________________
૨૦૨
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવશ્લોક-૧૩-૧૪ શ્લોક -
बीजभूतं सुधर्मस्य सदाचारप्रवर्तनम् ।
सदाचारं विना स्वैरिण्युपवासनिभो हि सः ।।१३।। શ્લોકાર્ચ -
સુધર્મના બીજભૂત સદાચારનું પ્રવર્તન છે, સદાચાર વિના સ્વેરિણી= વ્યભિચારી સ્ત્રીના, ઉપવાસ જેવો તે ધર્મ છે. [૧૩] ભાવાર્થ -
સાધુપણું ગ્રહણ કર્યા પછી આત્મામાં સુધર્મને પેદા કરવાના પ્રયોજનથી સાધ્વાચારના પાલનની ક્રિયા કરાય છે અને સુધર્મનું બીજ સદાચારનું પ્રવર્તન છે. તેથી જે મહાત્માઓ શક્તિને ગોપવ્યા વગર જિનવચનાનુસાર સદાચારની પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેઓની તે પ્રવૃત્તિ સુધર્મની નિષ્પત્તિનું બીજ છે. અને જેઓ સંયમની ક્રિયાઓ કરે છે, પરંતુ સર્વત્ર ઉચિત પ્રવૃત્તિઓરૂપ સદાચારને સેવતા નથી તેઓની તે સંયમની પ્રવૃત્તિરૂપ ધર્મ વ્યભિચારી સ્ત્રીના ઉપવાસ જેવો છે. અર્થાત્ જેના જીવનમાં શીલ નથી, અનાચાર છે, તેવા જીવોના ઉપવાસની કોઈ કિંમત નથી. તેમ જે જીવો સર્વ જીવો સાથે ઔચિત્યપૂર્વક વર્તન કરતા નથી, તેઓની સંયમની ક્રિયા સુધર્મની નિષ્પત્તિનું કારણ નહીં હોવાથી નિષ્ફળ છે. માટે ભાવશુદ્ધિના અર્થી જીવે આત્મકલ્યાણ માટે સર્વત્ર ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં યત્ન કરવો જોઈએ. II૧૩ અવતરણિકા:
વળી, સદાચારનું માહાભ્ય જ બતાવે છે – શ્લોક :
मूर्तो धर्मः सदाचारः सदाचारोऽक्षयो निधिः । दृढ़ धैर्यं सदाचारः सदाचारः परं यशः ।।१४।।
