Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
1]
સમકાલીન રાજ્ય
[૨૨૩
ઉપયોગ કરી શકે. બે વર્ષ સુધી પોતાના હવાલામાં રાખ્યા પછી કંપનીના કહેવાથી ભાવનગરના રાજવીને તળાજા સાંપી દેવામાં આાવ્યું.
ઈ.સ. ૧૭૭૨ થી ૧૭૮૨ સુધીનાં દસ વર્ષોંને ખભાતના વહીવટ મેમિનખાનના નાયબ મિરઝાં તેમનના હાથમાં રહ્યો હતા. આ ગાળામાં ખંભાત ધીમે ધીમે ઊભું થવા લાગ્યું હતું.
દસ વર્ષોના આ શાંતિના ગાળામાં મામિનખાને મરાઠાઓની રાજખટપટમાં ભાગ લીધેલા. દમાજી ગાયાવાડના પુત્રોની ખટપટમાં પેશવાએ દમાજીના અવસાને ખીજા પુત્ર ગાવિદરાવતા પક્ષ લીધા તેા નાના ફોસિંહરાવે મોટા પુત્ર સયાજીરાવના નાયબની ફરજ બજાવતાં સયાજીરાવતા પક્ષ લીધા; માત્રિનખાને રોસિ ંહરાવને દૂ↓ આપી, પરિણામે એને પેશવા સાથેના સંબંધ વસ્યા. જ્યારે રઘુનાથરાય પેશવા હાર ખાઈ ખંભાત તરફ આવ્યા ત્યારે એને આશ્રય ન આપવાથી એ ભાવનગર થઈ મુંબઈ તરફ ચાણ્યા ગયેલા. મેાભિનખાતે કરેલા આ અપમાનના બલા લેવા ઈ.સ. ૧૭૭૪ માં અંગ્રેજોની મદદથી રઘુનાથરાવ ખંભાત આવ્યા, પણ ગુજરાતમાં વિરાધી એક બીજી સત્તા હોવી જોઈએ એ દૃષ્ટિએ મેામિનખાન સામે રાષ ન રાખવા રઘુનાથરાવને સમજાવવામાં આવ્યા. થોડા સમય પછી અંગ્રેજોની રાજનીતિમાં પલટા આવ્યા અને ફત્તેસિહરાવ સામેના વિરાધ છે।ડી દીધા. અ ંગ્રેજોની લાગવગ ઊતરી ગયા પછી મેામિનખાને ફોસિ હરાવની સાથે ફરી સલાહ કરી ગાવિંદરાવ સાથે લડતમાં મદદ કરી હતી ( ઈ સ. ૧૭૭૭ ).
ક્રોસિંહરાવે કાઠીએાના હુમલા અટકાવવાનું કહેતાં એણે કાઠીઓને સાબરમતીની પૂર્વ દિશાએ આવતા અટકાવ્યા હતા, છતાં કાઠીએ સાથેના એને સંબધ મીઠા રહ્યો હતા. ફત્તેસિ ંહરાવને માટે કરેલી આ સેવા બદલ મેામિનખાનને છ ગામ બક્ષિસ મળ્યાં હતાં.
કાઠીએના જાણવામાં આવ્યુ` કે મામિતખાન મરાઠાઓ સાથે પણ સંબંધ રાખે છે ત્યારે તેઓએ ચડી આવી ખંભાતનાં સંખ્યાધ ગામડાં તૂટેલાં, આથી કાઠીઓનેા સંબંધ છેડી દઈ એણે સાબરમતીના પૂર્વ કિનારે એક મજબૂત થાણુ મૂકયું હતું. આ થાણાને નિભાવને માટે પેલાં છગામડાંની આવક પૂરી થતી નહોતી એટલે ક્રોસિંહરાવ પાસેથી, પેશવા પાસેથી અને માતર પરગણાની પેદાશમાંથી લેવાની રહેતી. ઈ. સ. ૧૭૮૦ માં અંગ્રેજોએ અમદાવાદ જીતી લીધા પછી ફોસિંહરાવને મહી નદીની ઉત્તરના ભાગ મળી જવાથી એણે મેમિનખાન પાસેથી
