Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
ભ્રષ્ટ ]
ગાયકવાડનું રાજ્ય
[ ve
એ પછી પિલાળ સેનાપતિના તળેગાંવના લશ્કરમાં રહ્યો અને પેાતાની આવડત હાંશિયારીથી ક્રમશઃ આગળ વધ્યા. એ એક પાગા( મેટી સવાર-ટુકડી)નેા સરદાર બન્યા.
ખાનદેશ અને સુરત વચ્ચેતા સીધા વ્યવહાર શરૂ કરી શકાય એ હેતુથી એણે સાનગઢની બાજુમાં ડુંગરાળ પ્રદેશમાં પેાતાનુ મથક સ્થાપ્યું તે દાભાડેના પ્રતિનિધિ તરીકે રહ્યો. એણે રાજપીપળા( ભરૂચ જિલ્લો )ના રાજાની મિત્રતા સાધી, નાંદોદ અને સાગબારા વચ્ચે નાના નાના ગઢ સ્થાપવા પરવાનગી મેળવી. પોતાની પડેાશમાં રહેતા ભીલ અને કાળી લોકોના પક્ષ લઈ કામ કર્યુ . સુરતમાં મુઘલની સત્તા નબળી પડેલી હાવાથી એનેા લાભ લઈ દર વર્ષે એના પર હલ્લા કરી લૂંટ મેળવવાનુ ચાલુ રાખ્યું. એ પછી સ્થાનિક ભીલો પાસેથી જંગલ વિસ્તારમાં આવેલા દુર્ગમ સ્થાનવાળા સાનગઢના કિલ્લો મેળવ્યા (૧૯૧૯) અને ત્યાં પેાતાનુ વડું મથક સ્થાપ્યું. સાનગઢ ગાયકવાડની રાજધાની તરીકે ૧૭૬૬ સુધી રહ્યું. એ પછી દમાજીરાવ ૨જા ના સમયમાં રાજધાની અણહીલપાટણમાં ખસેડવામાં આવી. પિલાજીએ ધીમે ધીમે પોતાની સ્વતંત્ર સત્તાની સ્થાપના કરવાના આરભ કર્યો હતા.
૧૭૧૯ થી ૧૭૨૩ સુધીની પિલાજીની પ્રવૃત્તિઓની ચોક્કસ માહિતીને અભાવ છે. એ એના પિતા દમાજી સાથે રહેતા તે ઘણી લડાઈઓમાં તથા સવારીઓમાં ભાગ લેતા. પિલાજીએ સાનગઢ રહી સુરત અઠ્ઠાવીસીમાંથી ખંડણી ઉધરાવવાનું ચાલુ રાખ્યુ. એ જ સમયે ગુજરાતમાં અન્યત્ર અને માળવામાં ઉદાજી પવાર અને કથાજી કદમ માંડે હલ્લા કરી પેાતાની નામના તેમ ત્રાસ ફેલાવી રહ્યા હતા.૭
ગુજરાતમાં ૧૭૨૪–૨૫ નું વર્ષ આંતરવિગ્રહાથી ભરપૂર હતું. મરાઠા સરદારાને ભાગ્યેજ ગંભીરતાપૂર્વક સામનેા કરવામાં આવતા. મુસ્લિમ ઉમરાવા અને અધિકારીએ એકબીજા સામે ખટપટ કરવામાં અને લડવામાં પ્રવૃત્ત રહેતા. નિઝામ હવે દિલ્હીથી સ્વત ંત્ર બની ગયા હતા. તેની જાગીર તરીકે ગુજરાતમાં ધાળકા ભરૂચ જંબુસર મખમુલાબાદ અને વલસાડ હતાં. નિઝામની ઈચ્છા ખાકીના ગુજરાત પ્રદેશ પર પાતાનું વર્ચસ જમાવવાની હતી. એણે પેાતાના પ્રતિનિધિ( નાયમ્ ) તરીકે હમીદખાનને ( ૧૭૨૩-૨૪) ગુજરાતમાં રાખ્યા હતા. હમીદખાને નિઝામ વતી ક્રંચાજી કદમ માંડે અને પિલાજી સાથે
૪૭–૪
