________________
૨૦૦
યોગાસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ,શ્લોક-૧૧-૧૨ શ્લોક :
औचित्यं परमो बन्धुरौचित्यं परमं सुखम् ।
धर्मादिमूलमौचित्यमौचित्यं जनमान्यता ।।११।। શ્લોકાર્થઃ
ઔચિત્ય પરમબંધુ છે, ઔચિત્ય પરમસુખ છે, ઘદિનું મૂલ ઔચિત્ય છે. ઔચિત્ય જનમાન્યતા છે. ll૧૧II ભાવાર્થ
સમભાવના પરિણામથી જ ઉચિત પ્રવૃત્તિ થાય છે. અને જે મહાત્માઓ સર્વત્ર ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે, તે મહાત્માઓને તે ઔચિત્યના ફળરૂપે સદ્ગતિઓની પરંપરા અને અંતે મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી ઔચિત્ય આત્માને માટે પમ બંધ છે; કેમ કે સંસારમાં બંધુ કોઈક બાહ્ય આપત્તિ માત્ર દૂર કરી શકે. પરંતુ સર્વ પ્રકારના અનર્થની પરંપરાનું નિવારણ કરી શકે નહીં. જ્યારે ઔચિત્યનું પાલન સર્વ અનર્થની પરંપરાનું નિવારણ કરનાર છે માટે ઔચિત્ય પરમબંધુ છે. વળી, ઔચિત્યનું પાલન વર્તમાનમાં પણ મહાત્માના ચિત્તના ક્લેશને દૂર કરે છે. અને અંતે પ્રકૃષ્ટ એવા મોક્ષસુખને આપે છે. તેથી
ઔચિત્ય જ જીવ માટે પરમસુખ છે. ધર્મ-અર્થ-કામ ત્રણેનું મૂલ ઔચિત્ય છે; કેમ કે જે મહાત્માઓ ઔચિત્યનું પાલન કરે છે, તે મહાત્માઓ મોક્ષમાં ન જાય ત્યાં સુધી ઉત્તમ એવા દેવ અને મનુષ્યના ભવોને પામે છે જ્યાં તેઓને વિપુલ ભોગરૂપ કામ મળે છે, વિપુલ ધનસંચય કે રાજ્યલક્ષ્મી મળે છે. તેનું મૂલ તે મહાત્માએ સેવેલું ઔચિત્યનું પાલન છે અને ઔચિત્યના સેવનથી મોક્ષપ્રાપ્તિના એક ઉપાયભૂત ધર્મની નિષ્પત્તિ થાય છે. તેથી ધર્મનું મૂલ પણ ઔચિત્ય જ છે. વળી, ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ શિષ્ટ લોકોને માન્ય હોય છે. તેથી ઔચિત્ય જનમાન્યતારૂપ છે, એમ કહેલ છે. I૧૧ાા
આવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં ઔચિત્યનું માહાભ્ય બતાવ્યું. હવે સાધુએ સર્વને અપ્રીતિ
