Page Text
________________
9
યોગસાર પ્રકરણ/સંકલના ક્રિયાઓ કરે છે અને તેવા જીવો કોઈ ક્રિયાઓથી સામ્યભાવને અનુકૂળ લેશ પણ યત્ન કરી શકતા નથી. અને જેઓ સત્ત્વવાળા નથી તેવા જીવોને ગુરુઉપદેશ, શાસ્ત્રવચન કે ભાવનાઓ પણ કલ્યાણ તરફ લઈ જવા સમર્થ બનતી નથી; કેમ કે નિઃસત્ત્વ જીવો ઇન્દ્રિયોના વિષયોથી અને કષાયોથી હંમેશા ચંચળ મનવાળા હોય છે. અને જેઓ સત્ત્વાશાળી છે તેઓ રૌદ્ર ઉપસર્ગો અને પરિષહોમાં પણ પોતાના સાધ્ય એવા સામ્યભાવથી ચલાયમાન થતા નથી. અને જેઓ સત્ત્વહીન છે તેઓ વ્રતગ્રહણ કરીને ગૃહસ્થો સાથે મધુ૨વચનાદિ બોલીને કૂતરાની જેમ હીનભાવને ધારણ કરે છે.
વળી, જેઓ સ્થિર બુદ્ધિવાળા છે, ધીર છે, ગંભીર છે તેઓ સંપત્તિમાં કે વિપત્તિમાં હર્ષ કે વિષાદથી બાધા પામતા નથી તેઓ સત્ત્વવાળા છે. અને જેઓ સત્ત્વવાળા છે તેઓ જ સત્ત્વના બળથી સામ્યભાવને પ્રાપ્ત કરીને સિદ્ધિને પામે છે.
(૫) પાંચમો પ્રસ્તાવ – ‘ભાવશુદ્ધિજનકોપદેશ’ :- સામ્યભાવ માટે આત્મામાં સત્ત્વની આવશ્યકતા છે અને સત્ત્વને પ્રગટ કરવા માટે ભાવશુદ્ધિની આવશ્યકતા છે. તેથી પાંચમા પ્રસ્તાવમાં ભાવશુદ્ધિનો ઉપદેશ બતાવે છે. જેઓ ધર્મના કોઈ અનુષ્ઠાન કરે તેમાં મનના-વચનના અને કાયાના અત્યંત દૃઢ ઉપયોગપૂર્વક યત્ન કરે તેવા મુનિમાં ભાવની શુદ્ધિ પ્રગટે છે. અને જેઓ આ રીતે ભાવશુદ્ધિમાં ઉદ્યમ કરે છે તેઓ ભાવશુદ્ધિના બળથી સાત્ત્વિક બને છે અને સાત્ત્વિક બનેલા તેઓ પરમાત્માની ઉપાસના કરીને સામ્યભાવને પ્રાપ્ત કરે છે, જેના બળથી અંતે મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે.
મન-વચન-કાયાને યોગમાર્ગમાં દૃઢ પ્રવર્તાવવા અર્થે શું કરવું જોઈએ તે બતાવવા અર્થે કહે છે –
જેઓ પોતાના મનને મૃતપ્રાયઃ કરે છે, કાયાને મૃતપ્રાયઃ કરે છે અને ઇન્દ્રિયોને મૃતપ્રાયઃ કરે છે તેઓને અંતરંગ પવસુખ દેખાય છે, જેથી તેઓમાં ભાવશુદ્ધિ પ્રગટે છે.
આશય એ છે કે ચિત્ત, કાયા અને ઇન્દ્રિયો અતિચંચળ છે. અને તેની પ્રવૃત્તિઓ જ જીવને આત્મભાવથી પર બાહ્યભાવોમાં પ્રવર્તાવે છે, તેથી જે
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |