________________
૨૧૪
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૪-૨૫ અનુસાર બાહ્ય તપ કરવામાં આવે તે મનને વિષયોમાંથી નિવર્તન કરવાનો એક ઉપાય છે જેથી શિથિલ થયેલો દેહ વિકારોનું નિમિત્ત બનતો નથી. ત્યાર પછી જિનવચનથી ભાવિત થવા માટે અંતરંગ સ્વાધ્યાયરૂપ તપમાં ઉદ્યમ કરવામાં આવે તો વિષયોમાં જતા મનનો કાબૂ રહે છે અને આ રીતે બાહ્ય અને અત્યંતર તપ કરવાથી આ તારું સંયમજીવન સફળ થશે એમ બતાવીને ભાવશુદ્ધિ અર્થે બાહ્ય અને અત્યંતર તપ માટે પ્રેરણા કરે છે. રઝા અવતરણિકા -
વળી, તપમાં ઉત્સાહિત થવા માટે ભાવશુદ્ધિજનક ઉપદેશ આપે છે - શ્લોક :
जीविते गतशेषेऽपि, विषयेच्छां वियोज्य ते ।
चेत् तपःप्रगुणं चेतस्ततः किञ्चिद् न हारितम् ।।२५।। શ્લોકાર્ચ -
જીવિત ગત શેષ હોવા છતાં પણ જો તારું ચિત્ત વિષયોની ઈચ્છાનું વિયોજન કરીને તપને ગુણ કરે તો હારિત કાંઈ નથી=અવશિષ્ટ મનુષ્યભવ સફળ છે. રિપII ભાવાર્થ :
કોઈ મહાત્મા સંયમજીવનમાં પ્રમાદને વશ હોય છતાં, પ્રસ્તુત યોગસારના ઉપદેશને સાંભળીને આત્મકલ્યાણ માટે તત્પર થયા હોય તેવા મહાત્માઓને ઉદ્દેશીને કહે છે જીવિત ગતશેષ હોવા છતાં પણ જીવન લગભગ પૂર્ણ થયું હોવા છતાં પણ, જીવનના અવશેષ કાલમાં પણ જો શાસ્ત્રથી ભાવિત મતિ કરીને વિષયોની ઇચ્છાનો ત્યાગ કરવામાં આવે અને શક્તિને ગોપવ્યા વિના ઉચિત બાહ્ય તપ કરવામાં આવે અને સંયમની શુદ્ધિના અર્થે સ્વાધ્યાયાદિ અંતરંગ તપ કરવામાં આવે તો પૂર્વમાં ગયેલું જીવન નિષ્ફળ હોવા છતાં અવશેષ જીવનમાં સાધનાપરાયણ થવાથી કાંઈ ગુમાવાયું નથી. જેમ વંકચૂલ મહાત્માએ પૂર્વમાં પલ્લીમાં રહીને ઘણાં હિંસાદિ કૃત્યો કર્યાં
