Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
ર૩૪]
મરાઠા
[ »
મિયાં અચ્ચન(મહીનુદ્દીન)નું ૧૭૬૩માં અવસાન થતાં એને પુત્ર કુતુબુદ્દીન હાફિઝદ્દીન અહમદખાન” નામ ધારણ કરી નવાબની ગાદીએ બેઠો. ર૭ વર્ષની એકધારી નવાબી ભેગવી એ ઈ. સ. ૧૭૮૦માં મરણ પામ્યો ત્યારે સુરતના બંદરી વેપારમાં ઠીક ઠીક ઓટ આવી ગઈ હતી. પારસીઓ સુરત છેડી મેટી. સંખ્યામાં ધીમે ધીમે મુંબઈ ચાલ્યા ગયા હતા. - ઈ. સ. ૧૭૨૦માં હાફિઝદ્દીનના અવસાન પછી એને પુત્ર નિઝામુદ્દીન ગાદીએ આવ્યો. એની ચાલુ માંદગીને કારણે એની પાસેથી અંગ્રેજો વધુ કરાર કરાવી લે એ પહેલાં ઈ. સ. ૧૭૯૯ માં એ મરણ પામ્યો અને એને બાળ પુત્ર થોડા જ દિવસમાં મરણ પામતાં એને ભાઈ નસીરુદ્દીન ગાદીન. હકકદાર હતું. ત્રણ વર્ષ પયત સુરત અને મુંબઈ વચ્ચે તુમાર ચાલ્યા, સુરતમાં કેટલીક ચળવળ ચાલી અને પરિણામે ઈ. સ. ૧૮૦૦ માં અંગ્રેજોએ નસીરુદ્દીનને નવાબની ગાદી ઉપર બેસાડ્યો, પરંતુ થયેલા કરાર પ્રમાણે ૧૪મી મે ના દિવસથી શહેર અને એના તાબાનાં પરગણાંઓ ઉપર કંપની સત્તાની હકૂમત સ્થપાઈ ગઈ, નવાબને હવે રૂપિયા એક લાખનું વાર્ષિક સાલિયાણું અને એક પંચમાં વધારો, બક્ષીને વાર્ષિક રૂ. ૩૦,૦૦૦ એને વારસને વંશપરંપરા. રૂ. ૨૪,૦૦૦ મળે એવી વ્યવસ્થા અમલમાં આવી.૫૯
૧૯ કેટલાંક પ્રકીર્ણ રાજ્ય ઉમેટા
ખેડા જિલ્લામાં આવેલા આ રાજ્યના રાજવીઓ મૂળ પડિહાર જાતના રાજપૂત. ઈ. સ. ૧૪૮૪માં મહમૂદ બેગડાએ ચાંપાનેરના રાજ્યનો વિધ્વંસ કર્યો ત્યારે ઝાંઝરજી નામનો પડિહાર રાજપૂત ઉમેટાની આસપાસનાં મહી નદીનાં કેતરમાં છુપાઈ રહેલે. એણે બારૈયા કન્યા સાથે લગ્ન કર્યો એટલે એ બારૈયા'માં ગણાવા લાગ્યો. થોડા સમય પછી ભેટાસી(તા. બેરસદ )ના ઠાકોરના શત્રુ બિલપાડ(તા. બોરસદ)ના જેતસિંહજીને ઝાંઝરજીએ મારી નાખવાથી ભેટાસીના ઠાકરે એને આઠ ગામ બક્ષિસ આપ્યાં. વળી એણે બીજાં નજીકનાં કેટલાંક ગામ હાથ કરી પિતાની જુદી ઠકરાત સ્થાપી. ઈ. સ. ૧૬૯૪ માં કોળીઓ ચડી આવ્યા તેમાં બાજુના સરદારની મદદ આવવાથી આ નાની ઠકરાત બચી ગઈ. ઈ. સ. ૧૭૪૧ માં પેશવા અને ગાયકવાડે પ્રદેશની વહેંચણી કરી ત્યારે આનાં સાત ગામ ગાયકવાડની અધીનતામાં ગયાં. જ્યારે ૧૮૧૮ માં શિવાઈ પડી ભાંગી અને એમનો બધો પ્રદેશ કંપની સત્તાને મળ્યો ત્યારે ઉમેટા,
