Yogsar Prakaran

SR No.: 022236
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2012
Total Pages: 266
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 100

યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૫-૧૬, ૧૭
93
જીવન જીવવાની ઇચ્છા નથી અને શારીરિક વિષમ સ્થિતિમાં મૃત્યુ થાય તેવી પણ ઇચ્છા નથી. વળી, સંયમની વૃદ્ધિ માટે ભિક્ષાટન કરે છે ત્યારે ઇષ્ટ એવા આહારના લાભ કે અલાભ પ્રત્યે પણ તુલ્ય વૃત્તિવાળા થઈને લાભમાં રતિનો અનુભવ કરતા નથી કે અલાભમાં અતિનો અનુભવ કરતા નથી, પરંતુ જિનવચન અનુસાર આત્માના ભાવોને પ્રગટ કરવામાં જ યત્ન કરે છે. તેથી તેઓ પાસે કોઈ દરિદ્ર વ્યક્તિ ધર્મ સાંભળવા આવે કે ઋદ્ધિમાન વ્યક્તિ આવે તેના કૃત પણ કોઈ ભેદ પડતો નથી પણ જીવની યોગ્યતા અનુસાર ઉચિત ઉપદેશ આપે છે. વળી, આવા મહાત્મા પ્રત્યે પણ કોઈ શત્રુભાવ તો કોઈ મિત્રભાવ ધારણ કરે છે છતાં તે મહાત્માનું મન તે બંને પ્રત્યે સમાન છે. શારીરિક સુખ કે શારીરિક દુઃખ પણ તેઓને રતિ-અતિના ભાવો કરાવતા નથી પરંતુ તુલ્યવૃત્તિથી સુખ-દુઃખનું વેદન કરે છે. વળી, જગતના કેટલાક અશુભ ભાવો ઇન્દ્રિયોને ઉપઘાત કરે તેવા હોય છે અને કેટલાક શુભભાવો ઇન્દ્રિયોને ઉપખંભ કરે તેવા હોય છે તેવા પદાર્થોનો ઇન્દ્રિયો સાથે અનાયાસે સંબંધ થાય તોપણ તેઓની ચિત્તવૃત્તિ કોઈ ભાવો પ્રત્યે પક્ષપાતવાળી થતી નથી પરંતુ સર્વભાવોમાં એકપણાની ચિત્તની વૃત્તિ વર્તે છે તે જ તેઓનું મોક્ષપ્રાપ્તિને અનુકૂળ તત્ત્વ છે. આનાથી પર=માનઅપમાનાદિ ભાવોમાં સમાનતાથી પર, એ અતત્ત્વ છે તેથી જેઓ પરના દૂષણ જોનારા અને પોતાની પ્રશંસા કરનારા છે તેઓમાં સામ્યભાવ રૂપ તત્ત્વ સંભવે નહિ, એમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે પ્રસ્તુત બે શ્લોકમાં જે સામ્યભાવ બતાવ્યો તે સામ્યભાવ અસંગભાવ તરફ જનારા મુનિઓમાં વર્તે છે અને તેવા મુનિઓ શાસ્ત્રવચનથી ભાવિત થઈને સદા યોગમાર્ગમાં દૃઢ યત્ન કરે છે. આ દૃઢ યત્નથી તેઓનો સામ્યભાવ જીવે છે, ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામે છે અને અંતે તેવા મુનિઓ ક્ષપકશ્રેણી માંડી વીતરાગ બને છે ત્યારે આ સામ્યભાવ જીવની પ્રકૃતિરૂપે સ્થિર થાય છે. II૧૫-૧૬
અવતરણિકા:
પૂર્વમાં મુનિઓના સામ્યભાવનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે મુનિઓ યોગના આઠ અંગોને સેવનારા છે. તે યોગના આઠ અંગો અને પ્રસ્તુત સામ્યભાવ વચ્ચે પરસ્પર કયા પ્રકારની વ્યાપ્તિ છે તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે
-