________________
વપર
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવબ્લોક-૭, ૮-૯ મુનિઓમાં સુભટભાવ જેવો સંયમનો પરિણામ છે અને આથી જે આવા મુનિઓ સામાયિકના પરિણામનું રક્ષણ કરવા માટે સુભટની જેમ મોહની સામે લડે છે અને સર્વ જીવો પ્રત્યે સમભાવના પરિણામરૂપ સામાયિકના પરિણામના બળથી કંટાકર્ણ ભૂમિમાં પ્રયાણની જેમ સંયમના પ્રયોજનથી કોઈ ચેષ્ટા કરે ત્યારે પકાયના પાલનમાં પરાયણ હોય છે. આવા પ્રકારનું ઉપસર્ગોમાં સુધીરુપણું અને અતિચારોમાં સુભીરુપણું લોકથી અતિગ છે અર્થાત્ લોકો તે માર્ગ ઉપર ચાલી શકતા નથી. પરંતુ સર્વજ્ઞનાં વચનને પરતંત્ર થઈ યોગીઓ જ લોકથી અતિગ એવા લોકોત્તર માર્ગ પર ચાલી શકે છે. તેથી લોકથી અતિગ એવાં આ બંને સુધીરપણું અને સુભીરુપણું એ બંને, જે કોઈ મુનિને પ્રાપ્ત થાય તે મુનિ વીરોમાં તિલક છે; કેમ કે સંયમ ગ્રહણ કર્યા પછી વિરશિરોમણિ સુભટ જેવા તે મહાત્માઓ અતિચારના પરિહારપૂર્વક મોહના સૈન્યનો નાશ કરવા માટે પ્રતિક્ષણ ઉદ્યમવાળા રહે છે અને જેઓ આવા નથી પણ સંયમગ્રહણ કરીને માત્ર સંયમના સ્થૂલ આચારો પાળે છે તેઓને વીરતિલક ક્યાંથી કહી શકાય ? અર્થાત્ કહી શકાય નહીં એમ શ્લોક-પ સાથે યોજન કરવું. Iળા અવતરણિકા:
શ્લોક-૬ અને ૭માં વીરતિલક કેવા હોય છે તેનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે પારમાર્થિક મુનિભાવને પામેલા મુનિ જ વીરતિલક કેમ છે તે અનુભવ અનુસાર યુક્તિથી બતાવે છે – શ્લોક -
दुस्सहा विषयास्तावत् कषाया अतिदुःसहाः । परीषहोपसर्गाश्चाधिकदुःसहदुःसहाः ।।८।। जगत्त्र्यैकमल्लश्च कामः केन विजीयते ।
मुनिवीरं विना कंचिच्चित्तनिग्रहकारिणम् ।।९।। શ્લોકાર્ચ - વિષયો દુસ્સહ છે અર્થાત્ યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત થયેલા જીવોને માટે
