Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
[ પ્ર.
૧૭૮ ]
મરાઠા કાલ આપવા જામને સમજાવ્યો, પણ એ એકદમ તૈયાર ન થશે એટલે કરોસિંહરાવ ગાયકવાડ અને કર્નલ વકર નવાનગર ઉપર ચડી આવ્યા. જામે નમતું મૂક્યું. અને ઈ. સ. ૧૮૧૮ માં ધ્રોળને એનું સરપદડ પરગણું પાછું મળ્યું. જરાજકોટના જાડેજા
લાખોજીને કુવર મહેરામણજી ગણ્ય કોટિને કવિ હતે. એણે ઈ. સ. ૧૭૮૨ માં “પ્રવીણસાગર” નામના હિંદી ગ્રંથની રચના કરી હતી, આ કાવ્યશાસ્ત્રને લગતે એક ઉત્તમ ગ્રંથ થયે. એ ઈ. સ. ૧૭૯૪માં પિતાની હયાતીમાં જ અવસાન પામતાં પિતા લાખાજીએ રાજ્ય-કારોબાર હાથમાં લીધો, પણ મહેરામણજીના પુત્ર રણમલજીએ દોઢ જ વર્ષમાં એને કાઢી મૂક્યો, પરંતુ પાછળથી પસ્તાઈ એને વહીવટ ફરી સો. પછી ઈ.સ. ૧૭૯૬ માં લાખોજી મરણ પામ્યો તેથી ઈ.સ. ૧૮૨૫ સુધી રણમલજીએ સ્વતંત્ર રીતે રાજ્ય કર્યું. ૫. ગોંડળના જાડેજા
ગેંડળમાં કુંભાજી ર જે પ્રતાપી અને બળવાન રાજા હતે. ઈ. સ. ૧૭૫૮ માં જૂનાગઢની ગાદીએ મહાબતખાનજી આવ્યો ત્યારે ત્યાં આંતરિક ખટપટ હતી. આને લાભ લેવા રાધનપુરનો નવાબ કમાલુદ્દીનખાન જૂનાગઢ સુધી આવી પહોંચ્યા હતા, પણ કિલ્લે લેવાય નહિ એટલે જૂનાગઢથી થોડે દૂર છાવણી નાખી પડ્યો. ગંડળના કુંભોજીએ જુનાગઢ આવી, રાધનપુરના નવાબને સમજાવી પાછો કાઢ્યો અને નવાબી કુટુંબને ઝઘડે સમાવ્યો. નવાબ પાસે નાણાંની ખેંચ હતી એટલે કુંભોજીએ ૩૫,૦૦૦ કોરી આપી નવાબ પાસેથી ઉપલેટા પરગણું લખાવી લીધું હતું. પછી એને ધોરાજી પરગણું પણ મળ્યું.
કુંભોજીના મનમાં દીવાન અમરજીને ડર હતો તેથી દીવાનને દૂર કરવા નવાબને સમજાવ્યો. એણે નજીકમાં જ મરાઠાઓનું સૈન્ય છાવણી નાખી પડયું હતું, તેની મદદથી માલાસીમડી પાસે છાવણી નાખી પડેલા અમરજી પર ચડાઈ કરી, પણ જિતાશે નહિ એવું લાગતાં કુંભોજી મરાઠાઓના સૈન્યને છોડી જતો રહ્યો. નવાબ હમીદખાન ઈ. સ. ૧૭૭૫ માં જૂનાગઢની સત્તા પર આવ્યો ત્યારે પણ કુંભોજીની ભંભેરણી ચાલુ રહી. એક વાર તે અમરજીની સત્તા તેડવા જામના દીવાન મેરામણ ખવાસ અને પોરબંદરના રાણા સુલતાનજીને ઉશ્કેરી પિતાની મદદે બોલાવ્યા અને ઈ. સ. ૧૭૮૨ માં કુતિયાણા પરગણું પર હલ્લે કરી ત્યાંનાં ગામ લૂંટવાં. અમરજીએ લડત આપી, પણ
