________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૪-૨૫ ભાવાર્થ -
જે મહાત્માઓ સંયમ ગ્રહણ કરીને જીર્ણ વસ્ત્ર ધારણ કરે છે તેઓનો બાહ્ય ત્યાગ પણ મોક્ષને અનુકૂળ જીવની પરિણતિ રૂપ તત્ત્વ નથી. વળી, જેઓ વચન પ્રયોગ કરતી વખતે મુખ આગળ વસ્ત્ર રાખીને યતનાપૂર્વક બોલે છે આમ છતાં ચિત્ત સામ્યભાવને અભિમુખ નથી તો તેઓનું મુખનું વસ્ત્ર પણ તત્ત્વ નથી. વળી, કેટલાક પૂનમના દિવસે વિશેષ તપાદિ કરે છે કે ચતુર્દશીના દિવસે વિશેષ તપાદિ કરે છે તે પ્રવૃત્તિથી પણ જો ચિત્ત સામ્યભાવ તરફ ન જતું હોય તો તે પ્રવૃત્તિ મોક્ષનું કારણ નથી. વળી, કોઈ સાધુએ તત્ત્વમાર્ગનો ઉપદેશ આપીને શ્રાવક આદિમાં પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરી હોય પરંતુ તેમનું ચિત્ત શાંતરસમાં જતું ન હોય તો તે શ્રાદ્ધાદિમાં પ્રાપ્ત કરેલી પ્રતિષ્ઠા પણ મોક્ષનું કારણ નથી. પરંતુ સંસારભાવથી પરાક્ષુખ અને વીતરાગભાવને અભિમુખ જતું એવું નિર્મલ ચિત્ત જ તત્ત્વ છે=મોક્ષપ્રાપ્તિનો ઉપાય છે. રજા અવતરણિકા:
મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે અંતરંગ સાથભાવ વિના બાહ્યત્યાગ નિરર્થક છે તે દષ્ટાંતથી સ્પષ્ટ કરે છે – શ્લોક :
दृष्ट्वा श्रीगौतम बुद्धस्त्रिपञ्चशततापसैः ।
भरतप्रमुखैर्वापि क्व कृतो बाह्यकुग्रहः? ।।२५।। શ્લોકાર્ચ -
ગૌતમ સ્વામીને જોઈને બોધ પામેલા પંદરસો તાપસો વડે અને ભરતાદિ વગેરે વડે પણ બાહ્ય ત્યાગરૂપ કુત્સિત આગ્રહ ક્યાં કરાયો ? અર્થાત્ અંતરંગ પરિણામ નિરપેક્ષ માત્ર બાહ્ય આચરણા પ્રત્યેનો કુસિત આગ્રહ ક્યાં કરાયો ? રિપII ભાવાર્થ :અંતરંગ સામ્ય પરિણતિ વિના બાહ્ય સર્વ ક્રિયાઓ નિષ્ફળ છે તે દગંત
