Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
ન્યૂ સુ]
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
(૫
પોતાના સઘળા દાવા જતા કરીને જૂના તમામ દાવાઓને બદલે પ્રતિવર્ષ સાડા ચાર લાખ રૂપિયા લેવા પેશવા બાજીરાવે કબૂલ્યું. વળી આ વખતે પેશવાએ -કંપની સત્તાને સૌરાષ્ટ્રમાંથી પેશકશ ઉધરાવવાના પોતાના હક્ક પણ આપી દીધા. આ કરારથી અ ંગ્રેજોતે જ ખુસર આમેાદ દેસબારા ડભાઈ બહાદરપુર અને સાવલી મળ્યાં.
પ્રદેશની અદલાબદલી
હવે ફત્તેસિંહરાવે અંગ્રેજો સાથે ઊપજના સંદર્ભામાં પ્રદેશાની અદલાબદલી કરવા વિચાયું. ૬ ઠ્ઠી નવેમ્બર, ૧૮૧૭ ના રાજ થયેલ સ ંધિના પરિશિષ્ટ(અર્થાત્ પૂરક કરાર )માં જણાવ્યું છે તેમ ગાયકવાડને અમદાવાદના ઇજારા સાડા ચાર લાખ રૂપિયામાં મળેલા તે ફોસિંહરાવે પાતે સ્વીકારેલી અંગ્રેજોની સહાયકારી સૈન્યની યાજનાના ખર્ચ પેટે અંગ્રેજોને આપી દીધા. વળી એણે (હવેલી દસક્રાઈ અને મહીકાંઠાની ખંડણીએ સિવાયનેા) અમદાવાદ જિલ્લામાંને પાતાને રૂા. ૧,૬૫,૩૧૩ તે ભાગ તથા કુલ રૂા. ૨,૦૭,૧૯૮ થઈ રહે તેટલી ઊપજના પેટલાદ પરગણાના ભાગ અંગ્રેજોને આપ્યા, જેના બદલામાં એટલી જ ઊપજનાં ડભાઈ બહાદરપુર અને સાવલીનાં પરગણાં ગાયકવાડને મળ્યાં. ૧૯ મી સપ્ટેમ્બરે પેશવાએ ગાયકવાડને જણાવેલું કે અમદાવાદ જિલ્લામાંના અમારા સધળા હક્ક અમે ઈસ્ટ ઇન્ડિયા ક ંપનીને આપી દીધા છે, આથી એમાંથી પ્રતિવષ સાડચાર લાખ રૂપિયા જેટલી ઊપજના પ્રમાણમાં અંગ્રેજોએ પેશવાના સહાયકારી સૈન્યમાં વધારા કરી આપ્યા. આ પરિશિષ્ટમાંની એક કલમ પ્રમાણે ૩,૦૦૦ સનિકોનું સંપૂર્ણ સજ્જ, નિયમિત પણે પગાર મેળવતું, ચોક્કસ રીતે નોંધાયેલુ અને અંગ્રેજ રેસિડેન્ટના કાબૂ નીચેતુ એક સૈન્ય રાખવા ગાયકવાડે કબૂલાત પણ આપી, પ્રદેશાને ખીજો વિનિમય ગાયકવાડે કપડવ ંજ ભાલજ કડાદ અને બીજા કેટલાંક ગામ આપીને વિજાપુર અને કડીના ટપ્પા લીધા ત્યારે થયા. હિંદુઓનાં પવિત્રધામ ગણાતાં ઓખામંડળ અને બેટદ્વારકા ક્રુપનીએ કાઈ પણ બદલા વિના ગાયકવાડને અક્ષિસ આપ્યાં. પાછળથી અમદાવાદમાંથી ગાયકવાડની હવેલી અને બક્ષિસ આપેલાં ગામ તેમજ દસક્રોઈ અંગ્રેજોએ ગાયકવાડ પાસેથી માગ્યાં. ૧૮૧૮ ના જૂનમાં ગાયકવાડે આ જગ્યાને બદલે પેટલાદમાંની જમીનેા, સુરત અઠ્ઠાવીસીમાંના મુ‰લાઈ વેરાઓ અને મેટા કસ્બા અને તારકેશ્વર પરગણા સાથે કર્યાં. પેટલાદમાંતે। ભાગ ગાયકવાડે ઉમરેઠને બદલે લીધે અને પવિત્ર ધામ સિદ્ધપુર અંગ્રેજોએ એને અક્ષિસ આપ્યું.૧૯
