Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal

Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 253

[ R
૨૩૦ ]
સરાઠા કાલ
પરના બંદરની આવક ઘટવા લાગી એટલે મુલ્લાંતે આવા છેૉડી સુરતમાં આવી રહેવાનુ કહેણ મોકલ્યું. પણ નવાબને મુલ્લાંએ કાઠું ન આપ્યું. એણે એવી પરિસ્થિતિ સર્જી કે સોરાખખાનને નમવું પડે. સારાબખાન આમ છતાં સાવધાન હતા તેથી મુલ્લાંએ ફરી સારાખખાનને મિત્ર બનાવી લીધા.
બીજી બાજુ તેગમેગખાનનેા પ્રયત્ન ચાલુ હતેા. એ દરમ્યાન બાદશાહે. ખંભાતના મામીનખાનને સુરતા નવાબ બનાવ્યા, પણ અંતે ઈ. સ.. ૧૭૩૩ માં તેગમેગખાને સનદ મેળવી મુલ્લાંતે કેદ કરી લીધેલા. એણે છૂટવાના પ્રયત્ન કર્યો ત્યારે તેગમેગખાતે છેડવાના દંભ કરી, ઝેરી પાશાકપહેરાવી મુલ્લાંને ખતમ કરી નાખ્યા. એવા ખીજો શહેરી મહમદ અલવી હતા તેને પણ ઈ.સ. ૧૭૩૩ માં તેગમેગખાતે કાંટા કઢાવી નાખ્યા,
ઈ.સ. ૧૭૩૪ સુધી સુરતનાં ઘણાંખરાં ગામ મરાઠાઓએ સ્વાધીન કરી લીધાં હતાં. પણ એ સાથે તેગમેગખાતે એવું કબૂલ કરાવી લીધુ` હતુ` કે. મરાઠા તેગમેગખાનને દર વર્ષે રૂ. ૨,૩૬,૦૦૦ આપે. આનાથી અ ંગ્રેજો સાથેના સંબંધમાં થે।ડી મુશ્કેલી ઊભી થયેલી અને અ ંગ્રેજો નદીમાં પડાવ નાખી જતાં આવતાં વહાણાને પજવવા લાગ્યા, ત્યારે દમાજી ગાયકવાડે વચ્ચે પડી તેનેા સબંધ ચાલુ કરી આપ્યા હતા. જિલ્લા ગૅઝેટિયર પ્રમાણે અ ંગ્રેજોએ દાજી ગાયકવાડની મદદને નકારી કાઢી હતી અને આખરે તેગમેગખાનને અંગ્રેજોની માગણી સતાખવી પડી હતી. અને અ ંગ્રેજી કાઠી ઉપરથી ચોકીદારા ખસેડી દેશી વેપારીઓ સાથે વેપારની સરળતા કરી આપવી પડી હતી.૧૮
તેગમેગખાનનું ૧૭૪૬ માં અવસાન થતાં મેગલખાન નવાય અન્ય એનુ અવસાન ઈ. સ. ૧૭૪૭ માં થતાં એને જમાઈ સખાન દિલ્હીથી સનદ મેળવી નવાખ ખયા. સફદરખાનને પુત્ર મુહમ્મદ વિકારખાનું પ એગલરખાનનેા જમાઈ થતા અને એ ૧૭૪૬-૪૭ માં કિલ્લેદારી ભાગવતા હતા.
દિલ્હીમાં બેઠાં બેઠાં આસફજહાં સુરત પર નજર રાખતા હતા. સફદરખાનની નવાખી અને એના પુત્ર મુહમ્મદ વિકારખાનની કિલ્લેદારી-એ વ્યવસ્થા એને ગમી. નહાતી તેથી એણે. મીર ઝિયાને સુરત મેાકલેલા. મીર ઝિયાઉદ્દીનના ભાઈ. મેાહીનુદ્દીન ઉર્ફે મિયાં અચ્ચન સુરતમાં ઘણા સમય થયાં રહેતા હતા. ઈ. સ... ૧૭૪૮ માં સફદરખાનને શેખ મહમૂદખાન નામના એક અફસર સાથે ખટરાગ થયે એટલે શેખ મહમૂદ મિયાં અચ્ચનને મળ્યા. સુરતના ખીજા પણ શહેરીઓની સફદરખાન સામે ફરિયાદા હતી. મિયાં અચ્ચને સફદરખાનના ભાઈ અલી