________________
પ૦
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૪૩-૪૪ ભાવાર્થ
જે જીવો આત્મકલ્યાણ અર્થે રાગાદિવાળા એવા શુભદેવની ઉપાસના કરે છે અર્થાતું જેની ઉપાસનાથી ઉપાસકને તેઓ ફળ આપે છે તેવા રાગાદિ દેવની ઉપાસના કરે છે તેવા જીવો રાગાદિથી દૂષિત એવા દેવનું ધ્યાન કરતા પોતાના રાગાદિ ભાવોને વધારે છે. તેથી તે દેવની ઉપાસનાથી કદાચ કોઈ ભૌતિક લાભ થતો હોય તોપણ રાગાદિની વૃદ્ધિને કારણે સંસારના પરિભ્રમણ રૂપ અનર્થની જ પ્રાપ્તિ થાય છે. એમાં દૃષ્ટાંત આપતાં કહે છે કે કામની વૃત્તિવાળો કોઈ પુરુષ કામિનીના=સ્ત્રીના સ્વરૂપનું ચિંતન કરે તો તેનાથી તેને કામની એક વિલ્હલતા જ પ્રાપ્ત થાય છે. તેમ રાગી દેવની ઉપાસનાથી એક રાગની જ વૃદ્ધિ થાય છે. માટે ઉપાસ્ય રૂપે દેવ તો રાગાદિ રહિત વીતરાગ જ હોઈ શકે, અન્ય કોઈ નહીં. જal અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે રાગાદિ દૂષિત એવા દેવનું ધ્યાન કરવાથી રાગાદિની વૃદ્ધિ થાય છે. ત્યાં કોઈને પ્રશ્ન થાય કે રાગાદિની વૃદ્ધિ થાય તો શું વાંધો ? તેથી કહે છે – શ્લોક -
रागादयस्तु पाप्मानो भवभ्रमणकारणम् ।
न विवादोऽत्र कोऽप्यस्ति सर्वथा सर्वसंमतेः ॥४४।। શ્લોકાર્ધ :
પાપી એવા રાગાદિ ભવભ્રમણનું કારણ છે તેમાં કોઈ પણ વિવાદ નથી; કેમ કે સર્વ પ્રકારે સર્વની સંમતિ છે-મોક્ષના ઉપાસક એવા સર્વ દર્શનકારોની સંમતિ છે. II૪૪ ભાવાર્થ -
રાગાદિ દૂષિત એવા દેવોની ઉપાસના કરવાથી રાગાદિ ભાવો વૃદ્ધિ પામે છે; કેમ કે એવા રાગાદિ ભાવોવાળા પુરુષ પ્રત્યેનો આદરભાવ પોતાનામાં પણ
