશ્રી યોગ્ય જીવોને દષ્ટિરાગ છોડવા જેવો છે તે પ્રકારે ઉપદેશ આપે છે. આશા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં દષ્ટિરાગ કેવો અનર્થકારી છે ? તે બતાવ્યું. હવે આ કાળમાં તો આ દષ્ટિાગનું સામ્રાજ્ય વર્તે તે ઉચિત જ છે તે પ્રકારે વ્યંગ્યભાષાથી કહે છે – શ્લોક :
પતિતવ્ય ન સર્વે પ્રાયઃ નાગુમાવતઃ पापो मत्सरहेतुस्तद् निर्मितोऽसौ सतामपि ।।३।।
