________________
૧૩૬
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૨૬-૨૭
કરે તો પોતાને નિર્ણય થાય કે આ મારી ઉચિત પ્રવૃત્તિથી વર્તમાનમાં હું ક્લેશ પામતો નથી, ભાવિમાં સર્વ સુખની પરંપરાને પામી અંતે વીતરાગનાં વચનાનુસાર સેવાતી મારી આ પ્રવૃત્તિ મને વીતરાગતુલ્ય બનાવશે. તેથી પોતાનો આત્મા હંમેશાં સંતોષ પ્રાપ્ત કરે છે.
આ રીતે જે મહાત્મા વીતરાગને, સદ્ગુરુને તથા પોતાના આત્માને સંતોષ થાય તેવી પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેવા મહાત્માને અન્ય જીવોને તોષ કરવાનું કોઈ પ્રયોજન નથી; કેમ કે અન્ય જીવો રાગ-દ્વેષને પરવશ સ્વ-સ્વ મતિ અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરીને તુચ્છ આનંદ લેનારા છે અને તેવા જીવોને તેઓના તુચ્છ આનંદમાં જે ઉપષ્ટભક થાય તેનાથી જ તોષ થાય છે અને તેવા જીવોના તોષ માટે યત્ન ક૨વાથી આત્માને અકલ્યાણની પરંપરાની પ્રાપ્તિ થાય છે. આથી કલ્યાણના અર્થીએ જગન્નાથ, સદ્ગુરુ અને આત્માને તોષ થાય તેવી જ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. જેથી સ્વભૂમિકાનુસાર સામ્યભાવની પ્રાપ્તિ થાય અને ઉત્તરોત્તર અતિશય-અતિશયતર સામ્યભાવ પ્રગટ થાય. IIII
અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે, અન્ય જીવોને સંતોષ કરાવવાથી શું ? તેથી હવે અન્ય જીવોને સંતોષ થાય તેવો યત્ન મહાત્માઓએ કેમ ન કરવો જોઈએ તે બતાવવા અર્થે કહે છે
શ્લોક ઃ
-
कषायविषयाक्रान्तो बहिर्बुद्धिरयं जनः ।
किं तेन रुष्टतुष्टेन तोषरोषौ च तत्र किम् ? ।। २७ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
કષાય અને વિષયથી આક્રાંત બહિર્બુદ્ધિવાળો આ લોક છે, રુષ્ટ અને તુષ્ટ એવા તેઓ વડે શું ? અને ત્યાં=બહિર્બુદ્ધિવાળા જનમાં, રોષ અને તોષ વડે શું ? ||૨૭મા
