________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૮-૯
૧૧
આત્મામાં કાંઈક વિવેક પ્રગટે છે ત્યારે ચાર કષાયના પ્રતિપક્ષ એવા ક્ષાન્તિમૃદુતા-ઋજુતા-નીરીહતાના ભાવો દ્વારા તે મહાત્મા પોતાના કષાયોને દૂર કરે છે અને જેટલા જેટલા અંશમાં તેના કષાયો દૂર થાય છે તેટલા તેટલા અંશમાં શુદ્ધ એવો આત્મા પોતાના પરમાત્મભાવને પ્રાપ્ત કરે છે. III
અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે ક્ષાત્યાદિભાવોથી તાડન કરાયેલા કષાયો જેટલા જેટલા દૂર થાય છે એટલા એટલા અંશમાં આ આત્મા પરમાત્મભાવને પામે છે. હવે, કોઈ મહાત્મા ક્ષાત્યાદિના બળથી કષાયોનું તાડન કરીને કંઈક શુદ્ધ થયા હોય ત્યારે કાંઈક અંશથી પરમાત્મભાવને પામ્યા પછી તે ફરી પરમાત્મભાવનો ત્યાગ કઈ રીતે કરે છે ? તે બતાવે છે પણ
શ્લોક ઃ
—
अपसर्पन्ति ते यावत् प्रबलीभूय देहिषु ।
स तावन्मलिनीभूतो जहाति परमात्मताम् ।।९।।
શ્લોકાર્થ ઃ
જીવોમાં જેટલા પ્રબલીભૂત થઈને તે=ક્ષમાદિભાવો, અપસર્પણ પામે છે=કષાયોને વશ થવાથી ક્ષમાદિ ભાવો દૂર થાય છે તેટલો મલિનીભૂત એવો તે આત્મા પરમાત્મભાવોનો ત્યાગ કરે છે. લા
ભાવાર્થ:
જે મહાત્માઓ ક્ષમાદિ ભાવોમાં ઉદ્યમ કરીને કષાયોને જેટલા દૂર કરે છે એટલા અંશમાં તે મહાત્મામાં પરમાત્મભાવ પ્રગટ થાય છે અને આવા મહાત્મામાં જે કાંઈ ૫૨માત્મભાવ પ્રગટ્યો છે તે સર્વ તે મહાત્મા પ્રમાદને વશ થાય છે ત્યારે દૂર થવા માંડે છે. આથી જ અગિયારમા ગુણસ્થાનકમાં મોહના સંપૂર્ણ ઉપશમથી, પરમાત્મભાવને પામેલા તે મહાત્મા જ્યારે ઉપશમશ્રેણિથી નીચે ઊતરે છે ત્યારે જેટલા જેટલા અંશમાં જે જે ભૂમિકામાં તે મહાત્માના ક્ષમાદિભાવો દૂર થાય છે તેટલા તેટલા અંશમાં મલિનીભૂત થયેલો એવો તેમનો આત્મા
