Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧૧ સું]
સ્થાપત્ય અને શિલ્પ
( ૩૫૭
કર્યાં છે. એની પ્રત્યેક બાજુમાં વીથિકા કાઢેલી છે. મંડપ પરતું છાવણ સપાટ છે. બાજુમાં આવેલી દાદા અલીશાહની દરગાહમાં ફાનસ રાખવાના મિનારા કરેલા છે. આ ઇમારત સાદી અને સપાટ છતવાળી છે. એની આગળ ત્રણ અને પાછળ એ પ્રવેશદ્વાર કરેલાં છે. એની છતને આખા ખ`ડને આવરે એવી મોટી એ કમાના વડે ટેકવેલી છે. આ દરગાહમાં કોઈ કબર કરેલી નથી, કારણ, પીરના દેહને ઈરાનમાં દફનાવવામાં આવ્યા હતા. બંને દરગાહેાના દરવાજાતે બહાર નીકળતાં ઢળતાં છાવણ છે, એના પર ફૂલવેલનાં મનેાહર રૂપાંકન છે. બારીમે સાદી છે અને બધી ચૂના દીધેલી છે. આ બધાં ભવન ગુલામઅલી શાહ ઈ.સ. ૧૭૯૨ માં કરાંચીમાં અવસાન પામ્યા તે પૂર્વે આ વર્ષે બધાયેલાં.૮ ૧
લખપતમાં લખપતી પીરની દરગાહ૮૨ અને પીર ધોધની દરગાહ૮૩ જાણીતી ઇમારતા છે. લખપતી પીરની દરગાહમાં મધ્યમાં ઊંચે ઘૂમટ અને એને ફરતા આ નાના ઘૂમટ કરેલા છે (જુએ અકૃતિ ૨૮). પ્રત્યેક બાજુની દીવાલમાં ઊચી કાંગરીદાર કમાન કાઢી એની મધ્યમાં દરવાજા કરેલા છે, આથી કુલ ૧૨ દરવાજા બન્યા છે. કમાનાની શિરેખા ઉપરના ઘૂમટા પરના કળશની ટોચે જઈને મળે તેવી રીતનું બાંધકામમાં સમાયેાજન થયું છે. ઘૂમટ પર ઊભી અને આર્ડી રેખાએ વડે નાના ચોરસ પડતા હોય તેવુ ચણતર કરેલું છે. દરગાહની અંદરની પથ્થરની જાળીઓનું રૂપકામ સુંદર છે, પીર ધોધ મુહમ્મદની દરગાહ પર એક ઊંચા અ અંડાકાર ઘૂમટ છે. એના ઉપર પણ ઊભી અને આડી રેખાએ વડે નાના ચોરસ પાડેલા છે. આ દરગાહની જાળીએ પરંતુ રૂપકામ ભૂજના મુઘલ કાલીન આયના મહેલની જાળીએ સાથે સામ્ય ધરાવે છે.
ભૂજમાં આવેલા જમાદાર ફતેહ મામદના રાજો (આકૃતિ ૨૯ ) ઊ ચા પીઠ પર પૂર્વાભિમુખ બંધાયેલા છે. એને ફરતા ચેાક રાખી વિશાળ કટ કરેલા છે. રાજામાંની દરગાહ એક મુખ્ય ખંડ અને એની આગળ ચોકી ધરાવે છે. ચોકીની આ રચના હિંદુ મદિરના પ્રભાવની સૂચક છે, મુખ્ય ખંડમાં વચ્ચે પથ્થરના કઠેડા ભરી લઈ એની અંદર ત્રણ કબર ઉત્તર-દક્ષિગુ કરેલી છે. વચ્ચેની કબર ફતેહ મામદની પેાતાની, એની પૂર્વ બાજુની એની બીબીની અને પશ્ચિમ બાજુની એના વડા પુત્ર ઇબ્રાહીમમિયાંની છે. કબાની ઉપરના છાવણ્ પર ઊંચા અને ચેાકીના છાવણ પર નીચે ઘૂમટ કરેલા છે. ઘૂમટ અધ અડા કાર છે અને એની ઉપર ઊભી રેખાએ ઉપસાવી છે. આ સિવાયના ભાગાને સપાટ ધાબા વડે ઢાંકેલા છે. ધાબાને ક્રૂરતાં કાંગરાં કરેલાં છે. ખાંડની ચારે દીવાલોમાં બહારના ભાગમાં ઊંચા કમાનાકાર કરી એમાં સુશેાભનાત્મક ગવાક્ષ
