Yogsar Prakaran

SR No.: 022236
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2012
Total Pages: 266
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 181

૧૫૪
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૮-૯ ઉદ્યમ દુષ્કર બને છે. તેથી વિષય અને કષાયો કરતાં પણ પરિષહ-ઉપસર્ગો અધિક દુસ્સહ-દુસ્સહ છે. અર્થાત્ તેનો પ્રતિકાર અતિ દુષ્કર છે.
વળી, અનાદિનો કામનો પરિણામ તો કોના વડે જીતી શકાય કે જે કામે ત્રણેય જગતને વશ કર્યો છે અને તેને વશ થયેલા મહાત્મા મોહનો નાશ કરવા કઈ રીતે સમર્થ બને ? અર્થાત્ જે મહાત્મા ઉપસર્ગ પરિષહથી ક્ષોભાયમાન ન થતા હોય તે પણ બલવાન નિમિત્તને પામીને કામથી ક્ષોભાયમાન થાય છે. આથી જ, સિંહગુફાવાસી મુનિ મહાયોગી હતા છતાં કામથી ક્ષુભિત થયા તો તેઓનો સુભટભાવ સ્ખલનાને પામ્યો.
વળી ચિત્તનો નિગ્રહ કરનારા કોઈક મુનિ છે અને જે મુનિવીરને છોડીને વિષય-કષાય અને કામને કોણ જીતી શકે ? અર્થાત્ કોઈ જીતી શકે નહીં.
આશય એ છે કે જે મુનિ સદા અંતરંગ સાવધાન થઈને વિચારે છે કે પ્રાપ્ત થયેલી આ મનુષ્યભવની ક્ષણ કોઈપણ બાહ્ય પદાર્થને અવલંબીને પરિણામ ક૨શે તો કર્મબંધ પ્રાપ્ત થશે જેના ફળરૂપે સંસારપરિભ્રમણની પ્રાપ્તિ થશે અને સંસારના પરિભ્રમણના ઉચ્છેદનો ઉપાય જિનવચનના અવલંબનથી નિયંત્રિત થયેલ અને વીતરાગભાવનાથી ભાવિત થયેલું ઉત્તમ ચિત્ત જ છે. તેથી વીતરાગનાં વચનને અવલંબીને વીતરાગતા જ મારો સ્વભાવ છે, અન્ય નહીં તે પ્રકારના દૃઢ પરિણામપૂર્વક પોતાના ચિત્તને વીતરાગ થવાના ઉપાયભૂત જિનવચનથી નિયંત્રિત કરે છે, તેવા નિગ્રહકારી મહાત્માઓને માટે વિષયોને જીતવા સુકર છે, કષાયો જીતવા પણ દુષ્કર નથી અને પરિષહ ઉપસર્ગ પણ સાધનામાં વ્યાઘાતક થતા નથી પરંતુ તે સાધનાનાં અંગ બને છે એટલું જ નહિ, પણ ત્રણ જગતને જીતવામાં એક મલ્લ એવો કામ પણ મોહની સામે યુદ્ધની ભૂમિમાં મૃતપ્રાયઃ બને છે. આવા મુનિઓ જ વીરતિલક છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે, જે જીવોમાં ઇન્દ્રિયોની ઉત્સુકતા શમી નથી, આથી જ ધર્મની પ્રવૃત્તિ-કાલમાં પણ ઇન્દ્રિયો તે તે વિષયો ગ્રહણ કરવામાં વ્યાપારવાળી થાય છે અને તેવા મહાત્મા સંવૃત્ત ઇન્દ્રિયવાળા થઈને સેવાતા અનુષ્ઠાન દ્વારા અંતરંગ ધર્મના સંસ્કારોનું આધાન કરવા સમર્થ બનતા નથી, તેવા જીવોને પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષય અંતર્ગત કામ વિડંબણા ક૨ના૨ છે જ.