________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૩-૨૪
૨૧૩ શાલિભદ્રના આવા તપનું ધ્યાન કરે છે તે મહાત્માને પણ તપમાં રત થવાનો ઉત્સાહ આવે છે. તેથી શાલિભદ્રનું આલંબન લઈને શક્તિને ગોપવ્યા વગર અને અન્ય બલવાન યોગોનો વ્યાઘાત ન થાય તે રીતે જેઓ તપમાં ઉદ્યમવાળા થાય છે તેઓ ભાવશુદ્ધિની પ્રાપ્તિ કરે છે. પરિણા આવતરણિકા :
વળી, જેઓ શક્તિઅનુસાર તપમાં ઉધમ કરતા નથી, તેઓ સાધુપણામાં પણ વિષયને અભિમુખ મનોવૃત્તિઓવાળા રહે છે. તે બતાવીને તપમાં ઉદ્યમ કરવા પ્રેરણા કરે છે – શ્લોક -
किं न चेतयसे मूढ ? मृत्युकालेऽप्युपस्थिते ।
विषयेषु मनो यत्ते, धावत्येव निरङ्कुशम् ।।२४।। શ્લોકાર્ચ -
હે મૂઢ! મૃત્યકાલ ઉપસ્થિત થયે છતે પણ જે કારણથી નિરંકુશ એવું તારું મન વિષયોમાં દોડે છે, કેમ સાવધાન થતો નથી ? અર્થાત વિષયમાં જતા મનના સંરક્ષણ અર્થે તપમાં ઉધમ કરવો જોઈએ. III ભાવાર્થ
જે સાધુઓ શક્તિને અનુરૂપ તપમાં ઉદ્યમ કરતા નથી, તેઓને દેહની સુખાસિકા પ્રત્યે અને દેહની પુષ્ટતા પ્રત્યે પક્ષપાત વર્તે છે તેથી તેમનું ચિત્ત હંમેશાં દેહના સુખ તરફ જનારું છે. વળી, જેઓ તપ દ્વારા દેહને શિથિલ રાખતા નથી, તેઓને પુષ્ટ થયેલો દેહ આત્મામાં રહેલા વિષયોના સંસ્કારોને જાગૃત કરવાનું પ્રબળ કારણ બને છે, તેથી મૃત્યુની ક્ષણ નજીક આવતી હોય તોપણ તેઓનું નિરંકુશ એવું મન વિષયોમાં જ જાય છે. પરંતુ ભગવાનનાં વચનથી ભાવિત થઈને નિરાકુળ અવસ્થામાં રહી શકતું નથી. તેથી તે મહાત્માને ઉપદેશ આપતાં કહે છે કે, આ રીતે વિષયોમાં મૂઢ થઈને તું કેમ જાગૃત થતો નથી ? શક્તિને ગાપચ્યા વગર અથવા શક્તિનું અતિક્રમ કર્યા વગર શક્તિ
