________________
૧૦૦
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ,શ્લોક-૧ તૃતીય પ્રસ્તાવ સામ્યોપદેશ
પહેલા-બીજા પ્રસ્તાવ સાથે જોડાણઃ
પ્રથમ પ્રસ્તાવમાં ગ્રંથકારશ્રીએ યથાવસ્થિત ઉપાસ્ય એવા દેવનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. જેથી કલ્યાણના અર્થીને બોધ થાય કે આવા ઉપાસ્ય દેવની ઉપાસના કરવાથી જ સંસારનો અંત થાય છે, અન્યદેવની ઉપાસનાથી નહિ. ત્યારપછી ધર્મની ઉપાસના કરવા માટે તત્પર થયેલા અને ત્યાગમાર્ગને સેવનારા ત્યાગીઓ પણ દૃષ્ટિરાગને કારણે હિત સાધી શકતા નથી. તેથી દૃષ્ટિરાગનો ત્યાગ કરીને તત્ત્વ પ્રત્યે જ રાગ કેળવવા અર્થે “તત્વ સારોપદેશ” નામનો બીજો પ્રસ્તાવ બતાવ્યો. જેથી કલ્યાણના અર્થી જીવો પ્રથમ પ્રસ્તાવના બળથી ઉપાસ્યના સ્વરૂપનો નિર્ણય કરી શકે અને બીજા પ્રસ્તાવના બળથી દષ્ટિરાગને છોડીને સર્વત્ર તત્ત્વમાર્ગ શું છે તે મધ્યસ્થતાથી જાણવા ઉદ્યમ કરી શકે.
હવે, તત્ત્વમાર્ગને જાણ્યા પછી પણ તત્ત્વને સેવવાથી જ સામ્યભાવ પ્રગટે છે અને તે સામ્યભાવ જ પ્રકર્ષને પામી વીતરાગતાનું કારણ બને છે તે બતાવવા અર્થે ત્રીજા પ્રસ્તાવમાં જગતુવર્તી સર્વ ભાવો પ્રત્યે સામ્યભાવને પ્રગટ કરવાનો ઉપદેશ આપે છે. શ્લોક -
सहजानन्दसाम्यस्य विमुखा मूढबुद्धयः ।
इच्छन्ति दुःखदं दुःखोत्पाद्यं वैषयिकं सुखम् ।।१।। શ્લોકાર્ધ :
સહજાનન્દરૂપ એવો જે સામ્યભાવ, તેનાથી વિમુખ એવા મૂઢબુદ્ધિવાળા જીવો દુખથી ઉત્પાદ્ય અને દુખ દેનાર એવા વૈષયિક સુખને ઈચ્છે છે. IIII
