Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૨૨૦ ]
મરાઠા કાલ
[પ્ર.
ઈડર તરફ ચાલ્યા ગયે. આ રીતે જાગીરની આંતરિક ખટપટો પર પણ શેરખાને ટલાક અંશે વિજય મેળવ્યું. આ દરમ્યાન ઈ. ૧૭૮૮ માં પેશવાની સેનાને સરદાર શિવરામ ગારથી નજરાણું ઉઘરાવતે સૌરાષ્ટ્રમાંથી પાલનપુર આવી પહોંચ્યો. શેરખાને એ મજબૂત સામને કર્યો કે ગારદીને ચાલ્યું જવું પડયું. શેરખાન નાની વયમાં મધુપ્રમેહને ભેગ બને અને ઈ. સ. ૧૭૯૨ માં અવસાન પામે. દીવાન સમશેરખાન (ઈ. સ. ૧૭૯૨-૧૭૯૬).
શેરખાન અપુત્ર મરણ પામતાં એની બહેન સોનબુબુએ પોતાના પુત્ર મુબારીઝખાનને ગાદી અપાવવા પ્રયત્ન કર્યો, પણ એમાં એને નિષ્ફળતા મળી અને હતાણ વંશના ગેળાના સદ્ગત જાગીરઘર ઉસ્માનખાનને પુત્ર સમશેરખાનને સરદાર અને પ્રજાએ રાજ્યનું સુકાન સોંપ્યું. કેટલીક આંતરિક ખટપટને કારણે એ ડીસા રહેતા હતા. સરદારોએ યુક્તિથી એને પાલનપુર બેલાવી રાજ્યનો હવાલે આપ. પછીથી પાલનપુરની સેનાના જમાદાર અને સમશેરખાનજી વચ્ચે અણબનાવ થતાં સમશેરખાનજી પાલનપુર છેડી ડીસામાં જઈ રહ્યો. દીવાન પરેજખાનજી (ઈ. સ. ૧૭૯૬-૧૮૧૨)
ફખાન ર જાના પુત્ર પીરેજખાનજીને જમાદારોએ સલાહ કરી વાસડેથી બોલાવી સમશેરખાનજીને ઠેકાણે પાલનપુરની ગાદીએ બેસાડ્યો. એણે મેપડા મુકામે ગાયકવાડની ફોજ ખંડણી લેવા આવી હતી તેની સામે યુદ્ધ આપી ફોજને હાંકી • કાઢી હતી. સમશેરખાનજી સાથે પણ કેટલીક વાર યુદ્ધ ખેલવાં પડ્યાં હતાં. જેમાં એને વિજય મળ્યા કર્યો હતે.
પીરાજખાનને ઈ.સ. ૧૮૦૯-૧૮૧૦ માં પ્રથમ વાર ગાયકવાડ દ્વારા કંપની સત્તા સાથે સંબધ શરૂ થયો હતે. એનું ૧૮૧૨માં જમાદાએ સિસરાણાના જંગલમાં લઈ જઈ દગાથી ખૂન કરી નાખ્યું હતું. દીવાન ફખાનજી ( ઈ. સ. ૧૮ર થી ૮૫૪)
પીરોજખાનજીનું ખૂન થતાં એને પુત્ર ફિરોખાનજી ૧૩ વર્ષની કાચી વયે ગાદી પર આવ્યો. એ સગીર હેઈ સત્તાસત્ર જમાદારના હાથમાં હતાં. - તક જોઈ ફરખાનને કેદ કરી જમાદારોએ સમશેરખાનજીને ડીસેથી બેલાવી લાવી ગાદીનશન કર્યો એટલે મુક્ત થયેલા ફરખાનજીએ ગાયકવાડ દ્વારા કંપની સત્તાનું રક્ષણ માગ્યું ત્યારે ગાયકવાડ અને અંગ્રેજ લશ્કર પાલનપુર ધસી આવ્યું અને ફરખાનજીને ગાદીએ બેસાડી સમશેરખાનજીને વાલીપદે નીમે (ઈ.સ. ૧૯૧૪), પરંતુ આગળ જતાં સમશેરખાનજીએ
