Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧૦ મું ] ધર્મ-સંપ્રદાય
[૦૧૭ દૂર આવેલું છે. એ ગામના વતની હરિપ્રસાદ પાંડે અને પ્રેમવતી નામે બ્રાહ્મણ દંપતીને ઘેર સં. ૧૮૨ ની રામનવમીની રાત્રે એમનો જન્મ થયો. એમનું બાલપણનું નામ ઘનશ્યામ હતું અને ત્રણ ભાઈઓમાં તેઓ વચેટ હતા.. નાનપણથી જ એમને તપશ્ચર્યા દેવદર્શન વ્રતનિયમ અને કથાવાર્તા ઉપર અતિશય પ્રેમ હતો. તેઓ અગિયાર વર્ષના થયા ત્યારે માતા-પિતાને સ્વર્ગવાસ થયો.. એ પછી ત્રણેક માસ બાદ મોટા ભાઈએ કેઈ નિમિરો પકો આપતાં ઘનશ્યામે ગૃહત્યાગ કર્યો અને વર્ણવેશ ધારણ કર્યો. ત્યાર પછી એ “નીલકંઠ વર્ણી ” તરીકે ઓળખાયા અને સાત વર્ષ સુધી અનેક તીર્થોમાં ફર્યા. સં. ૧૮૫૬ (ઈ. સ. ૧૭૯૯)ના શ્રાવણ વદિ છઠના દિવસે સોરઠમાં માંગરોળ પાસે લેહેજ ગામમાં તેઓ મુક્તાનંદ સ્વામીને મળ્યા અને એ જ વર્ષના જેઠ વદિ બારસના દિવસે પિપલાણા ગામમાં રામાનંદ સ્વામીને મળ્યા. સં. ૧૮૫૭ના કાર્તિક સુદિ અગિયારસના દિવસે રામાનંદ સ્વામી પાસે ભાગવતી દીક્ષા લીધી. નીલકંઠ વણને “સહજાનંદ” નામ આપવામાં આવ્યું. સં. ૧૮૫૮ ના માગસર સુદિ તેરસના દિવસે રામાનંદ સ્વામીએ પોતાના સ્વર્ગવાસના એક મહિના પહેલાં સહજાનંદ સ્વામીને ઉદ્ધવ સંપ્રદાયના આચાર્યપદે સ્થાપીને દેહત્યાગ કર્યો. એ પછી ૨૮ વર્ષ, ૫ માસ અને ર૭ દિવસ સુધી સહજાનંદ સ્વામીએ ગુજરાત સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છમાં પ્રચારનું કાર્ય સ્વયં તેમજ પોતાના અનુયાયી સાધુસંત. દ્વારા ચાલુ રાખ્યું.
વડતાળ અને અમદાવાદ એ બે સ્થળોએ બે ગૃહસ્થ આચાર્યોને પિતાના ધર્મકુળમાંથી પસંદ કરીને એમણે સ્થાપ્યા. અંતિમ વર્ષોમાં ગુજરાત સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છમાં અનેક મંદિર બંધાવ્યાં. શતાનંદ મુનિ પાસે “સત્સંગી જીવન ગ્રંથ સંસ્કૃતમાં તૈયાર કરાવ્યો, જેમાં સંસ્કૃતમાં રચેલ “શિક્ષાપત્રી' દાખલ કરી. સહજાનંદજીએ ગુજરાતી ભાષામાં આપેલાં પ્રવચનોનો “વચનામૃત' નામથી સંગ્રહ કરવાનું શ્રેય સંપ્રદાયના મુક્તાનંદ ગોપાળાનંદ નિત્યાનંદ અને શુકાનંદ સ્વામીઓને છે. સ્વામિ નારાયણ જ્યારે જ્ઞાનવાર્તા કરતા ત્યારે આ ચારે સદગુરુઓ એની નોંધ કરી લેતા ને પછી ભેગા મળી પ્રમાણરૂપ થાય એ લેખ તૈયાર કરતા. એક વચનામૃતમાં નિત્યાનંદ સ્વામીએ એ દિવસ સુધીનાં વચનામૃતોને સંગ્રહ સહજાનંદ સ્વામીને બતાવ્યો અને એ જોઈને તેઓ ખુશ થયા એમ નોંધેલું છે, તેથી આ અધિકૃત પ્રવચન-સંગ્રહ છે. તળપદી સૌરાષ્ટ્ર બોલીની છાંટવાળા આ પ્રવચન-સંગ્રહમાં તાત્ત્વિક અને સૂક્ષ્મ વિચારોને સામાન્ય જનો પણ સમજે તેવા ગુજરાતી ગદ્યમાં લોકગમ્ય કરવાનો સફળ પ્રયાસ છે. એમના ઉપદેશોમાં વણવ સેવાવૃત્તિ, જૈન,
