Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
સમકાલીન રાજે
[ ૨૧. ઠરાવનો ભંગ કર્યો તેથી ફરખાનજીએ ફરી કંપની સત્તાને અરજ કરી(૧૮૧૬) એટલે ગાયકવાડ અને અંગ્રેજ જ ફરી આવી. સમશેરખાનજી થડે બચાવ કરી નાસી ગયો અને ફરખાનજી ૧૮૧૮ માં સંપૂર્ણ સત્તાધારી બન્યા. કેલકરારની રૂએ. અંગ્રેજ રેસિડન્ટ આ વર્ષથી પાલનપુરમાં આવ્યો અને એનું થાણુ શરૂ થયું..
૧૫. ખભાતને નવાબી વંશ ભગવંતરાવ સાથેના સંધર્ષને કારણે મેમિનખાન ભારે આર્થિ સંકડામણમાં આવી ગયું હતું. એણે લશ્કરના ચડેલા પગાર ચૂકવી આપવાની દષ્ટિએ એક ટુકડી મોકલી લીંબડીનાં ગામડાં લૂંટી પગાર ચૂકવી આપ્યા.. એ પછી ઘોઘા ઉપર હલ્લે કરી એ હસ્તગત કર્યું અને ત્યાં થાણું મૂક્યું.. એ માર્ગમાંનાં ગામડાંઓમાંથી પેશકદમી ઉધરાવતો આવ્યો. બે અમલદારો. સૌરાષ્ટ્રમાં આગળ વધ્યા અને લૂંટ મેળવી એકલી ત્યારે લકરના ચડેલા પગાર ચૂકવી શકાયા. એણે પેટલાદ પણ હુમલે કર્યો અને દૂર સુધી. નાં ગામોમાંથી નાણાં એકત્રિત કર્યા. દશાંશ જકાતમાંથી બચવા ખંભાતના વેપારી જંબુસર માલ ઉતરાવતા. આ માટે દેહવાણના કેળીઓને લૂંટમાં ભાગ આપવાની શરતે બેલાવી એ જબુસર પર ચડાઈ લઈ ગયો ને ભારે જલ્પ કરી એણે ઘણી મોટી લૂંટ મેળવી. મોમિનખાનનો ડર તેમ કડપ એવાં. પ્રબળ હતાં કે પેટલાદ પરગણાનાં ગામના મુખીઓએ મરાઠાઓને. આપવાની પેશગીને ચે ભાગ મોમિનખાનને આપવા કબૂલેલું. મેમિનખાન બેરસદને પણ લૂંટવા ચાહતો હતો, પણ વડેદરાથી સન્ય આવી પહોંચતાં. એને ખંભાત ચાલ્યું જવું પડેલું.
ઈ. સ. ૧૭૫૬ માં થયેલા ભારે વરસાદને કારણે અમદાવાદના કેટની દીવાલમાં અનેક ઠેકાણે ગાબડાં પડી ગયેલાં. મોમિનખાન લુંટથી માલદાર, બનતાં એની મહત્ત્વાકાંક્ષા વધી અમે અમદાવાદમાં શ્રીપતરાવે મૂકેલા રાજીનું ખૂન થતાં અમદાવાદ રેઢું પડેલું એટલે ડભોઈના કોળીઓની મદદથી એ અમદાવાદમાં પેઠે અને ભારે લૂંટ ચલાવી એણે અમદાવાદને કબજે લઈ. લીધે. જેમ ઘેરવા પર વિજય મેળવતાં દિલ્હીથી બાદશાહે તલવાર ભેટ. મેકલેલી તેમ અમદાવાદ સર કરતાં એની તારીફ કરી. અમદાવાદમાં પિતાને પ્રતિનિધિ મૂકી એ ખંભાત આવ્યો. આ ગાળામાં જવામર્દખાન બાબી અને મરાઠા સરદાર સદાશિવ દામોદર ભળી ખંભાત તરફ વધ્યા. એને મોમિનખાન. તરફથી પ્રબળ સામનો થયો તેમાં મેમિનખાનને વિજય થયો. પાછળથી પેશવા સાથે સલાહ થતાં મેમિનખાનને અમદાવાદ અને ઘોઘા જતાં કરવાં પડયાં અને એની પાસે માત્ર ખંભાત રહ્યું (ઈ.સ. ૧૭૫૮). મોમિનખાને એક વાર પેશવાને
