________________
૬૮
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૨-૧૩ આશય એ છે કે કોઈપણ જીવોમાં કોઈપણ દોષ હોય તો તે દોષને જોઈ તેના પ્રત્યે દ્વેષ કરવાથી પોતાનામાં ગુણ તો પ્રગટતો નથી જ પરંતુ પોતાનો મત્સરી સ્વભાવ જ દઢ થાય છે. આથી, શાસ્ત્રકારો પરમાં રહેલા મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ ગુણ જોવામાં ઉદ્યમ કરવાનું કહે છે અને મોક્ષમાર્ગમાં ચાલનારા જીવમાં જે અન્ય દોષો દેખાય છે તેની ઉપેક્ષા કરવાનું કહે છે. ક્વચિત્ તેના હિતની ચિંતાથી દોષને જોઈ તેને કાઢવાનો ઉચિત યત્ન થાય તો તે દોષરૂપ નથી પણ તેઓના તે દોષને જોઈ મત્સરભાવ થાય તો પોતાની જ મત્સરી પ્રકૃતિની વૃદ્ધિ થાય છે. માટે પરના દોષને જોવાની દૃષ્ટિને શાસ્ત્રકારોએ ભવનું કારણ કહ્યું છે. આમ છતાં, દૃષ્ટિરાગવાળા જીવો પોતાનાથી ભિન્ન માન્યતાવાળા જીવો જે માર્ગથી વિરદ્ધ આચરણ કરે છે તેને જુએ છે અને કહે છે કે આ લોકોની આવી અનુચિત પ્રવૃત્તિ કઈ રીતે ધર્મ બની શકે? એ પ્રમાણે લોકો આગળ કહીને તેઓને હીન બતાવે છે. પરંતુ પોતે પ્રતિપક્ષી એવા અન્યોના દોષોને ગ્રહણ કરનારી ક્ષુદ્ર દૃષ્ટિવાળા થઈને અને પોતાની અવિચારક દૃષ્ટિરાગની દૃષ્ટિને નહિ જોતાં મોહથી મોહિત એવા તેઓ પોતાની પરના દોષ જોવાની પ્રવૃત્તિથી પોતાનો સંસાર વધી રહ્યો છે તેની ચિંતા કરતા નથી. આ સર્વ દષ્ટિરાગનો જ અદ્દભુત વિલાસ છે. વિશા અવતરણિકા :
અત્યારસુધી દષ્ટિરાગથી દૂષિત જીવો કઈરીતે આત્મહિત સાધી શકતા તથી તે બતાવીને દૃષ્ટિરાગના ત્યાગનો ઉપદેશ આપ્યો. હવે, તત્ત્વની પ્રાપ્તિના અર્થીએ શું કરવું જોઈએ જેથી આત્મહિતી પ્રાપ્તિ થાય તે પ્રકારનો ઉપદેશ આપે છે –
શ્લોક :
यथा परस्य पश्यन्ति दोषान् यद्यात्मनस्तथा ।
सैवाजरामरत्वाय रससिद्धिस्तदा नृणाम् ।।१३।। શ્લોકાર્થ :જે પ્રકારે જીવો પરના દોષો જુએ છે તે પ્રકારે જો પોતાના દોષોને
