________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૭-૧૮, ૧૯ સંખ્યામાં અનંત છે તેથી અનેકરૂપ છે, તોપણ અનંતદર્શન-અનંતજ્ઞાન-અનંતવીર્ય, અનંતઆનંદ ગુણસ્વરૂપે તે પરમાત્મા એક જ છે=સંસારીજીવોની જેમ અનેક નથી પરંતુ એક જ છે. જેમ શુદ્ધ થયેલું સુવર્ણ કુંડલ, મુગટ, કડાં, આદિ અનેક આકારરૂપે રહેલું છતાં સુવર્ણજાતિથી કોઈ વિસદશતાવાળું નથી પરંતુ સર્વ સુવર્ણ સમાન ગુણવાળું છે તેમ સર્વ કર્મથી મુક્ત થયેલા પોતાના આત્મા પર પ્રભુત્વ છે જેમને એવા પરમાત્મા સિદ્ધ અવસ્થામાં સદા એક જ છે. અર્થાત્ જેમ કુંડલ, મુગટ, કડાં આદિ અનેકરૂપે રહેલું છતાં ગુણોથી સુવર્ણ સમાન છે. તેમ સિદ્ધના આત્માઓ ભિન્ન ભિન્ન આત્મપ્રદેશ ને ભિન્ન ભિન્ન અવગાહનારૂપે સંસ્થિત હોવા છતાં ગુણસ્વરૂપે સર્વદા સદશ છે, કોઈ વિસદશતા નથી. તેથી પૂર્ણ આત્મસ્વરૂપે તેઓ એક સ્વરૂપવાળા છે. આ પ્રકારે સિદ્ધના આત્માની ઉપસ્થિતિ કરવાથી આત્માનું પારમાર્થિક પૂર્ણસુખમય-જ્ઞાનમય-આનંદમય-નિરાકુલ સ્વરૂપ જણાય છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે સર્વ સિદ્ધના જીવોમાં પૂર્ણ સુખમયતા ન હોય તો જેમ સંસારીજીવો પોતાની સુખમય અવસ્થામાં અધિક અધિક સુખ માટે કાંઈક ને કાંઈક પ્રયત્ન કરે છે તેમ સિદ્ધના જીવો પણ અનંતવીર્યવાળા, પૂર્ણજ્ઞાનવાળા હોવાથી અધિક સુખ માટે પ્રયત્ન કરત અને પરસ્પર વૈષમ્યને પામત. પરંતુ તેમનામાં કોઈ વિષમતા નથી તેથી જ જણાય છે કે તેઓમાં સુખની પૂર્ણતા છે. આવા પૂર્ણસુખમય પરમાત્માના સ્વરૂપને પ્રગટ કરવા માટે તેમને તે સ્વરૂપે જ જાણવા જોઈએ અને જાણીને તેમાં તન્મય થવા ઉદ્યમ કરવો તે જ તેમની પ્રાપ્તિનો ઉપાય છે. ll૧૭-૧૮ અવતરણિકા -
પૂર્વમાં સિદ્ધ અવસ્થામાં સર્વ પરમાત્મા એક સ્વરૂપવાળા છે તે બતાવ્યું. હવે તે એક સ્વરૂપવાળા પરમાત્મા કેવા સ્વરૂપવાળા છે તે બતાવે છે – શ્લોક :
आकाशवदरूपोऽसौ चिद्रूपो नीरुजः शिवः । सिद्धिक्षेत्रगतोऽनन्तो नित्यः शं परमश्नुते ।।१९।।
