________________
૧૫.
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૦-૧૧ ભાવાર્થ
વેદનો ઉદય નોકષાયરૂપ હોવા છતાં પણ સંસારમાં અન્ય સર્વ કષાયો કરતાં પ્રાયઃ વેદનો ઉદય અતિ દુર્જય છે. તેથી જે મહાત્માઓ સંસારથી ભય પામીને સંયમમાં ઉદ્યમવાળા છે, અપ્રમત્તભાવથી જિનવચનાનુસાર પ્રવૃત્તિઓ કરે છે તેઓ પણ કોઈક નિમિત્તને પામીને કામના ઉદ્રકના પરિણામને પામે ત્યારે તેના વડે વિવશ કરાયેલા ચિત્તવાળા બને છે. અને જો તેઓ સાવધાન ન બને તો કામને પરવશ થયેલાં તેવાં તે સર્વ પાપો કરીને આ ઘોર ભવરૂપ અંધકૂવામાં પડે છે અને અંતે તેના અધઃસ્તલમાં પહોંચે છે.
આશય એ છે કે, ભવ ભયંકર અંધકારવાળો કૂવો છે. આથી જ ભવમાં પડેલા જીવોને પોતાના હિતની દિશાની કોઈ સૂઝ પડતી નથી. તેથી તે કૂવામાંથી બહાર નીકળવાનો કોઈ ઉદ્યમ કરતા નથી અને કામને વશ બનેલા જીવો તેવાં ઘોર કૂપમાં પડે છે ત્યારે વિવેકચક્ષુ નષ્ટ થાય છે અને વિવેકહીન થઈને ઘણા ભવોનાં પરિભ્રમણ પ્રાપ્ત થાય તેવા તે કૂવાના તળિયે પહોંચે છે. આથી કામમલ્લ અતિદુર્જય છે. ll૧ના શ્લોક :
तावद् धैर्यं महत्त्वं च तावद् तावद् विवेकिता ।
कटाक्षविशिखान् यावद् न क्षिपन्ति मृगेक्षणाः ।।११।। શ્લોકાર્ધ :
ત્યાં સુધી ઘેર્ય છે, ત્યાં સુધી (યોગમાર્ગનું મહત્ત્વ છે, ત્યાં સુધી જ વિવેકિતા છે. જ્યાં સુધી સ્ત્રીઓ કટાક્ષની વિશિખાને કટાક્ષજન્ય બાણોને, ફેંકતી નથી. II૧૧II ભાવાર્થ -
આત્મકલ્યાણના અર્થી જીવો ધૈર્યપૂર્વક યોગમાર્ગમાં યત્ન કરતા હોય, ચિત્તમાં યોગમાર્ગનું મહત્ત્વ વર્તતું હોય, શાસ્ત્રો ભણીને વિવેકરૂપ ચક્ષુ ખૂલેલાં હોય તોપણ તે સર્વ ત્યાં સુધી જ ટકી શકે છે જ્યાં સુધી સ્નેહદૃષ્ટિથી જોનારી
